Монгол Улсын хөдөө аж ахуйн салбарт гарсан ололт амжилт түүний дотор 2014 онд малын тоо 51,9 болж, өмнөх оныхоос 6,8 саяар өсч, малчин өрхийн тоо 2007 оноос хойш 9 жил дараалан буурсан үзүүлэлттэй байсан бол энэ жил 150 орчим мянга болж, өмнөх оныхоос 4,4 мянгаар нэмэгдлээ.
2014 онд улсын хэмжээгээр 518,7 мянган тн үр тариа, 489,4 мянган тн улаан буудай, 164 мянган тн төмс, 102,2 мянган тн хүнсний ногоо хураан авлаа. Нийт хураан авсан үр тариа, улаан буудайн ургацаар 1991 оны түвшинд хүрсэн, нэг га-гаас хураан авсан ургацын үзүүлэлтээр газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхэлсэн 55 жилийн түүхэнд гарч байгаагүй хамгийн өндөр үзүүлэлт болжээ.
Дээрх ололт, ажлын үр дүнтэй уялдуулан улсын сайн малчин, тэргүүний фермер, тариаланч, тариаланч хамт олныг шалгаруулах иргэн, аж ахуйн нэгжийн тоог Засгийн газрын холбогдох журамд заасан тоо хязгаараас нэмэгдүүлжээ.
Мал аж ахуй, газар тариалангийн салбарт гарсан ажлын үр дүнг харгалзан 2015 онд 70 малчныг “Улсын сайн малчин”-аар, таван фермерийг “Улсын тэргүүний фермер”-ээр, 21 иргэнийг “Улсын тэргүүний тариаланч”-аар, 12 аж ахуйн нэгж байгууллагыг “Улсын тэргүүний тариаланч хамт олон”-оор тус тус шалгарууллаа.
УЛСЫН САЙН МАЛЧИН
|
№ |
Аймаг |
Сум, багийн нэр |
Овог нэр |
|
1 |
Архангай |
Өндөр-Улаан, Донгой баг |
Ишдоржийн Жамъянсүрэн |
|
2 |
Өлзийт, Бодонт баг |
Баасанцэдэнгийн Дэмиднямбуу |
|
|
3 |
Хайрхан, Хайрхан баг |
Дарьсүрэнгийн Лхагваа |
|
|
4 |
Хашаат, Цайдам баг |
Содномын Батмөнх |
|
|
5 |
Цэцэрлэг, Хонгорж баг |
Дарьмаагийн Отгонбаяр |
|
|
6 |
Эрдэнэбулган, 3-р баг |
Батбаатарын Ванданшарав |
|
|
7 |
Эрдэнэмандал, Эрдэнэ-Уул баг |
Банзарын Сандагсүрэн |
|
|
8 |
Баян-Өлгий |
Дэлүүн, 6-р баг |
Гончигийн Манарбек |
|
9 |
Толбо, 4-р баг |
Наресийн Ораз |
|
|
10 |
Баянхонгор |
Баянговь, Залаа баг |
Гаравын Гэрэлдаш |
|
11 |
Баянлиг, 1-р баг |
Дэчигхоролын Гантулга |
|
|
12 |
Баян-Овоо, Уранхайрхан баг |
Батдуламын Ёндон |
|
|
13 |
Баян-Өндөр, 1-р баг |
Балжиннямын Саандар |
|
|
14 |
Жаргалант, 2-р баг |
Жавханы Рагчаасүрэн |
|
|
15 |
Булган |
Гурванбулаг, Агьт баг |
Нямсүрэнгийн Жамц |
|
16 |
Орхон, Бүхт баг |
Намшингийн Баттулга |
|
|
17 |
Сайхан, Мануулт баг |
Жадамбаагийн Дамдинсүрэн |
