Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Арабын нэгдсэн Эмират улсад айлчлал хийхдээ томоохон гэрээнд гарын үсэг зурсан юм. Энэ бол Монгол Улсын Засгийн газар, “Эрдэнэс Оюутолгой”, “Төркиз Хилл Резорсиз”, “Рио Тинто”, “Оюутолгой” ХХК-иудын үзэглэсэн Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө юм.
Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил хөдлөхөөр болсон таатай мэдээний зэрэгцээ Засгийн газар төлөвлөгөө нэрийн дор Оюутолгойн хөрөнгө оруулагчидтай Монголд хохиролтой гэрээг үзэглэсэн болохыг УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар шүүмжилж эхэллээ. Харин үүнтэй зэрэгцээд Ерөнхий сайд эх орондоо ирмэгцээ мэдэгдэл хийв. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил эхлэх болсонтой холбогдуулан хэд хэдэн чухал зүйлийг онцоллоо. Энэ бол УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатарын яриад байгаа төлөвлөгөө нэрийн дор гэрээ байгууллаа гэдгийг үгүйсгэв. Тэр хэлэхдээ 2009 оны хөрөнгө оруулалтын гэрээнд өөрчлөлт оруулах эсэх талаар хэлэлцээрийн үеэр аль ч тал санал тавиагүй. Гагцхүү далд уурхайг эхлүүлэх асуудлыг ярилцсан гэсэн юм.
Мөн Оюутолгойн уурхайн зардлыг манай тал бүрэн хянах аж. Үүгээр зогсохгүй далд уурхайн төлөвлөгөөнд Монголын тал төслийн өгөөжийн 54.9 хувийг авна. Түүнчлэн татвартай холбоотой маргаан гарах шаардлагагүй болсон гэв. Оюутолгой Засгийн газрынх биш, улс төрийн биш, эдийн засаг, компани хоорондын асуудал болсныг тодотголоо.
Харин энэ төслийг хөдөлгөх болсны нөгөө талд ихээхэн шүүмжлэл ирж буй. Ялангуяа улстөрчдийн зүгээс.
УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар Засгийн газрын байгуулсан төлөвлөгөөг гэрээ гэж үзэн, тэр гэрээг дэлгэсэн. Уг гэрээнд шүүмжлэх олон асуудал байгаагаас,
4.3 Ил уурхайд гарсан зардал 2010 оны ТЭЗҮ-гээс зөрсөн байдлыг шалгасан олон удаагийн шалгалт, аудит үүний дотор Монгол Улсын Засгийн газрын сайдын санаачилгаар хийгдсэн аудитын үр дүнг үндэслэн талууд доорх зүйлсийг зөвшөөрөв. Үүнд:
(а) Ил уурхайн үе шатанд гарсан бүх зардал нь батлагдсан хөтөлбөр, төсвийн дагуу гарсан бөгөөд Сангийн яаманд хүргүүлсэн “Оюутолгой” ХХК-ийн санхүүгийн тайлангуудад нягт нямбай тусгагдсан байна.
/Уг заалтаараа зардлын хэтрэлт, Монгол Улсад гараагүй зардлууд, зээлийн өндөр хүү, менежментийн өндөр төлбөр зэргийг хүчээр хүлээн зөвшөөрүүлсэн гэж УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар тайлбарлав/.
(б) Зардлын зөрүүгийн тайлбарыг ойлголцсон бөгөөд энэ талаар ямар нэгэн санал зөрсөн дүгнэлт байхгүй, мөн Ил уурхайн үе шатны өртөг зардалтай холбоотой шийдвэрлэгдээгүй ямар нэгэн асуудал талуудын хооронд байхгүй болно.
/Гэрээнд ийм заалт оруулснаар татварын байцаагчид, төрийн албан хаагчид, цаашлаад Монгол төрийг басамжилсан үйлдэл болж байна. Тэр зардлын хэтрэлт гэдэг нь зөвхөн 2010-2012 оны асуудал бөгөөд 2013-2014 онд асар их зөрчил байгаа нь илэрхий. Энэ бүгдийг доорх 4.4 заалтаар луйвраа баталгаажуулахыг Ерөнхий сайд зөвшөөрчээ/.
5.5 Санхүүжилтийн нарийвчилсан төлөвлөгөөний зарчим нь дараах байдалтай байна. Үүнд:
(а) Банк санхүүгийн байгууллага, бүтээгдэхүүн нийлүүлэх урдьчилсан гэрээ, бусад арга замаар гуравдагч талаас авах төслийн санхүүжилтэд (Далд уурхайн төслийн санхүүжилтийг оролцуулан) 6 хүртэл тэрбум долларын санхүүжилт босгох
Эдгээрээс гадна Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд далд уурхайн хөрөнгө оруулалт гэж байхгүй, харин ТЭЗҮ-д байдаг. Зохиомлоор бий болгоод 4.2 тэрбум ам.долларыг өөрсдөө авч, Монголыг өрөнд оруулж, өрийн бичиг гаргана.
Монголчууд үүнийхээ үр дүнд 15 банкинд лицензээ, баяжмал худалдах гэрээгээ барьцаанд тавьж байгаа юм. Хөрөнгө оруулалт нэртэй өндөр хүүтэй зээл авч, зээл, зээлийн хүүгийн зардал өсчОюутолгой төслөөс Монголын талын авах ногдол ашиг 2048 он хүртэл 0 хувь болох ба татвар ногдох орлого буурна. Үндсэндээ 8.1 тэрбум ам.долларын зээлийн өр, барьцаанд Монгол Улсын газар нутаг, ашигт малтмалын орд тавигдах эрсдэл учрахаар нөхцөл байдал үүсээд байгааг УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар баримтаар дэлгэн харуулав.
Ийнхүү УИХ-ын гишүүд өөр гэрээг дэлгэн харуулж буй бол Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүний хувьд улстөрчдийг уг “тоглоом”-д оролцохгүй байхыг хүслээ. Гэвч энэ асуудал түүний хүссэнчлэн тийм амар шийдэгдэх зүйл биш. Учир нь улстөрчид өнөөдөр түүнийг огцруулах албан бланк дээр 19 гишүүний гарын үсгийг цуглуулах ажилд ханцуй шамлан ороод буй юм. Тэр Оюутолгойн асуудлаас болж огцроход хүрч эхлэв. Гэхдээ Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн 3 гишүүн тохиролцоонд хүрч, улмаар Оюутолгойн гэрээг байгуулах “эрх”-ээ Ерөнхий сайд олж авсан учир улстөрчдийг дуугүй байхыг хүссэн ч байж мэдэх.
Ц.Цацрал
