Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим гэх байгууллага нь улс төрд горилогч, халаас бэлээ зузаалах хүсэлтэй хүмүүсийн орогнодог газар биш юм. Танхимын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан үе үеийн дарга нар л улс төрд орох гүүрээ болгодог, бизнесээ өргөжүүлэх гарц болгодог нь нууц биш. Тэр тусмаа өдгөө ерөнхийлөгчийн алба залгуулж байгаа О.Амартүвшин бол улс төр талаасаа ч тэр, бизнес талаасаа ч тэр жинхэнэ утгаар нь ашиглаж байгаа бололтой.

Самар их ургасан жил иргэд амьжиргааныхаа нэг гол үүсвэр болгодог бизнест 3000 төгрөгийн хураамж тавьчихлаа. Үүнээс гадна хил гаалийн асуудалд хүртэл оролцох хандлагатай болчихлоо. Чухам ямар замаар ийм дураараа эрх эдлэх гээд байгаа хүн юм. Уг нь Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын үндсэн зорилго бол бизнесийн орчныг сайжруулах, нийт компани, ААН-үүдэд хүртээмжтэй, өгөөжтэй байлгах, бизнес эрхлэхэд саад учирч буй хууль эрхзүйн болоод орчны нөлөөллийг засч залруулахад оршдог юм. Гэтэл энэ чиг зорилго алдагдаж, байгууллагыг тэргүүлэгч нь хувийн эрх ашиг, улс төрийн зорилгоо болгох нь хэрээс хэтэрч байна.

О.Амартүвшингийн хувьд энэ айлын үндсэн чиг зорилго гэхээсээ илүүтэй АН-ын хурал цуглаанд оролцож, бизнесмэнүүдийн эрх ашгийг хамгаалах энэ тэр асуудал бол цаашаа болжээ. Энэ тухайд Шадар сайд Я.Содбаатар хүртэл “Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын ерөнхийлөгч улс төрийн намын хуралд очоод суучихдаг” хэмээн мэдэгдэж байсныг ч хэвлэлүүд онцолжээ.

Хамгийн гол нь Улсын онцгой комисс нь Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын эрхийг өөртөө авч ямар онгоц, хэзээ хаашаа нисэх хэн, хэн явах, ирэхийг мэддэг болсон. Үүгээр зогсохгүй Алтанбулаг, Замын-Үүд боомтоор хэзээ, хэдэн машин нэвтрэхийг Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхим зөвшөөрөл авах гэх мэт асуудал байгааг л дурдаад байгаа хэрэг. Гэтэл нөгөө талаас Ерөнхийлөгч Х.Баттулганы зүгээс ч юм уу, АН-аас юм уу мөнгө босгож ир гэх үүрэг даалгавар авсан байх магадлал өндөр байна. Тиймээс хамгийн ойр самарчдын халаас руу өнгийсөн бололтой.

Тиймээс самарчдын бүтээгдэхүүнийг хууль ёсны болгож, хилийн цаана нэг цэгт авдаг болгоно гэх мэтээр хошигруулж самарчдын мөнгийг хамж байгаа бололтой. Ингэхдээ самрын чөмөгний килограмм тутмаас 1000 төгрөг хураалгаж санд төвлөрүүлэхийг уриалсан аж. Гэтэл “Монголын самар үйлдвэрлэгчдийн холбоо”-нд нэгд гэсэн тулгалт ирүүлсэн байна.

Тус холбоог Ч.Баянмөнх тэргүүлдэг аж. Тиймээс самарчид уг саналыг хүлээж авч болох юм, харин холбооны тэргүүнээ ардчилсан зарчмаар хуралдаж шударгаар сонгох шаардлага тавьсан байдаг. Харин Ч.Баянмөнх гэгч нь “Энэ бол миний холбоо учраас би тэргүүлнэ, эсвэл миний хүү тэргүүлэх ёстой” гэсэн санал тавиад байгаа аж. Өнгөрөгч 2016 онд байгуулагдсан “Самрын бизнес эрхлэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах холбоо”-г идэвхжүүлье гээд 20 гаруй компани хамрагдаж нэгдсэн хурал хийгээд протокол хөтлөөд тэргүүнээ томилжээ. Тус хурлаар Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын хүсээд байгаагаар самрын чөмөгний нэг килограмм тутмаас 1000 төгрөг төлөх тооцоог хийх тулгалтад оржээ. Ингэхдээ нэг килограмм самар тутмаас 1000 төгрөг төлөх, үүнээсээ 700 төгрөгийг нь үйлдвэрлэгч нарт, үйлдвэрээ сайжруулахад нь зориулж 300 төгрөгийг нь Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимд өгөхөөр шийджээ. Энэ жилийн хувьд самар элбэг гарсан, 10 мянган тонн самрын чөмгөөс 300 төгрөг гэхээр гурван тэрбум төгрөг Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын санд орохоор байна.

Гэтэл өнөөх татвар 1000 төгрөг биш, 10 юань авах болж, энэ шийдвэрээ албан бичгээр өг гэхээр өгдөггүй. Өөрөөр хэлбэл, нэг килограмм самрын чөмөг тутмаас 1000 төгрөг санд төвлөрүүлэх хурлын шийдвэр өөр болж, 10 юань буюу 4300 төгрөг болж дөрөв дахин өсчихсөн байна. Гэтэл энэ хураамжийн мөнгөө хаана цуглуулах юм гэхээр өөрсдөө сан байгуулна, сангаа бид удирдана. Хяналтын таван гишүүний гурвыг нь Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимаас сонгохоор санал оруулжээ. Энэ мэт мөнгө босгох арга сэдэж суухаас биш, тэр том айлын хувь заяаг тоож байгаа юм алга. Самар түүх зөвшөөрлийг төрөөс өгдөг ч О.Амартүвшин төрөөс дээгүүр загнаж байгааг юу гэх вэ.

З.Шатар 

Түмэн.мн