Өнөөдөр цахим ертөнцөд Н.Учрал гэдэг залуу буруутан эсвэл их том өөрчлөлтийг эхлүүлэгч болчихоод байна. Магадгүй анхдагч нар эхэндээ амь өрссөн тэмцэл, сэтгэл санааны цохилт амссан эсэргүүцэлтэй тулдаг нь жам. Өөрчлөлтөд ямар ч нийгэм хэзээ л таатай байлаа. Гэхдээ энэ залуу Монгол Улсын ЦХХХЯамны сайдын хувьд даваад гарах даваа. Сийчүүлээд сэглүүлээд ч хамаагүй туулаад өнгөрөх тулааны зам нь биз.
-Монгол Улс цахим хэрэглээ тэр тусмаа фейсбүүк хэрэглээгээрээ дэлхийд гайхагддаг. 3,4 сая хүн амтай улс 2019 оны буюу одоогоос 4-н жилийн өмнө 270,000 цахим хуудас буюу "ПЭЙЖ" хөтлөлдөг гэсэн тоо баримт байдаг. Энэ тоо өнөөдөр өссөн үү гэхээс буураагүй. Нийт 2,4 сая хаяг байнгын идэвхтэй ажиллагаатай түүний 40 хувь нь хуурамч хаяг гэсэн судалгаа гарч байсан байх юм. Тэгвэл хэдүүлээ хэдхэн тоо бодъё. 0-14 насны 1,1000,000 хүүхдүүд. 65 аас дээш насны 260,000 ахмад настан. За амьдралын боломжгүй, бичиг үсэггүй, огт хэрэглэх сонирхолгүй, хөдөө сүлжээгүй тогтмол бус хэрэглэгч гээд 500,000-г хасъя.
Ингээд бодохоор Фейсбүүк өндөр идэвхтэй хэрэглэгч 1,540,000 байх боломжтой. Тэгвэл бодит хэрэглэгчээсээ давсан цахим орчинд өндөр идэвхтэй ажилладаг тролл буюу 860,000 бодит бус цахим хүмүүс байна гэсэн үг.
МОНГОЛЫН СОШИАЛ ОРЧНЫ САЯ ОРЧИМ ХУУРАМЧ ХЭРЭГЛЭГЧ
-Айж ичих, цэрвэж цээрлэх, өрөвдөж хайрлах, үнэн байх албагүй энэ 840,000 хуурамч хаягуудыг цэвдэг тролл гэж шууд нэрлэж байгаа юм. Энэ хүмүүс бидний хэвийн амьдрал, гэр орон, үр хүүхэд, хүн ёсны харилцаа руу шууд халдан довтолдог. Цаашлаад төр улсын нэр хүнд, түүх соёл, Монгол эх орны эсрэг юуг ч хийж хэлж бичиж чаддаг салбарласан бүтэцтэй хяналтгүй эрээ цээргүй бүтэн арми юм.
-Тэдэнд цаг хугацаа, орон зайн ямар ч хязгаар байхгүй хаанаас ч хэнээс ч захиалга авч ажилладаг зохион байгуулалттай бүлгүүд ч байдаг нь олон улс оронд батлагдсан. Ийм л өргөн сүлжээ рүү зохицуулах гээд зориглоод орж явчихсан Н.Учрал сайд улс төрчийнхөө гэхээсээ илүү хувь хүний хувьд илүү их цохилт дайралтыг амсаж байх шиг. Цахим залилан, садар самуун, хүний наймаа, хар тамхи, гаднын улсын гар хөлүүд, суурин тагнуулын сүлжээ, улс төр эдийн засгийн нөлөөлөл гээд олон салбарт ажилладаг учраас аль эрт НҮБ-аас 2020 оны гуравдугаар сард хүн төрөлхтөн коронавирусийн цар тахлаас гадна хуурамч мэдээллийн тахалд ноцтой өртөөд байгааг анхааруулсан бөгөөд улс орнууд энэ чиглэлд идэвхтэй тэмцэхийг уриалсан байдаг.
