Эдийн засгийн хүндрэл, цар тахлаас эхлээд олон бэрхшээл дунд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар сайн ажилласан гэж ам дүүрэн хэлэх байх. Хүнд нөхцөлд олон ч бүтээн байгуулалтын ажил өрнүүлж, амжилттай хэрэгжүүлж байгаа төдийгүй ард иргэдийн амьдрал ахуйд ч бодит тусгал болж чадсан. У.Хүрэлсүхийн хувьд зоримог зоримог алхам хийж, түүхэн шийдвэрт хүрсэн нь Монгол Улсын нийгэм эдийн засаг, ард иргэдийн амьдралд бодит тусгал болж чадаж байна. Ийнхүү бид У.Хүрэлсүх, түүний Засгийн газрын хийж хэрэгжүүлсэн ажлаас тоймлон хүргэж байна. 

1.Газрын тос нэрэх үйлдвэр дагасан дэд бүтэц

Манай үе үеийн эрх мэдэлтнүүд сүүлийн 20 жилд арваад удаа Газрын тос нэрэх үйлдвэрийн шав тавьж, тууз хайлчилсан ч нэгийг нь ч барьж байгуулаагүй. Гэтэл У.Хүрэлсүх Засгийн газрын тэргүүн болсон даруйд Дорноговь аймгийн Алтанширээ сумын нутагт газрын тос нэрэх үйлдвэрийн шавь тавьж улмаар хөрөнгө санхүүгийн асуудлыг шийдсэнээр өдгөө ажил урагштай сайн явж байна. Энэ нь дан ганц Газрын тос нэрэх үйлдвэрийн ажил биш юм. Нефтийн үйлдвэр дагаж төмөр зам, дулаан, цахилгааны шугам, авто замыг барьж байгуулсан гэхээр маш олон бүтээн байгуулалтын ажил дэд бүтцэд хамаарах болно.  

2.Эдийн засагт эргэлт авчрах төмөр зам                         

Бидний экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн болох коксжих нүүрс өнөөдөр маш өндөр зардлаар гарч байна. Тиймээс нүүрсний орд газраа түшиглэсэн төмөр замтай болох ажлыг У.Хүрэлсүх зоригтой хөдөлгөж чадав. Тавантолгой Гашуунсухайтын төмөр зам олон жил улс төржиж гацсан гэдгийг бид мэднэ. Харин өдгөө төмөр замын ажил чамгүй ахицтай явж байгаа бөгөөд бүтээн байгуулалтын ажил дууссанаар экспорт нэмэгдэж, Монголын эдийн засагт цоо шинэ эргэлт авчрах юм. 

3.Түүхэн бүтээн байгуулалт ирээдүйд оруулсан хөрөнгө оруулалт

Жилийн жилд л сургууль цэцэрлэгийн хүрэлцээ муу, хэдэн ээлжээр хичээллэхээс эхлэн маргаан дэгдэж байдаг бол сүүлийн жилүүдэд энэ маргаан эрс багссан гэдгийг салбарын мэргэжилтнүүд дуу нэгтэй баталж байна. Тэгвэл Монгол Улс түүхэндээ сүүлийн гуравхан жилд 283 сургууль, 177 цэцэрлэг барьж ашиглалтад оруулжээ. Энэ бол Монгол Улсын ирээдүйд оруулж байгаа асар том хөрөнгө оруулалт юм.  

4.Эрүүл энхийн манаанд ч хамт зогсжээ

Аливаа улс орны хүн амын эрүүл мэнд гэж нэг юу юунаас чухал зүйл байдаг. Хүн амынхаа эрүүл мэндийг сахин хамгаалахад эмнэлэг ус агаар мэт хэрэгтэй ч хүрэлцээн муу байсаар ирсэн. Сүүлийн жилүүдэд орчин цагийн тохилог эмнэлэгтэй болох тодорхой бодлогын хүрээнд Яармагт 300 ортой шинэ төрөх эмнэлэг олон жил гацаж байсныг барьж дуусгав. Мөн анх удаа Япон стандартын эмнэлэг барьж ашиглалтад оруулав. Үүнээс гадна нийгмийн нэгэн эмзэг давхарга хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулж дэлхийн стандартад нийцсэн Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжил сургалтын төвийг Монголд анх удаа барьж ашиглалтад оруулсан юм. Мөн сүүлийн долоон жил гацсан хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сувиллын цэцэрлэгийг барьж дуусгажээ.