|
|
18 |
Говь-Алтай |
Дэлгэр, Баянхонгор баг |
Пунцагийн Доржсүрэн |
|
19 |
Есөнбулаг, Рашаант баг |
Чимэддоржийн Баярбаатар |
|
|
20 |
Тонхил, Бүс-Уул баг |
Батжаргалын Төрмөнх |
|
|
21 |
Халиун, Чацран баг |
Банзрагчийн Мулч |
|
|
22 |
Говь-Сүмбэр |
Баянтал, 2-р баг |
Цэрэндоржийн Доржсүрэн |
|
23 |
Дархан-Уул |
Шарын гол, Санжинт баг |
Лхагвагийн Цэвээн |
|
24 |
Дорноговь |
Айраг, Нард баг |
Готовын Эрдэнэбулган |
|
25 |
Хөвсгөл, Элст баг |
Галсаншадавын Ууганбаяр |
|
|
26 |
Дорнод |
Баян-Уул, Харчулуут баг |
Батмөнхийн Батболд |
|
27 |
Булган, 4-р баг |
Гомбын Оюунсүрэн |
|
|
28 |
Сэргэлэн, 4-р баг |
Чулууны Галиа |
|
|
29 |
Чойбалсан, Сүмбэр баг |
Будын Алтангэрэл |
|
|
30 |
Дундговь |
Дэрэн, 3-р баг |
Шажингийн Мишигтаяа |
|
31 |
Дэлгэрцогт, Цахиурт баг |
Лувсандагвын Эрдэнэбаяр |
|
|
32 |
Өлзийт, 2-р баг |
Долгорын Дашжамц |
|
|
33 |
Сайхан-Овоо, 4-р баг |
Баярсайханы Адъяадорж |
|
|
34 |
Сайнцагаан, 4-р баг |
Базарын Жаргалсайхан |
|
|
35 |
Завхан |
Их-Уул, Цэцүүх баг |
Чогсомжавын Далайбат |
|
36 |
Сантмаргаз, Холбоо баг |
Ралхжавын Батсүх |
|
|
37 |
Тэлмэн, Шургах баг |
Цэрэндоржийн Агваандаш |
|
|
38 |
Орхон |
Жаргалант, Малчин баг |
Хорхойгийн Нямжав |
|
39 |
Өвөрхангай |
Баянгол, 5- баг |
Цоодолын Батсайхан |
|
40 |
Баян-Өндөр, 1-р баг |
Гомбодоржийн Цэрэнпунцаг |
|
|
41 |
Бүрд, 1-р баг |
Сэрээнэндоржийн Пунцаг |
|
|
42 |
Нарийнтээл, 4-р баг |
Чимэддоржийн Дэгддорж |
|
|
43 |
Хайрхандулаан, 2-р баг |
Шадваагийн Дэлгэрдалай |
|
|
44 |
Өмнөговь |
Ноён, Ганзагад баг |
Цэрэндашийн Цэвээнравдан |
|
45 |
Номгон, Эмгэнбулаг баг |
Зундуйгийн Амарсанаа |
|
|
46 |
Сэврэй, Хоолт баг |
Даваагийн Гансүх |
|
|
47 |
Сүхбаатар |
Асгат, Их-Уул баг |
Баяраагийн Өсөхбаяр |
|
48 |
Мөнххаан, 2-р баг |
Дамдингийн Очирпүрэв |
|
|
49 |
Наран, Тосонгийнгол баг |
Өлзиймэндийн Гантулга |
|
|
50 |
Халзан, 1-р баг |
Жамсранжавын Отгонбаатар |
|
|
51 |
Сэлэнгэ |
Жавхлант, 1-р баг |
Гончигсүрэнгийн Баасанжав |
|
52 |
Жавхлант, 1-р баг |
Цэвээний Эрдэнэ |
|
|
53 |
Орхонтуул, 2-р баг |
Ганболдын Даваадорж |
|
|
54 |
Төв |
Алтанбулаг, 3- баг |
Сандагдоржийн Даваасамбуу |
|
55 |
Баян, 1-р баг |
Доржпүрэвийн Энхболд |
|
|
56 |
Баянжаргалан, 3- баг |
Чимэд-Очирын Цэрэндаваа |
|
