УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин зүв зүгээр байж байгаад гэв гэнэт хугацаанаасаа өмнө чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгчээ. УИХ-ын даргад. Ийм нөхцөлд УИХ түүний өргөдлийг хэлэлцээд, хүсэлтийг нь хангахаас өөр аргагүйд хүрдэг. Хуулиараа тийм.
Яг үнэндээ “огт зүв зүгээр байж байгаад” гэвэл бас хилс болно. Өөрийнх нь хийсэн мэдэгдлээс үзвэл өнгөрөгч долоо хоногт жанжин Сүхийн талбайд үргэлжилсэн “залуучуудын суулт, жагсаалын шаардлагыг хүлээж авсан учраас” гэж харж болохоор. Уг мэдэгдэлдээ “Хөгжлийн банкны зээлийн асуудалд нэр холбогдсон УИХ-ын гишүүдийг бүрэн эрхээсээ түдгэлзэж, иргэний хувиар шалгуулахыг уриалж байна. УИХ-ын гишүүний халдашгүй бүрэн эрхийг байхгүй болгохыг дэмжиж байна. Засгийн газар залуучуудынхаа шаардлагыг төрийн бүх шатанд ажил хэрэг болгож, эрх тэгш шударга нийгмиййг цогцлоохын төлөө ажиллана гэдэгт итгэж байна” гэсэн билээ.
Мэдэгдлийн дор мэдээж “Залууст зөв үлгэр дуурайлал үзүүлж байна, мундаг байна, бусад нь ч гэсэн үлгэр аваасай. Араас нь Г.Дамдинням, Х.Ганхуяг нар бас гишүүнээсээ татгалзаад шалгуулах хэрэгтэй” гэсэн сэтгэгдлүүд хөврөөстэй.
Өнгөц харвал тийм л дээ. Үнэн бол бүр тэрнээс ч илүү сайн. Гэхдээ өөр нэг учир шалтгаан бас байх шиг байна аа. Ер нь бол, Хөгжлийн банкны асуудалд холбоотой, хөндлөнгөөс нөлөөлсөн хорь гаруй улстөрч, УИХ-ын гишүүд бий гэж хуулийнхан мэдээлсэн. Дараа нь Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө “хорин хэдэн гишүүнээр тогтохгүй шүү” гэж бас анхааруулсан. Тэгэхээр тэр “хорин хэдээр тогтохгүй” хүмүүсийн дотроос яагаад Г.Амартүвшин ганцаараа чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн бэ? гэдэг эхний асуулт. Бусдынх нь хувьд бол бүрэн эрхээсээ (түр) түдгэлзээд шалгуулах тухай л ярьж байгаа шүү дээ. УЕП-оос удахгүй оруулж ирэх нэрсийн тухай сонсогдож л байна. Гэвч тэдний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээд шалгасаар байтал 2024 оны сонгууль хүргэнэ. Аягүй бол заримынх нь хэрэг "хэрэг биш" болоод цагаадаад, буцаад УИХ-д орж ирнэ. Харин Г.Амартүвшингийн хувьд бол өөр. Хүсэлтээ өгсөн л бол УИХ чөлөөлөх үүрэгтэй. Товчхондоо Хан-Уул дүүрэг дээр УИХ-ын нэг суудал онгойлоо, удахгүй нөхөн сонгууль болно оо гэсэн үг.
Гэтэл энэ нөхөн сонгууль хэнд хэрэгтэй вэ? МАН-д уу? Мэдээж үгүй. Харин өөрийгөө АН-ын даргаар сонгоод, томилоод, одоо УДШ рүү бичиг шидээд яваад байгаа нэг хүнд хамгийн их хэрэгтэй. Шууд хэлэхэд, Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулгад. Хан-Уул бол түүний тоосгүй сугарч гарч ирэх ганц тойрог. Яармагийн унаган хүүхэд шүү дээ.
Сануулахад түүний нэр дээр нээгээд мартсан, хаасан маш олон хэргүүд АТГ, прокурорын байгууллагад бий. Өмнө Н.Алтанхуягийн Засгийн газрын үед 280 сая доллар шороонд булсан төмөр замын хэргээс эхлээд... Саяхан бас Хөгжлийн банктай холбоотой дахиад хэрэг нээчих шиг боллоо. Ерөнхийдөө Х.Баттулга хуулийн асуудал дээр хамгаалалтгүй үлдсэн гэсэн үг. Одоогийн Ерөнхийлөгчтэй сайн харилцаагүй болсон юм шиг байна. У.Хүрэлсүх нь “Асуудлаа наагуураа шийд, надад хамаагүй” гэсэн тухай улс төрийн хүрээнийхэн ч ярьж байна. “Наагуураа” гэдэг нь “хуулиараа” гэсэн үг байх л даа. Хэдийгээр Б.Жаргалсайхан прокурорыг Х.Баттулга өөрөө тавьсан нь үнэн боловч хүн гэдэг амьтан цагаа тулахаар амиа л бодож таарна.
