"Тавдугаар сарын 1-нээс орон даяар 0-5 болон 18-аас дээш насны бүх иргэдийг эрүүл мэндийн үзлэг, оношилгоонд хамруулах ажил эхэлнэ. Иргэдийг үзлэгт хамруулах график төлөвлөгөө гаргасан,эрт илрүүлэг үзлэг, оношилгоо бүтэн жилийн турш явагдана. Мэдээллийг Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд, ЭМЯ-ны НЭМГ-ын дарга Д.Баярболд, БТГ-ын дарга Б.Буянтогтох, НЭМГ-ын дарга Б.Бямбадорж, ЭМДЕГ-ын дарга Л.Бямбасүрэн нар өглөө. ДЭМБ-ын тодорхойлсноор нийгмийн эрүүл мэндийн нэн шаардлагатай 10 гол тусламж үйлчилгээнд өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх эрт оношилж илрүүлэх үйл ажиллагаа багтдаг. Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.24 дэх заалт “Хүн амын нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилан зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд хамруулах үйл ажиллагааг зохион байгуулах, хэрэгжилтэд хяналт тавих; Монгол Улсын Их Хурлын 2020 оны 52 дугаар тогтоолоор баталсан “Алсын хараа-2050 “Эрүүл мэндийн даатгалд хамрагддаг эмчилгээ үйлчилгээний хамрах хүрээг нэмэгдүүлж, зонхилон тохиолдох өвчнийг эрт илрүүлж, өвчлөл нас баралтын эрсдэлт хүчин зүйлс буурсан байна”; "Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр", уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөнд "Хүн амыг зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх тогтолцоог бэхжүүлж, иргэн бүрийг эрүүл мэндийн үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд хамруулах үйл ажиллагааг зохион байгуулж, олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчилж байх" гэж тус тус тусгасан. Илрүүлэг нь эмгэг шинж тэмдэггүй, эрүүл гэж өөрсдийгөө тооцдог хүн амд урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээ, оношлогоо хийж эрсдэлт хүчин зүйл болон өвчин эмгэгийг илрүүлэх арга хэмжээ юм. Бид энэ удаа хүн амыг бүхэлд нь хамарсан масс илрүүлэг (Mass screening)-ийн аргыг ашиглан эрт илрүүлгийг хийнэ. Монгол Улсын хүн амын өвчлөлийн тэргүүлэх шалтгаанд 2020 оны жилийн эцсийн байдлаар хоол боловсруулах эрхтэн тогтолцооны өвчин, амьсгалын тогтолцооны өвчин, зүрх судасны тогтолцооны өвчин, шээс бэлгийн тогтолцооны эмгэг, гэмтэл, хордлого болон гадны шалтгаант бусад тодорхой эмгэг орж байгаа бол нас баралтын тэргүүлэх шалтгаанд зүрх судасны тогтолцооны өвчин, хавдар, гэмтэл, хордлого болон гадны шалтгаант бусад тодорхой эмгэг, хоол боловсруулах тогтолцооны өвчин, амьсгалын тогтолцооны өвчин зонхилж байна.