5.Улаанбаатар утаанаас саллаа

Улаанбаатар бус Утаанбаатар хэмээн нэрлэгдээд гучаад жилийн нүүр үзсэн нийслэл маань У.Хүрэлсүхийн зоримог шийдвэр дор утаанаас 50 хувь хагцаж чадлаа. Өдгөө хотын баруун зүүн бүсэд хоёр ч үйлдвэр байгуулан, нийслэлчүүдийг шахмал түлшээр ханган ажиллаж байна. 

6.Налайхын зам олон улсын жишигт шилжив

Нийслэлийн хэмжээнд зам талбайн ажил олон талд өрнөсөн. Үүнээс нийслэлчүүдийн засварлаж шинэчлэхийг хүсэн хүлээсэн Налайхын замыг шинэчилж, олон улсын стандартын дагуу барьж дуусгалаа. 

7.Ирээдүйд оруулсан хөрөнгө

Засгийн газраас хүүхэд бүрд сар бүр 20 мянган төгрөг олгоод удаж буй. Тэгвэл У.Хүрэлсүхийн засгийн газар шийдвэр гаргаж, хүүхдийн мөнгийг тав дахин нэмэгдүүлж, түүхэнд анх удаа 100 мянган төгрөг болгов. Мөнхүү Монголын ирээдүй болсон оюутан залуучуудад ч хөрөнгө оруулж ажилласан. Тухайлбал, сайн суралцаж байгаа оюутнуудад сургалтын төлбөрийн хүүгүй зээл олгож эхлэв. Суралцаж төгсөөд цалингаасаа сар бүр төлж байх боломжоор хангав.

8.Цалинтай ээжээс өрх толгойлсон ээж аавууд хүртэл

Хүн амаа өсгөх бодлого, тэдний амьжиргааг тэтгэх нийгмийн халамжийн чиглэлд чамгүй арга хэмжээ авч ажилласны нэг нь гэртээ хүүхдээ харж байгаа эхэд цалин олгох хөтөлбөр баталж хэрэгжүүлэв. Мөн өрх толгойлсон эцэг, эхчүүдэд гурван сар тутамд мөнгөн тэтгэлэг олгож эхлэв.

9.Цалин нэмэв

Эмч, сувилагч багш нарын цалинг нэмэгдүүлэв. Эхний ээлжинд эрүүл мэндийн салбарын ачааны хүндийг нуруундаа үүрдэг сувилагч нарын цалин 127-183 мянган төгрөг буюу 20-30 хувиар нэмэгдсэн. Үүний дараа Төрийн алба хаагчдын цалинг инфляцийн түвшинтэй уялдуулан өдрөөс  найман хувиар нэмлээ. Мөн төрийн үйлчилгээний албан хаагчдад алба хаасан хугацааны нэмэгдэл олгохоор болов. 2017 онд төрийн албан хаагчдад 300.000 төгрөгийн урамшуулал олгосон. 2018 онд төрийн албан хаагчдын цалинг найман хувиар нэмэгдүүлсэн.2019 онд төрийн албан хаагчдын цалинг найман хувиар нэмэгдүүлсэн бол 2020 онд мөн найман хувиар нэмэгдүүлэхээр Засгийн газар тус тус шийдвэрлэв. 

10.Орд газруудаа төрд буцаан авч, иргэдийн мэдэлд 

Хууль бусаар алдсан байсан ард түмний өмч болох Эрдэнэт үйлдвэр, Монголросцветмет, Багануурын уурхай, Ноён уул, Салхитын мөнгөний орд, Асгатын мөнгөний орд, Гутайн даваа, Тост тосон бумбын нурууг төр ард түмний мэдэлд эргүүлэн авсан юм. 

11.Лицензын наймааг зогсоолоо

Хууль бусаар олгогдож газар нутаг сэндийчсэн 900 гаруй лицензийг цуцалж нөхөн сэргээлт хийж эхлэв. Төрийн эрх мэдэл, баялагийн дахин хуваарилалт шударгаар явах эхлэл тавигдсан гэж болно. Үүнийг дагалдан сүйдсэн байгалийг нөхөн сэргээх, төрийн хамгаалалтыг чангатгах ёстой гэж үзэн Экологийн цагдаагийн албыг шинээр байгуулав.

12.Өв соёлоо хамгаалах бүтээн байгуулалтын ажлууд

Монгол Улсад ардчиллын түүхэнд анх удаа их хааны музейг байгуулах шийдвэр гаргаж хөрөнгийн асуудлыг шийдвэрлэн, барилгын ажил эрчимтэй явагдаж байна. Тодотговол, Чингис хааны музей, Байгалийн түүхийн музейн барилгын цогцолбор барьж эхлээд байна. 