Ийм тийм шалтгаанаар Х.Баттулга гэдэг хүн УИХ-д орж ирэх яаралтай шаардлага үүсээд байгаа юм байна аа. Нэгэнт ороод ирвэл гишүүний бүрэн эрхээр халхавчлаад ямар ч пиар хийж чадах потенциальтай, улс төрийн капиталтай хүн л дээ. Хэрвээ Ерөнхийлөгчийг ганцхан удаа сонгох Үндсэн хуулийн өөрчлөлт байгаагүй бол, хэрэв АН С.Эрдэнийг биш, Х.Баттулгыг нэр дэвшүүлсэн бол У.Хүрэлсүх гэдэг хүн өнөөдөр МАН-ын дарга хэвээрээ байж байх ч байсан билүү, хэн мэдлээ.
Тийм болохоор энэ хүн өөрийгөө УИХ-д суух зүй ёсны эрхтэй гэж бодох нь байх ёстой л зүйл. Харин түүний энэ хүслийг хэн хангаж байна вэ? гэдэг нь өөр асуудал. Зүв зүгээр сууж байсан Г.Амартүвшин гишүүнийг зүүгээр хэн хатгав гэдэг хоёр дахь асуулт.
Тэгвэл тэр нь МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд Г.Оюун-Эрдэнэ гэвэл та итгэх үү? Би ч гэсэн гайхна. Гэхдээ МАН-д ер нь манай улс төрийн намуудад “олдохоороо өлдөх” гэж нэг зовлон бий. Хэдий олон суудал авна, хэдий их эрх мэдэлд хүрнэ, тэр хэмжээгээрөө өлөн болдог, эрх мэдлээ чамладаг, булаалддаг. Арай өөрөөр, илүү цэвэрхнээр хэлбэл “Ерөнхийлөгчтэй намын зовлон” ч гэдэг. МАН-д энэ зовлонг амтлахын тулд 65-72 суудал хэрэгтэй байхад АН-д 38-хан суудал хангалттай байсан гээд бод доо. 2012-2016 онд дөрөвхөн жил засагласан АН яаж шүү нурж уналаа даа.
Товчхондоо бол Ерөнхий сайд маань Ерөнхийлөгчийнхөө хүчийг сулруулахаар шийдсэн бололтой. Үүний тулд УИХ дотор тойргийнхоо сонгогчдыг биш, У.Хүрэлсүхийг “төлөөлж” суудаг нөхдийн тоог цөөлөх, нэг нэгээр нь сугалахаар төлөвлөжээ. (Х.Баттулгад хайртайдаа ч биш) Түүнд нь хамгийн түрүүнд Г.Амартүвшин өртсөн, өөрөө нугараад унасан юм шиг байна. Улс төр хийж үзээгүй, улс төр гэдэг зүйлийг мэдэхгүй, “номыг нь үзэж, ногоотой шөлийг нь уугаагүй” учраас тэсвэрлэж чадаагүй бололтой. Мэдэгдэлдээ хэлсэн “Засгийн газар залуучуудынхаа шаардлагыг төрийн бүх шатанд ажил хэрэг болгож, эрх тэгш шударга нийгмийг цогцлоохын төлөө ажиллана гэдэгт итгэж байна” гэдэг нь үндсэндээ “Оюун-Эрдэнэ ээ, харна аа чамайг” гэж байгаа юм шиг л сонсогдож байна. "Төрийн бүх шат" гэдэг маань нөгөө хууль, шүүхийнхнээ хэлж байгаа юм шүү дээ. Түүнээс биш “ЗДТГ-ын жижүүрээс эхлээд бүгдээрээ авилгагүй болъё” гэж байгаа юм биш.
Дараагийнх нь Н.Учрал, С.Бямбацогт гээд хөврөх байх л даа. С.Бямбацогт гэдэг хүн 2019 онд У.Хүрэлсүхийг Ерөнхий сайд байхад дүүгийнхээ компаниар Хөгжлийн банкнаас зээл авсан, Ховд аймагт Цементийн үйлдвэр байгуулсан л гэсэн. Улаанбаатараас Ховд руу зөөсөн цемент хоёр дахин өндөр үнэтэй, үүнээсээ болоод алслагдсан аймгуудад барилгын өртөг хоёр дахин нэмэгддэг. Энэ шалтгаанаар аймагтаа баруун бүсийг барилгын материалаар хангах үйлдвэр байгуулжээ. Зээлийнх нь эргэн төлөлтийн хугацаа болоогүй, хүүгээ төлөөд явж байгаа боловч яагаад ч юм Хөгжлийн банкны “хар жагсаалт”-ад орчихсон яваа. Сүүлд (саяхнаас) “Их засаг” их сургууль дээр багш нь оюутнаа алгадсан хэргийг Н.Учралтай холбоод “УИХ-ын гишүүн байх ёс суртахуунгүй” тухай сэвээд эхэлсэн байна лээ.
Ингээд МАН дотроо М.Энхболдын, У.Хүрэлсүхийн гэдэг хоёр бүлэглэл байснаа одоо Л.Оюун-Эрдэнийн гэдэг гурав дахь бүлэг гарч ирж байгаа юм байна. Олуулаа байхын зовлон юм даа.