АМЬТНЫ ЕРТӨНЦӨД Ч ХАРИЛЦААНЫ ХУУЛЬ ҮЙЛЧИЛДЭГ
Саяхан нэг сошиалд маш идэвхтэй залуу -Учралаа ийм хууль, сошиал эрх чөлөөг хаасан дүрэм журам аль ч улсад тэр тусмаа амьтны ертөнцөд ч байдаггүй юмаа гэж хашгичиж байхыг харсан хүний нэг нь л дээ. За тийм байж ч магад гээд хайгаад үзлээ. Гэтэл АНУ, Их Британи, Герман, Голланд, Франц болон Өмнөд Солонгос улсууд тэртээ 2016 оноос үүн дээр онцгой анхаараад эхэлсэн байх юм. Нөгөө бидний шүтэж дэмжиж, бахархан дуурайдаг улсууд минь шүү дээ.
-Өнөөх л хэвлэн нийтлэх, хэлж ярих хүний эрх чөлөөг тунхаглан хэрэгжүүлэгч улсууд чинь хэдийнээ энэ асуудлаа цэгцлээд эхэлж. Н.Учралыг хууль санаачлахаас өмнө. Тролууд эсэргүүцэн цэцэрхээд байгаа сошиал баатрууд, зарим сэтгүүлчдээс өмнө ардчилсан гэх толгой улсууд арга хэмжээгээ аваад хууль дүрмээ мөрдүүлээд эхэлчихсэн байвал яах уу? Харин ч амьтны ертөнц хавцаа яваа манайх шиг улсууд л энэ цахим орчны шавар намаг, хараал хэрүүл дотроо "ОРК" царайлаад үлдэх гээд зарим нөхөд эсэргүүцээд байгаа юм биш үү дээ.
ТЭД ЭРХ ЧӨЛӨӨ БОЛ ҮНЭНЭЭР ХЯЗГААРЛАГДАНА ГЭЖЭЭ
-Заавал аль нэг улс орныг дуурайхгүй бол болдоггүй хүмүүст хандаж хэлэхэд та нарын мөрөөдөл. Зарим нэгний очиж амьдрах, эцэг эх, энэ улсаа зараад ч хамаагүй иргэн нь болж жаргах хүслийн чинь улсууд. Бидний ойлгодог ярьж бичих, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг чинь хаачхаж ээ. Гэхдээ үнэн байх. Цахим орчинд бодит хаягаар үнэнийг дуугарах бол эрүүл эрх чөлөө юм аа л гэж. Эрх чөлөө үнэн байх ёстой. Хуурамч худал бол эрх чөлөө биш юм эрүүгийн хариуцлага, хуулийн цээрлэл хүлээлгэнэ гэж ээ. Одоо яана аа орилоо, хашигчаа бүхэн ээ эрх чөлөө гэж дүвчигнээд. Гүтгэж гүжирдээд, хараал урсгаад, доромжилж, шантааж хийж дарамтлаад байгаагаа эрх чөлөө гэж ойлгоод яваад байгаа зарим хүмүүс минь яана вэ? Өөр гариг, өөр ертөнц л хайна уу даа та нар минь.
УЛС ОРНУУД ЦАХИМ ОРЧНОО ХЭДИЙН ХУУЛЬЧЛААД ЭХЭЛСЭН
АМЕРИК: АНУ-ын хууль санаачлагчид Ирландын энэхүү туршлагыг судлан “Facebook”, “Twitter”, “Instagram”, “Whatsapp”, “Snapchat” тэргүүтэй олон сая хэрэглэгчидтэй цахим нийгмийн сүлжээнд хяналт тавих хуулийн төслийг Конгресст өргөн барьжээ.
ИЗРАИЛЬ: 2019 оны гуравдугаар сараас эхлэн “BOT” ашиглан худал мэдээлэл тархаах, улс төрийн суртал ухуулга хийх, аливаа судалгаа явуулах зэргийг хориглох хуулийг баталсан байна.
СОЛОНГОС: Өмнөд Солонгосын үндэсний ассамблей 2018 оны аравдугаар сард “BOT” буюу хуурамч хаяг ашиглан сэтгэгдэл бичих зэргээр системтэйгээр худал мэдээлэл тархаах явдалд эрүүгийн хариуцлага тооцох шийдвэрийг гаргажээ.