|
57 |
Баян-Өнжүүл, 3-р баг |
Дашдэндэвийн Алтансэлэм |
|
|
58 |
Эрдэнэсант, 2-р баг |
Чимэдийн Галдсандорж |
|
|
59 |
Увс |
Наранбулаг, Хужирт баг |
Санжийн Гомбо |
|
60 |
Сагил, Өндөрмод баг |
Норжингийн Баттөмөр |
|
|
61 |
Тэс, Баян-Овоо баг |
Баатарын Галсанжамц |
|
|
62 |
Ховд |
Буянт, Цагаанбургас баг |
Должинсүрэнгийн Отгонням |
|
63 |
Дарви, Баянбулаг баг |
Рэнцэндоржийн Цэрэндорж |
|
|
64 |
Мөст, Баянхайрхан баг |
Жавзангийн Төмөрөө |
|
|
65 |
Үенч, Жаргалан баг |
Хинатын Бөрбай |
|
|
66 |
Хөвсгөл |
Баянзүрх, 3-р баг |
Шагдарын Мачуухай |
|
67 |
Шинэ-Идэр, Баянзүрх баг |
Алтангэрэлийн Ганболд |
|
|
68 |
Хэнтий |
Батноров, Эрдэнэчандмань баг |
Дугарын Наранчимэг |
|
69 |
Хэрлэн, 8-р баг |
Кажаевын Асгалхан |
|
|
70 |
Улаанбаатар |
Баянгол дүүрэг, 12-р хороо |
Дагвын Гандибазар |
УЛСЫН ТЭРГҮҮНИЙ МАЛЧДЫН БҮЛЭГ
|
1 |
Төв аймаг, Алтанбулаг сум, Аргал, 2-р баг |
“Баян сонгинот” малчдын бүлэг |
2004 онд байгуулагдсан, 15 өрхийн 52 гишүүн, 4520 толгой малтай, хагас эрчимжсэн МАА эрхэлдэг, дундын өмчлөл 28,0 сая, жилийн орлого нь 54,0 сая төгрөг, Туул голын нөхөн сэргээлтэд 1000 ш улиас тарьсан, арьс, шир, ноос, хөөвөр, хялгас, сүү, сүүн бүтээгдэхүүнээр бүтээгдэхүүн хийж борлуулах, аялал жуулчлал эрхлэх, жуулчин хүлээн авах үйл ажиллгаа явуулдаг, дундын Мал эмнэлгийн үйлчилгээний нэгжтэй, Сумын малгүй өрхүүдэд 800 гаруй мал өгсөн. |
УЛСЫН ТЭРГҮҮНИЙ ФЕРМЕР
|
1 |
Төв аймаг, Баянчандмань сум, Чандмань баг |
“МОНЭГГ” ХХК-ийн “Баян” шувууныаж ахуй |
2003 онд 20,0 мянган өндөглөгчтэй шувууны аж ахуй байгуулж одоо нийт 230,0 мянган өндгөлөгч тахиатай аж ахуй болж өргөжсөн. Одоо 500,0 мянган өндөглөгчийн байртай, жилдээ 19,4 сая ширхэг өндөг үйлдвэрлэж, 110,0 мянган дэгдээхэй бойжуулдаг, жилийн борлуулалтын орлого 2,6 тэр бум төгрөг, |
|
2 |
Улаанбаатар хот, СХД, 20 дугаар хороо |
“Зургаан хошуу” гахайн аж ахуйн эзэн Магсар овогтой Золзаяа |
Цэвэр Ландресс үүлдрийн гахайн аж ахуйг 2004 оноос эхлэн эрхлэж, одоо үндсэн мэгж 400, бодон 20, нийт 3900 толгой гахайтай, 2014 нд 7100 үржлийн тоорой бойжуулж, жилд нэг мэгжнээс дунджаар 20,2 толгой төл авч, нэг гахайн амьдын жинг 5 сартайд 90,0 кг , нийт жилд 283,0 тн гахайн мах үйолдвэрлэж УБ хотын хэрэгцээнд нийлүүлж байна. Нийт 225,0 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж жилдээ 55,0 сая төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилдаг. |