ЭМЯ-аас 2020 онд улсын хэмжээнд зохион байгуулсан "Халдварт бус өвчин, осол гэмтлийн шалтгаан, эрсдэлт хүчин зүйлсийн тархалтын үндэсний IV судалгаа"-гаар Монгол Улсын 15-69 насны 3 хүн тутмын 1 нь, 45-69 насны 2 хүн тутмын нэг нь халдварт бус өвчнөөр өвчлөх өндөр эрсдэлтэй бөгөөд эрэгтэйчүүд нь эмэгтэйчүүдээс 1.5 дахин их байгаа нь тогтоогдоод байна. Түүнчлэн хөдөлмөрийн насны хүн амын өвчлөл, нас баралтын шалтгааны дийлэнх буюу 77% нь халдварт бус өвчнөөр оношлогдож, эндсэн 3 хүн тутмын 1 нь зүрх судасны өвчний шалтгаантай байсан нь судлагдсан. Хорт хавдрын өвчлөл, нас баралт жилээс жилд өсөх хандлагатай байна. Тухайлбал 2010 онд хорт хавдрын шинэ тохиолдол 100,000 хүн амд 161,7 байсан бол 2020 онд 210,1 болж, нас баралт 2010 онд 10,000 хүн амд 12,4 байсан бол 2020 онд 13,2 болж өссөн байна. Шинээр оношлогдсон тохиолдлын 72.5 хувь нь хожуу үедээ оношлогдож, өвчилсөн хүмүүсийн 61 хувь нь оношлогдсоноос хойш 5 жил хүрэхгүй хугацаанд эндэж байна. Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/420 дугаар тушаалаар “насанд хүрэгчдийг 11 нэр төрлийн үзлэг, шинжилгээ"-нд хамруулахаар баталсан. Уг тушаалын дагуу 18-аас дээш насны иргэдийн 2020 онд 8.8 хувь буюу 153,155 хүн хамрагдаж Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 6.5 тэрбум төгрөгийг, 2021 онд 4.4 хувь буюу 96,690 хүн хамрагдаж Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 4.4 тэрбум төгрөгийг тус тус зарцуулж байсан. Нотолгоонд суурилсан бодлогын баримт бичгийг шинэчлэх, ололт амжилт, сайн туршлагыг нутагшуулах, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх, дээрх бодлогын баримт бичгүүдийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор Эрүүл мэндийн сайдын 2022 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн А/139 дугаар тушаалаар "Хүн амын нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилсан зонхилон тохиолдох халдварт болон халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоог зохион байгуулах журам”-ыг баталсан.



Дээрх тушаалыг үндэслэн ЭМДЕГ-аас “Даатгуулагчийг урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэг, оношилгоо, шинжилгээнд хамруулах, төлбөрийг нь санхүүжүүлэх журам”, “Урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх үзлэгийн багц, төлбөрийн хэмжээ" тогтоосон тогтоолыг ЭМДҮЗ-ийн 2022 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 06 дугаар тогтоолоор батлуулсан. Уг тогтоолоолоор бүх насны иргэдийг нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлийг үндэслэн 6 насны багцаар хувааж үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд хамруулахаар заасан. Хүн амын дунд эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоог зохион байгуулснаар ДЭМБ-ын тооцооллоор хорт хавдрын өвчлөлтэй холбоотой нас баралтыг 35-60 хувь бууруулж, халдварт бус өвчинтэй тэмцэхэд хөрөнгө оруулж буй 1 ам. доллар 2030 он гэхэд хамгийн багадаа 7 ам.долларын үр өгөөжийг өгч, сүрьеэтэй тэмцэх, сэргийлэх чиглэлээр оруулсан 1 ам. доллар эргээд 43 ам. доллартэй тэнцэх хэмжээний үр ашгийг өгч байгаа олон туршлага, мэдээлэл байна. Монгол Улсад сүүлийн 28 жилд эрэгтэйчүүдийн дундаж наслалт 6 жил, эмэгтэйчүүдийн дундаж наслалт 11.3 жилээр тус тус нэмэгдсэн статистик мэдээлэл байгаа нь олон талт ажлын бодит үр дүн тул бодлогын залгамж халааг үргэлжүүлэх, тогтвортой байдлыг хангах, сайн туршлага байна. Өвдсөн 1 хүний эмчилгээнд 11.2-12.3 сая төгрөг зарцуулж байсан бол эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд иргэн бүрийг жилд 1 удаа бүрэн хамруулснаар 1 хүнд насны багцаас хамаарч 60-150 мянган төгрөгийг зарцуулна. Хүн амыг нас, хүйс, эрүүл мэндийн эрсдэлд суурилсан урьдчилан сэргийлэх эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгоонд хамруулахаас гадна иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг дэмжиж, иргэн бүрт эрүүл, идэвхитэй амьдралын хэв маягыг төлөвшүүлэх арга хэмжээг цогц байдлаар зохион байгуулан ажиллаж байна. Эрт илрүүлэх үзлэг, шинжилгээ, оношилгооны бэлтгэл ажлын хүрээнд 2021 онд 13 аймаг, 4 дүүрэгт Эрүүл мэндийг дэмжих төв байгуулж, шаардлагатай тоног төхөөрөмжөөр хангасан. 2022-2023 онд үлдсэн аймаг, дүүрэгт Эрүүл мэндийг дэмжих төв байгуулна.