Уучлаарай, Монголд нэг ширхэг ч НАМ байхгүй! гээд хэлчихээр, юугаа яриад байгаа юм, цаад Дээд шүүхэд чинь бүртгэлтэй 24 нам байж байна, худлаа гэвэл байгуулагдсан он, намын даргынх нь нэрс, гишүүн дэмжигчдийнх нь тоо энэ тэрийг харуулсан жагсаалт байдаг юм байна лээ ш дээ гэж эрхэм та надад хэлж болох юм.
Тэгвэл уучлаарай, хар дээр цагаанаар бичсэн жагсаалтын тухай би энд яриагүй юм. Харин монголын улстөрийн намуудад үзэл баримтлал, чиг баримжаа гэж юм төлөвшөөгүй өдийг хүрснийг л тодотгож хараад байгаа хэрэг л дээ. Сонгууль угтан өрнөдөг жишгийн дагуу ард түмнийг гэхээсээ илүүтэй нам хүчнийг төрд төлөөлдөг гэвэл үнэнд илүүтэй нийцэх нөхдүүд бууриа сэлгэн, ээлжит халаа сэлгээгээ хийцгээж байна, энэ өдрүүдэд.
Н.Энхбаярыг даган МАН-аас гарч МАХН-нд элсэж байсан УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нар эргээд МАН-руугаа явахаар болсон. Тэгсэн МҮАН-ын Н.Батцэрэг, М.Сономпил нар намаасаа гарч АН-ын цэргүүд болсныг Спикер З.Энхболд АН-ын даргын хувиар сошиалаар цацаж дуулгалаа. За тэгээд өнгөрсөн дөрвөн жилд бие даагч гурав гэдгээрээ хэвлэлийн хурал хэдэнтээ хийж, Оюутолгой энэ тэрээр занималдсан гурван нөхөр ч тус тусын сонголтоо хийцгээсэн. ХҮН-ын дарга болоод Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөнө гээд байсан С.Ганбаатар АН-д саймширч байхад, Ц.Даваасүрэн, Х.Болорчулуун хоёр МАН-ыг сонгов. Харин оройхон гараад ширүүхэн дайрна гэгчийн үлгэрээр өнгөрсөн оны сүүлчээс эхлэн улс төр дэх тэмцэгчийн дүр төрхөө илүү тодруулах болсон Г.Уянга Тусгаар тогтнол, эв нэгдлийн намыг даргалахдаа, бас болоогүй Л.Цог ахыгаа дагуулаад явсан шүү. Үгүй яахав, улстөрийн намын гишүүнчлэлд хөдөлгөөн ордог жишиг ганц манайд бус гадны улс орнуудад байдаг ч, агуулгын хувьд нэлээд зөрүүтэй дүр зургууд харагддагийг хэлэх хэрэгтэй л дээ.
Ер нь бол өнөөдрийн энэ намууд хоорон дахь гишүүдийн гүйдэл бол сонгуулийн үр дүнд тийм ч сүйдтэй нөлөөлөл үзүүлээд байх эд биш л дээ, хөөрхий. Дорж, Дулмаа, Дондог, Батаанууд намын гишүүний батлахаа өөрчлөө л биз. Харин тэд ингэлээ гээд нэг Монгол өрхийн амьдрал сайжирдаг бол өөр хэрэг. Гэтэл улс орны нийгэм, эдийн засагт ширхэг тэвэнгийн нэмэргүй шахуу нөхдүүд, зүгээр л саарал ордныг хоргодох байр бөгөөд ашиг хонжооны агуулах болгон харж, эрх мэдлээр наймаалцана гэдэг бол адгийн үйлдэл биш гэж үү? Н.Энхбаярын оймсны хүн гэх тааруухан тодотголтой О.Баасанхүү өнгөрсөн долоо хоногт баталсан Сонгуулийн хуулийг АН, МАН-ынхан дахин УИХ-д сонгогдохын тулд мөнгөний сонгуулийг сонголоо гэж тодотгож байгаа нь харин дөмөгхөн шиг өнцөг л дөө. Нэгэнтээ тэгээд Монголын улстөр дэх намууд үзэл баримтлал, чиг баримжаагаараа ялгаран, иргэд олны сонголтоор төрийн эрхийг барихын тулд бус эв эеийг нь тааруулж байгаад өчигдрийн дайсантайгаа ч нэг хөнжилд орж байгаад болов төрийн толгойд л суусан чигээрээ байхыг хүсэмжлэгчдийн үүр уурхай болсон хойно доо… Үгүй яахав, улс төрийн нам гэдэг нь үзэл бодлоороо эвлэлдэн нэгдсэн бөгөөд засгийн эрхийг авах эцсийн зорилготой хэсэг бүлэг хүмүүсийн нэгдэл, улс төрийн байгууллага хэмээн онолын үндсэн тодорхойлолт бий ч, тэдгээр намууд үзэл баримтлал, чиг баримжаагаараа л ялгарах ёстой. Нийгэмд, ард түмний амьдралд эерэг өөрчлөлтүүдийг авчрах ёстой юм. Гэтэл манайд байдаггүй ээ, хөөрхий.