13.Цахилгааны хүчин чадлыг нэмэгдүүлжээ

Хойд хөршөөс цахилгааны хараат амьдардаг Монгол Улсын цахилгаан, эрчим хүчний хэрэглээг дотоодоосоо хангах бодлого гарган ажиллав. Үүний хүрээнд Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станц, Тавантолгойн цахилгаан станц барьж, мөн 10 аймгийн төвд цахилгаан станц барьж эхлүүлсэн. Саяхан гэхэд дөрөвдүгээр цахилгаан станцын хүчин чадлыг 10 аймгийн төвийн хэрэглээг дангаараа хангах хэмжээгээр өргөтгөж Монгол Улс эрчим хүчнийхээ хэрэглээг 98 хувь хангадаг болов.  

14.Хотын асуудал Төв цэвэрлэх байгууламж

Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх байгууламж хууирч муудахаас гадна даац хэтэрсэн учраас үнэрээ барьж чадахаа больсон. Хот нийтээр өмхий үнэрт дарагдах болсныг цэгцлэв. Ийнхүү 50 жилийн дараа Монголд шинэ Төв цэвэрлэх байгууламж барих ажлыг эхлүүлж, 50 жил хуримтлагдсан лагийг цэвэрлэж булшлав. 

15.Анх удаа иргэд уул уурхайгаас тэгш хувь хүртэв

Эрдэнэс-Тавантолгой” компани 2019 онд нэг их наяд төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж, анх удаа хувьцаа эзэмшигчдэдээ ногдол ашиг олгохоор шийдвэрлэсэн. Ингэснээр монголчууд анх удаа байгалийн баялгаасаа ногдол ашиг хүртсэн. Тус компанийн хувьцаа эзэмшигч 2,512,768 иргэн, 486 ААН-д ногдох нэгж хувьцаанд нь 90₮ буюу нийт 179.8 тэрбум төгрөгийн ногдол ашгийг тус компани олгов. Энэ бол У.Хүрэлсүхийн Засгийн газрын олон ажлын үр дүнд бий болсон зүйл юм. 

16.10 их наядын өр барагдууллаа

У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар 9.3 их наяд төгрөгийн өр төлснийг Сангийн яам мэдээлсэн. Өр төлөх амаргүй, хэцүү ч ийм их өрийг бид дарж барагдуулж чадсан юм. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар 2017.10.04-нөөс 2020.09.30 хүртэл нийт 9.3 их наяд төгрөгийн өрийг 3351 удаагийн төлөлтөөр барагдуулсан. Өнгөрсөн хугацаанд гадаад дотоодоос авсан бондуудын 10 их наяд төгрөгийн өрийг төлж барагдуулжээ.

17.Ахмадуудын тэтгэврийн зээлийг тэглэв

Хамгийн сүүлийн үеийн болон энгийн жишээ дурдая. Өнгөрөгч жилийн Цагаан сарын өмнө ахмадуудынхаа тэтгэврийн зээлийг тэглэж, тэдний нурууг амраасан юм. Үүнд зарцуулагдах хөрөнгийг Салхитын мөнгөний ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулна хэмээн, орд газрыг Төрийн мэдэлд авсан. Шийдвэрийн дагуу  228.6 мянган тэтгэвэр авагчийн 757.6 тэрбум төгрөгийн зээлийн үлдэгдлийг тэглэсэн билээ. Зээл аваагүй 194 мянган иргэнд Салхитын мөнгөний ордын орлогоос нэг сая төгрөгийн үнэт цаас олгохоор болсон. 

18.Цахилгаан дулааны үнэ тэглэж, түлшний үнийг бууруулав

Цар тахлын үед айл өрх, зарим аж ахуй нэгжүүдийн хэрэглээний эрчим хүч, ус дулаан, хогны төлбөрийг 2020 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ээс 2021 оны долоодугаар сарын 1-н хүртэл төр хариуцахаар болсон. Үүнээс гадна гэр хорооллын иргэдийн гол нэрийн хэрэглэгдэхүүн болсон шахмал түлшний үнийг 75 хувь хүртэл буурууллаа. Энэ шийдвэр өдгөө хэрэгжээд явж байгаа бөгөөд 123800 аж ахуй нэгж, 900 мянга гаруй айл өрхүүд хамрагдах юм. Үүнд зарцуулах 650 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг “Эрдэнэт” үйлдвэр хариуцана гэдгээ мэдэгдсэн. Тэгвэл шахмал түлшинд зарцуулах 69 тэрбум төгрөгийг “Эрдэнэс Таван толгой” компани хариуцахаар боллоо. 

Эх сурвалж: С.БАЯР 

Түмэн.мн