Зуун ямаанд жаран ухна гэгчээр харьцангуй цөөн хүн амтай манай улсад их дээд сургуулиас их юм үгүй болж, сүүлийн жилүүдэд дээд боловсролын дипломтой ажилгүйчүүдийн эгнээ улам тэлж байна. Чанартай гэхээсээ чанаргүй нь зонхилсон тэдггээр их дээд сургуулиудын нэг нь Монголын Үндэсний их сургууль юм. Энэ сургуулийг харамсалтай нь 1948 онд байгуулагдсан ууган сургууль болох Монгол улсын их сургуультай андуурах нь цөөнгүй. Анх 1998 онд 146 оюутантай Чандмань-Эрдэнэ коллеж хэмээн байгуулагдаж байсан тус сургууль нь 2002 онд Монголын Үндэсний коллеж болоод, удалгүй хоёрхон жилийн дараа Монголын үндэсний дээд сургууль, дахиад хоёр жилийн дараагаар Монголын Үндэсний их сургууль хэмээн нэрлэгдэх болсон байна. Уг нь шударга өрсөлдөөний хууль номоор бол ингэж нэр ижилсүүлэх нь байж боломгүй асуудал юм. Гэвч Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрынхан энэ талаар юу ч хийхгүй, юу ч шийдэхгүй байгаа нь тун сонин.
Мөн сүүлийн үед “Монголын хамгийн том их сургууль” гэж сурталчилж буй тус сургуульд хамгийн адгийн муу бүхэн бугшиж буй гэлтэй. Гандангийн хойд дэнж дээр нийтдээ 11 салбар сургуультай гэгддэг энэ сургуулийн толгой компани болох “Энигма констракшн” компани нь хоорондоо хэдхэн алхамын зайтай шавааралдсан олон барилга барьж хот байгуулалт, барилгажилтын наад захын стандарт нормуудыг зөрчсөнөөс болоод автомашинтай хүмүүс бүү хэл явган зорчигчид ч орж гарах аргагүй маш хүнд нөхцөл үүсээд байгаа ажээ.
Өчигдрийн байдлаар урьдын адил иргэдийг бухимдуулсан хэрэг маргаан Монголын үндэсний их сургууль дээр гарсан байна. Яасан гэхээр, энэ сургуулийн хашаан дотор “Энигма констракшн” компани нь ээлжит барилгаа барьж байгаагаас болоод зорчигчдод ихээхэн хүндрэл тохиолдож буй ажээ. Сургуулийнх нь аль ч талаас нэвтрэх боломжгүй тул зорчигчид нэлээд хол зам туулан тойроод явахаас өөр замгүй болдог байна. Ядаж байхад хойд талдаа байдаг ганц том хаалгаар нь зөвхөн дарга, захирлуудынх нь зөвшөөрлөөр нэвтэрч урд талын туслах зам руу дөхөж очих жишээтэй. Хэрвээ хүнд өвчтөнд эмнэлэгийн яаралтай тусламж үзүүлэх гэвэл лав түргэний машин хаанаас нь ч орох боломжгүй байгаа юм. Хоёр жилийн өмнө тус сургуулийн нэг оюутан эмэгтэй жирэмсэн болоод эмчид үзүүлэх гэж их л сандарч байсан гэдэг. Тэгвэл энэ удаа мөн тэнд хүний бие муудлаа гэсэн дуудлагаар түргэний эмч, өвчтөний ар гэрийнхэн сургуулийн хаалган дээр очиход харуулын албатууд нь “Энд барилгын ажил явагдаж байна. Сургуулийн удирдлагын зөвшөөрөлгүйгээр хэнийг ч оруулахгүй” гээд хаалгаа тас хаачихжээ. Иймээс удаан саатаж бухимдсан иргэд арга буюу хэл ам, хэрүүл маргаан хийхэд хүрсэн байна. Ерөөсөө тус сургуулийн дундуур хойноос урагш нэвтрэх, эсвэл сургууль руу орох ганцхан гарц нь ийнхүү хаалттай байдаг болоод удаж байгаа ажээ.
Монголын үндэсний их сургуулийг үүсгэн байгуулахад гол хөрөнгө орулалтыг хийсэн гэх толгой компани “Энигма констракшн” нь удаа дараа хууль зөрчиж, барилгынхаа талбайд хүний амь хөнөөсөн гэх мэт янз бүрийн хэл аманд өртөж байсан юм. Тус сургуулийн төв хэсэгт сүндэрлэх 15 давхар барилга нь анхнаасаа газрын хэмжээг дур мэдэн томруулсан, бохир усны шугам дээр давхцуулсан, барилгын ажлын зөвшөөрөлгүй зэрэг зүсэн зүйлийн маргаан дагуулсаар нэг л өдөр ашиглалтанд орсон байлаа. Энэ мэтийн олон зөрчил шинээр барьж буй барилга дээр нь ч бас байж л байгаа болов уу. Иймээс хууль бусаар хөл хорио тогтоогоод тийнхүү дөвчигнөлдөж байхаас зайлахгүй биз.
Монголын үндэсний их сургуульд элсэн орж буй хөдөө орон нутгийн оюутан залуусын дунд Монгол улсын их сургуультай андуураад ирсэн гэдэг яриа хөөрөө, гомдол, маргаан ч бас ер тасардаггүй юм байна. Тэр бүү хэл, багш нарынх нь төлбөр нэхэж дарамтлах зэргээс залхсан зарим нь өөр сургуульд сургалцахаар явахдаа бичиг баримтаа авах гэхээр өгөхгүй луу унжиж хохироох явдал ч цөөнгүй гардаг гэнэ. МУИС-ийн нэрийг зээлдэн “Үндэсний” гэх хавчуурга нэмээд үндэсний хэмжээний үнэхээр мундаг сургууль болчихсон юм уу гэвэл энэ мэтээс харахад арай ч бас үгүй аж. Харин МҮИС гэсэн сүржин нэртэй даржин сургууль иргэдийг хохироосоор л байна.