Улс төрийн намуудын үзэл баримтлал, чиг баримжааг олон улсад ерөнхийд нь зүүний болон барууны гэж ангилдаг. Дэлхий нийтийн жишгийг харахад барууны чиг баримжаатай намууд нь баялаг бүтээгч хувийн хэвшлийг татварын бодлогоор дэмждэг, ерөөс бизнес дэх төрийн оролцоог хумих чиглэлд бодлогоо чиглүүлдэг бол, зүүний чиг баримжаатай намууд нь нийгмийн баримжаатай бодлого түлхүү барьдаг, эрүүл мэнд, боловсролын салбарт ихээхэн анхаарал хандуулдаг зүй тогтолтой аж. Бүр энгийнээр хэлбэл, барууны чиг баримжаатай нам нь баялгийг бүтээхэд, зүүний чиг баримжаатай нам нь нийгэмд баялгийн ухаалаг хуваарилалтыг хийх ёстой гэж харж болно. Манай нөхцөл байдалд хөрвүүлж харвал АН нь барууны чиг баримжаагаа дагаж, МАН нь зүүний чиг баримжаанаасаа гажих учиргүй. Харамсалтай нь өнөөдрийн төдийгүй, өнгөрсөн жилүүдийн тэдний замналыг харахад АН чиг баримжаанаасаа татгалзаж, зүүний хандлагатай МАН-д автсан. АН-ынхан МАН-тай өрсөн нийгмийн хавтгайрсан халамжийг балиашигласан. Хэдийгээр тэд сүүлийн дөрвөн жилд халамжаас татгалзсан гэж өөрсдийгөө сурталчлаад байгаа ч, хэрэг дээрээ бол эдийн засгийн сууриа ганхахад хүргэсэн олон шийдвэрийг МАН-тайгаа хамт гаргасан гэдгээ санах л хэрэгтэй. Загас шиг 5-хан секундын меморигүй л бол шүү дээ! Эргэн санахад, 1996 оны сонгуулиар гарч ирсэн АН эдийн засгийн шинэчлэлийн салхийг сэвэлзүүлж, баялаг бүтээгчдийг дэмжсэн бодлого барьж улстөрийн намынхаа чиг баримжаатай нийцсэн үйлдэл хийж байсан үзэгддэг ч, 2000 оны сонгуульд өвдөг шороодсоноор тэд даган баясагчийн дүрийг илүүтэй сонирхох болсон нь үнэн. Үүнд мэдээж барууны чиг баримжаатай МҮАН, зүүн төвийн баримжаатай МСДН гэхчлэн өөр өөр өнцгүүд нийлсэн нь АН-ын чиг баримжааг алдуулсан биз. Хамгийн гол нь өнөөдөр бодит нөхцөл байдлыг харахад МАН, АН-ын алинд ч ялгараад байх юм үгүй. МАХН-ын тухайд ч чиг баримжааг нь харвал эргэлзээтэй. Эхнээсээ МҮАН, БНН гэхчлэн баахан чиг баримжаануудтай нийлж саармагжиж байгаад, эцэстээ эрх мэдлийн төлөөх чиг баримжаатайгаа нууж хааж дийлэхээ больсон.
Төгсгөлд нь хэлэхэд, энэ тэр намууд улс орноо засч залуурдаж явна гэж тунхагийн чанартай юм ярихаасаа өмнө өөрсдийгөө дотооддоо засч, залуурдаж чаддаг болмоор байгаа юм. Нийгэмд халаг дагуулсан бугласан олон асуудлыг хэвээр нь байлгаж, дөрвөн жилийн мөчлөгтэйгөөр, тэдгээртээ дөрөөлөн шоу хийж “Та нарын өмнө тулгамдсан асуудлуудыг амархан шийдээд өгнө” гэж дарцаглацгаадаг. Харин иргэдийн хувьд тулгамдсан асуудлуудыг нь шийдээд өгнө гэсэн амлалтад итгэн хууртаад, хэрхэн яаж, ямар гарцаар шийдэх гээд байна вэ гэдэгт нь нухацтай анхаарал хандуулдаггүй. Тэр амлалт цацаад байгаа нам нь утгаараа төлөвшсөн эсэх нь, хаанаас хаа хүрэхийн тулд өөрсдийн гэсэн чиг баримжаагаа олж, тогтсон эсэх нь ер хамаагүй байдаг. Өнөөдрийн бидний дүр зураг бол энэ.
Эх сурвалж: Шуурхай.мн
Э.Болорхажид
