Бөөр бол хүний амин чухал хос эрхтэн бөгөөд нэг минутад 1.2 литр цусыг шүүдэг. Өөрөөр хэлбэл бодисын солилцооны явц дахь бүх хортой бодисыг шээсээр дамжуулж шүүж гаргадаг ба хэрэгтэй зүйлүүд нь цусандаа орж байдаг. Бөөрний архаг үрэвсэл нь хүн амын дунд их тархсан бөгөөд эрэгтэй, эмэгтэй бүх насны хүн өвчилнө. Ялангуяа 16-29 насны залуус илүү өртөмтгий байгаа бөгөөд эмэгтэйчүүд эрчүүдээс гурав дахин илүү өвчилдөг. Дэлхий нийтэд хор хөнөөлт өвчнүүдийн дотор бөөр шээсний замын өвчний нас баралтын тоо 830.000, жилд хөдөлмөрийн чадвар алдагдсдын тоо 1.8467.000 хүрдэг бөгөөд нас баралтын шалтгааны дотор 12 дугаар байрт ордог. Манай Монгол орны хувьд хамгийн өргөн тархалттай таван өвчний гуравт энэхүү эмгэг багтаж байгаа бөгөөд эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн дунд нэгдүгээрт орж байна.
Өвчлөх шалтгаан юу вэ?
Сүүлийн үед бөөрний үрэвсэлт өвчний тархах хувь ихсэх хандлагатай байна. Энэ нь дараах шалтгаантай:
1. Цаг агаарын эрс тэс уур амьсгал
2. Хүмүүсийн эрүүл ахуйн дадал
3. Хоол хүнсний эрүүл ахуйн байдал зэргээс болдог байна. Чанар муудсан, баталгаагүй хүнсний зүйл хэрэглэснээс эдгээр өвчин ихсэх хандлагатай байна. Ялангуяа 35-45 насны хүмүүст архаг үрэвсэл илүү өндөр илэрч, эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс гурав дахин илүүтэйгээр бөөрний архаг үрэвслээр өвчилж байна. Бөөрний өвчлөл бидний өдөр тутмын идэж ууж буй хоол хүнстэй шууд хамаатай юм. Үүнд: гашуун, эхүүн амттай шим тэжээл муутай хоол хүнс, давс ихтэй зүйлс, оройд шингэн их хэмжээтэй уух, хоол хүнсний эрүүл бус байдал. Мөн хүйтэн чийглэг газарт удаан байх, ялангуяа доороосоо даарч жиндэх, доргилт чичиргээ бүхий газар удаан ажиллах, хурьцал хэтрэх, доод хийг хаах буюу шээсээ удаан хугацаагаар барих, усны үйлийг хэтрүүлэх нь өвчний эх үүсвэр болдог байна. Түүнчлэн хэт туранхай болон хэт тарган хүмүүс өвчлөх эрсдэл маш өндөр байдаг. Эмийн гаж нөлөө, хорт зуршил гэх мэт бөөрийг гэмтээх олон шалтгаанууд байдаг. Цаг улирлын хувьд бөөрний өвчин нь өвөл, хаврын хүйтэн сэрүүн болон зуны хур чийгтэй үед сэдэрч өвчлөх нь элбэг байдаг.
Бөөрний өвчин яаж илэрдэг вэ?
-Зовиур шаналгаа буюу нуруу бөөрөөр хөших
-Бөөр өвдөх, хурц үрэвслийн үед халуурах
-Шээсэнд өөрчлөлт орох. Үнэртэй болон бага гарах гэх мэт.
-Мөн шээсний шинжилгээгээр өөрчлөлтүүд нь тодорхой гардаг. Ууц нуруугаар хөшиж өвдөх, бэлхүүс, олон уулзах, хөл, гар хүйт оргиж сэнгэнэх, нүүр царай сэлхэрэх ялангуяа өглөөгүүр зовхи сэлхэрэх, ойр ойрхон шээс хүрч бага хэмжээтэй гарах, шөнө олон шээх, нойр муудах, чих шуугих, амархан ядарч сульдах, үе үе зүрх дэлсэх, шилэн хүзүү хөших, нүд бүрэлзэх, артерийн даралт ихсэх зэрэг зовиур илэрвэл та эртхэн эмчид хандаарай.
Бөөрний үрэвсэл
Ямар нэг хэмжээгээр бөөрөнд халдвар ордог. Цусаар дамжин орж болох ба ойролцоох эд эрхтэнээс халдвар хаягдаж болно. Өгсөх замаар буюу ялангуяа эмэгтэй хүмүүст эрүүл ахуйн дадал заншилтай холбоотой. Тухайлбал: цистит, савны архаг үрэвсэл гэх мэтээс болж бөөр үрэвсэх нь бий.