|
3 |
Улаанбаатар хот, СХД, 21 дүгээр хороо |
Шанлав овогтой Батсайхан |
52 настай, ХАА-н механикжуулагч мэргэжилтэй, 2005 оноос хар тарлан үүлдрийн хар тарлан үүлдрийн сүүний чиглэлийн фермерийн аж ахуй эрхлэж байгаа. Одоо нийт 110 үхэртэй, жилд нэг үнээнээс дунджаар 6000 л сүү, жилдээ 55 үнээнээс 175,0 тн сүү үйлдвэрлэж, 120,0 сая төгрөгийн орлого, 40,0 сая төгрөгийн цэвэр ашиг олдог. |
|
4 |
Төв аймаг, Баянчандмань сум, Чандмань баг |
Фермер Ванчиг овогтой Ганцолмон |
Фермерийн аж ахуй эрхлээд 6 жил болж байгаа, хар тарлан болог Франц улсаас цэвэр Монтбильярд үүлдрийн үхэр авч үржүүлж байгаа. Одоо нийт 105 толгой үхэр, саалийн 45 үнээтэй, жилдээ дунджаар нэг үнээнээс 6,8 мянган л сүү, нийт 282 тн сүү үйлдвэрлэж, жилд 200,0 сая төгрөгийн орлого, 45,0 сая төгрөгийн цэвэр ашиг олдог. |
|
5 |
Улаанбаатар хот, БЗД, 13-р хороо |
Нансал овогтой Оюунаа |
58 настай, нягтлан бодогч мэргэжилтэй, Фермерийн аж ахуй эрхлээд 10 жил болж байгаа, сүү-махны чиглэлийн нийт 179 толгой үхэр, саалийн 65 үнээтэй, жилдээ дунджаар нэг үнээнээс 4,5 мянган л сүү, нийт 221,8 тн сүү үйлдвэрлэж, жилд 96,0 сая төгрөгийн орлого, 20,0 сая төгрөгийн цэвэр ашиг олдог. |
УЛСЫН ТЭРГҮҮНИЙ ТАРИАЛАНЧ
|
№ |
Аймаг |
Сумын нэр |
Овог нэр |
|
1 |
Баян-Өлгий |
Алтанцөгц |
А.Бахытбек |
|
2 |
Булган |
Булган |
Г.Жаргалсайхан |
|
3 |
Говь-Алтай |
Жаргалан |
Б.Мөнх-Эрдэнэ |
|
4 |
Дархан-Уул |
Орхон |
Ж.Отгонбаатар |
|
5 |
Дархан-Уул |
Орхон |
Б.Үүрцайх |
|
6 |
Орхон |
Жаргалант |
Ч.Баясгаланцэцэг |
|
7 |
Төв |
Жаргалант |
О.Бямбадорж |
|
8 |
Төв |
Цээл |
У.Төмөрбаатар |
|
9 |
Төв |
Борнуур |
Ц.Дамба |
|
10 |
Төв |
Угтаалцайдам |
Н.Энхбат |
|
11 |
Увс |
Улаангом |
Г.Даваа |
|
12 |
Увс |
Тариалан |
Г.Самбуу |
|
13 |
Хөвсгөл |
Тариалан |
Ж.Баатар |
|
14 |
Ховд |
Буянт |
И.Батсүх |
|
15 |
Ховд |
Буянт |
Ц.Шинэбаяр |
|
16 |
Ховд |
Жаргалант |
Ч.Дэмбэрэл |
|
17 |
Сэлэнгэ |
Түшиг |
Б.Алтангэрэл |
|
18 |
Сэлэнгэ |
Түшиг |
Б.Мөнхжаргал |
|
19 |
Сэлэнгэ |
Цагааннуур |
Т.Гантөмөр |
|
20 |
Сэлэнгэ |
Орхонтуул |
Д.Ганхуяг |
|
21 |
Сэлэнгэ |
Хушаат |
О.Баярдалай
|