ГЕРМАН: 2018 оны нэгдүгээр сард цахим орчин дахь “Hate Speech” буюу бусдыг доромжилж, гүтгэх байдалд хуулийн хариуцлага тооцох механизмыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Тухайлбал, Германы Засгийн газар “Facebook”, “Twitter”, “YouTube” зэрэг 2 саяас дээш хэрэглэгчидтэй цахим нийгмийн сүлжээний платформд бусдыг доромжилж, сэтгэл санааны хямрал учруулахуйц агуулга бүхий хууль бус контеныг 24 цагийн дотор илрүүлж устгах төрийн хяналтын бүтцийг бий болгосон бөгөөд хууль зөрчсөн иргэнийг 50 сая хүртэлх еврогоор торгох арга хэмжээ авдаг байна.
ИРЛАНД: Улсад 2017 оны арванхоёрдугаар сараас эхлэн хуурамч хаяг ашиглан системтэйгээр худал мэдээлэл тараах байдлыг эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцох болсон. Хариуцлагын тогтолцооны хувьд 25-аас дээш тооны хуурамч хаяг үүсгэн худал мэдээлэл тараасан иргэнд 5 хүртэлх жил хорих ял эсвэл 10000 еврогоор торгох арга хэмжээ авах зохицуулалттай аж.
Н.УЧРАЛ САЙДЫН УЛСЫНХАА ЦАХИМ ОРЧНЫГ ЯДАЖ УЛС ОРНУУДЫН ДУНД ХЭРД НЬ АВЧ ИРЭХ ГЭСЭН ОРОЛДЛОГО
-Тийм ээ, бид дэлхийн "Орк"-ууд учраас цахим хариуцлага ярьсан Н.Учрал сайдаа барьж идээд. Ерөнхийлөгчөө загнаж занаж, шахаж шантаажилж байгаад энэ хуульд хориг тавиулаад. Тэгээд л өнөөх өмхий үгээрээ хэрэлдэж. Өссөн улс орноо харааж зүхээд. Өрнө Дорно болж талцаад. Юу дуртайгаа хараалын үгтэйгээ зуурч хутган өөд өөдөөсөө цацалцаад. Гаднын улс орнуудын нөлөөлөлд сургуультай нохой шиг хөтлүүлж. Дотоодын бохир улс төрийн явуулга, хатгаас өдөөлтөд ямар ч дүгнэлт, хүлээц, бодож тунгаах юмгүй савчаад. Боловсрол соёлгүйгээ гайхуулан шидсэн сэдэв бүхэнд итгэн үнэмшиж хоосон цэцэрхэж.
Уншдаггүй судалдаггүйгээ нотлон хар сурталчилгааны сэдэв болох хаясан шүлс болгоныг долоож хамгаас чанга орилох хаашаа л яваад байна даа.
-Цахимаар залилуулж, гэр бүлийн салалт, хүчирхийлэл, бөгс бөөрний хэрүүлээрээ зугаацаад, халх, буриад, дөрвөд, торгууд, баруун зүүн аймгаараа талцаж, Сошиалаар дүүрэн садар самуунд сатаарч баясан, охидоо хүчирхийлүүлж, эмэгтэйчүүдээ зарж наймаалаад, гомо лесби нараа харан баясаж, хар тамхи, мансуурал, донтолт, гаж үйлдлүүдээ сурталчлаад, тамын тогоондоо уралцаж ноцолдоод суух ёстой юу? Хамгийн аймшигтай нь дээрх бүх муухай сэдэв хүүхэд нялхсыг ялгахгүй дэлгээтэй. Энэ бүхэн ерөөсөө биш шүү Монголчууд минь. Мода ертөнцөөр нэг түгж дуусаад модонд өлгөх мануухай болсон цагт сая нэг Монголчууд биедээ өлгөж байж дуусдаг. Соёл боловсрол хүн төрөлхтөн туршиж, навшиж гүйцээд шавхрууг нь Монголчууд шүүрч авдаг, шүүлтүүргүй түгээдэг цаг хэзээ ч дуусахгүй нь ээ. Цаана чинь дэлхий хэдийнээ цахим орчноо цэвэрлээд эхэлчихсэн байна.
О.Түвшиндэмбэрэл