Бөөрний даралт
Бөөр өөрөө артерийн даралтыг зохицуулж байдаг эрхтэн юм. Даралт ямар нэг хэмжээгээр тогтвортой байгаа нөхцөлд бөөр эрүүл байх боломжтой. Артерийн даралтын хэвийн үйл ажиллагаа алдагдсанаас бөөрний даралт ихэсдэг. Үүнээс гадна бөөрний даралт ихсэх олон шалтгаан бий. Тухайлбал:
-Бөөрний үрэвсэл нь түүний судсыг гэмтээвэл даралт ихсэнэ.
-Бөөрний өөрийнх нь судас нарийсах тохиолдол бас бий. Нэгэнт бөөрний даралттай гэж оношлогдсон бол заавал эмчлүүлэх хэрэгтэй. Даралтыг аль болох хэвийн түвшинд тогтоон барих нь чухал. Бөөрний өндөр даралттай олон жил явбал тархи, бөөрний судас хатуурна, зүрх томорч бүх биенд өөрчлөлт орсноор эцэст нь зүрх эсвэл бөөрний дутагдалд орох, тархины цусан хангамжийн алдагдалд орж цус харвах зэрэг хүндрэл гардаг. Мөн бөөрний аливаа өвчний үед нүд, зовхи хавагнана. Хүний хөвсгөр холбогч эд их байрладаг газар хаван хуримтлагдана. Нүүр ам, хөл хавдаад байвал эмчид үзүүлж, шинжилгээ өгөх хэрэгтэй.
Бөөрний дутагдал
Хурц болон архаг дутагдал гэсэн хоёр янзаар илэрдэг. Хурц дутагдал нь гэмтлийн хордлогод орох, ослын улмаас бөөрөө гэмтээх, цус алдах гэх мэт тохиолдолд илэрдэг. Архаг дутагдал гэдэг нь бөөрний олон өвчний үед гардаг хүндрэл юм. Бөөрний түүдгэнцэрийн архаг үрэвсэл, чихрийн шижин гэх мэт өвчний үед олон дахин сэдрэх эсвэл дутуу эмчлүүлж явсаар бөөр хатингаршин үйл ажиллагаа нь алдагдан, бөөрний шүүх болон хоргүйжүүлэх чадвар нь алдагдсанаас дутагдалд ордог. Бөөр болон элэг нь хүний биеийн лаборатори юм. Шүүх ажиллагаа алдагдсанаар шээс нь цусанд нэвтэрч, архаг хордлогод орсноор бөөрний дутагдалд ордог.
Бүрэн эмчлэгдэх боломж бий юу?
Нэгэнт архагшсан үрэвсэл бол бас хэцүү, хамгийн гол нь тэр үрэвсэл:
-Ямар нянгаар үүсгэгдсэн байна?
-Ямар төрлийн антибиотик таарах вэ? гэх мэтийг нарийн тодорхойлоод оноосон эмчилгээг хийх хэрэгтэй. Мөн бөөрний архаг үрэвслийн үед дархлааг сайжруулах эмчилгээг эрчимтэй хийх нь чухал.
Хөдөлгөөн ихэдсэний улмаас бөөр өвдөх үү?
Физиологийн тодорхой ачааллын улмаас буюу тухайлбал тамирчдын хувьд хөдөлгөөн хэт ихэдсэнээс шээсний өнгө хувирах, бага зэрэг цустай гарах гэх мэт үзүүлэлтүүд байдаг. Үүнээс гадна байнгын зогсоо ажил хийснээс нэгж хугацаанд бөөрөөр эргэлдэх цусны хэмжээ багасаж, бөөрөнд ямар нэг хэмжээгээр нөлөөлөл үзүүлдэг. Өндөр өсгийтэй гутал байнга өмсдөг бол бөөр сунах аюултай. Бөөр нь хэвлийн гадна талын хананд байрладаг, хэвлийн булчингийн хонхорт тогтсон, гадна талаараа өөхлөг хөдөлгөөнтэй эрхтэн шүү дээ. Үсэрч харайхад ямар нэг хэмжээгээр дээш доош болдог эрхтэн юм. Жирэмсэн үед умайг дээш нь өргөх гэх мэт нөлөөтэй байдаг.
Рашаан сувилал бөөрөнд хэр сайн эмчилгээ болох вэ?
Рашаан сувиллын гол үйлчилгээ нь дархлааг сайжруулах юм. Бөөрний архаг үрэвсэлтэй, хавагнадаг өвчтэй хүмүүст элсэн сувилал их сайн. Учир нь халуун элсэнд хучсанаар хаван буурч, цусан хангамж сайжирдаг. Бөөр муутай хүнд адууны мах өгч болно. Бөөрний ямар нэгэн өвчин, архаг үрэвслүүдийн үед хүний дархлаа буурдаг. Үүнийг сайжруулахын тулд адууны махыг тодорхой тунгаар идэх болон, рашаан сувилал гэх мэтийн эмчилгээ байж болохыг үгүйсгэхгүй. Тэрнээс биш тэдгээрийг хэрэглэсэнээр бүрэн эмчлэгдэнэ гэсэн юм байхгүй.
Эмчилгээ
Бөөрний архаг үрэвсэл болон энэ төрлийн өвчин ихсэж байгаа өнөө үед дараах шаардлагуудыг биелүүлж байх хэрэгтэй. Үүнд:
1. Оносон шинжилгээ, эмчилгээ хийлгэж байх.
2. Биеийн эсэргүүцэл сайжруулах эмчилгээ хийлгэх.
3. Хоол унд эрүүл чанартай байх, хоолны дэглэм сайн барих
4. Хувцаслалтын зохицол, улиралдаа зохицуулж хувцаслах
5. Хөдөлгөөний зөв зохицол маш чухал болно.
Шүд өвдвөл бөөр ч бас өвчилдөг
Хоолой өвдвөл бөөрөнд маш хүчтэй нөлөөлнө. Ялангуяа хоолой идээлэх, шүд хорхойтох нь бөөрөнд маш их нөлөөлдөг. Учир нь халдвар цусаар дамжин бөөрөнд очиж суугаад, үрэвсэх шалтгаан болж өгдөг.
Бөөр өвдөх нь бусад бүх эрхтэнд буюу тархи гэдэс ходоодонд, заримдаа яс сийрэгжихэд хүртэл нөлөөлдөг. Бөөр өвдсөнөөр эрэгтэй хүнд дааврын булчирхайд нөлөөлдөг бол, эмэгтэй хүний саванд нөлөөлдөг. Ялангуяа бөөрний үрэвсэлээ бүрэн эмчлүүлэхгүй бол бүх хортой бодис нь биеэр тарах магадлалтай, хар үгээр хэлэх юм бол шээс цус хоёр хамт эргэлдэнэ гэсэн үг юм.
Бөөрний архаг өвчинтэй хүмүүс зүрх судас болон тархины судасны эмгэгээр хүндрэх нь элбэг байдаг. Мөн зүрхний цус хомсрох өвчтэй болон артерийн даралт ихдэлттэй хүмүүсийн дунд бөөрний үйл ажиллагааны алдагдал илрэх ба аль аль нь зүрх судасны өвчлөл болон нас баралтыг нэмэгдүүлнэ.
Бөөрний архаг үрэвслийн бас нэгэн хүндрэл нь бөөрний эд хатингаршиж, цусны даралт өндөр болох улмаар бөөрний архаг дутагдалд хүргэнэ. Сүүлийн үед бөөрний өвчлөл залуужиж ихсэх хандлагатай байна.
Бөөрний өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх
Таньд дээрх шинж тэмдэг гарвал юуны өмнө та дур мэдэн эмчийн зааваргүй эм хэрэглэхээс татгалзах хэрэгтэй. Хамгийн гол нь тэр үрэвсэл ямар нянгаар үүсгэгдсэн байна гэдгийг нарийн тодорхойлох нь чухал юм.
Нэгэнт архагшсан үрэвслийн үед аль болох сэдрээхгүй байх, биеийн дархлааг сайжруулах, цаг улиралдаа тохируулан хоол хүнс болон ажил амралтаа зохицуулах хэрэгтэй.
Бөөрний үйл ажиллагааг дэмжих, бөөрөнд сайн идээ ундааны зүйлс
Халуун чанартай, шим тэжээл сайтай хоол ундыг тохируулан хэрэглэх. Шар буурцаг, ногоон вандуй, ногоон шош зэрэг ургамлын гаралтай уургийн бүтээгдэхүүнийг түлхүү хэрэглэж амьтны гаралтай уураглаг хүнсийг багасгах хэрэгтэй.
Үүнд:
Хар будаа, хар шош нь бөөрний хүйтнийг арилгаж, бөөрний тамирыг сайжруулна. Мөн гүнжидийн үр бөөрний тамир сайжруулж, үс цайж бууралтах үйл явцыг удаашруулж, үс уналтын эсрэг хэрэглэж болно. Таримал мухар цагаан нь бөөр давсагны үйл ажиллагааг дэмжин үрэвслийн эсрэг, даралт бууруулахын зэрэгцээ хоол боловсруулах замын өвчнөөс урьдчилан сэргийлнэ. Байцаа, лууван, шийгуа, өргөст хэмх, алим, нэрс, анис, зэрэг жимс хүнсний ногоонууд бөөрөнд тустай юм.
Эх сурвалж:
