Ойролцоогоор таамагласан нєєц нь 6,4 тэрбум тонн, vvнээс коксжих нvvрсний нєєц нь 1,8 сая тонн хэмээгдсэн Тавантолгойн нvvрсний бvлэг ордод хєрєнгє оруулагчаар тодорсон “Шинхуа энержи”, “Сумитомо”, “Энержи ресурс” компаниудын тvншлэлтэй Монгол Улсын Засгийн газрыг тєлєєлєн хэлэлцээр хийсэн Монгол Улсын сайд М.Энхсайханы байдал базаахгvй болоод явчихлаа.
М.Энхсайхан сайд анхнаасаа л “Тэрбум ам. доллараас илvv хєрєнгє оруулалт шаардсан тєслийг мега тєсєл гэж дэлхий нийтээр нэрлэж байгаа. Mега тєслийн гол онцлог нь улстєр, эдийн засгийн бvлэглэлvvд єєрсдийн ашиг сонирхлоо тулган хvлээлгэх байдлаар хєндлєнгєєс оролцвол маш амархан хагаран унадаг” гэдгийг ам нээх болгондоо сануулсаар байсан. Тvрvvч нь 1-р нvvрт
Тvvний тайлбарлаж байснаар мега тєсєл амжилттай болбол баялаг нэмэгдэж, амжилтгvй болбол тухайн улс орны баялаг устан алга болж, ноцтой хохирол хvлээдэг нь нэгэнт тодорхой болоод байгаа. Товчхондоо асар єндєр vнээр босдог мега тєсєл нь баялгийг бvтээгч хэрнээ цаад талдаа баялгийг устгагч байдаг юм байна.
Нєгєєтэйгvvр М.Энхсайхан сайдын тайлбарласан “Тавантолгой тєсєлд монголчууд нэг ч тєгрєг зарахгvй. Тєсєл ажиллаж эхэлсэн цагаас Монгол Улс vр шимийг нь шууд хvртэнэ. 200 сая ам. долларын урдчилгаагаанаас гадна тєсєл бvрэн хvчин чадлаараа ажиллавал жил бvр татвар, тєлбєр, хураамжаар 340 тэрбум тєгрєг тєсєвт орж ирнэ. Тємєр зам гэж овоолсон шороондоо 280 сая ам. доллар авна. Тавантолгой жил бvр манайд наад зах нь 700 сая ам. долларын зардал гаргана. 500-600 аж ахуйн нэгжvvд туслан гvйцэтгэгч болно. 12 мянга хvртэл ажлын байр бий болно. Тавантолгой тєсєл дэлхийн хэмжээний тєсєл болно” гэсэн нь ажил хэрэг болоход томоохон саадтай тулгарчих шиг боллоо. Засгийн газрын хуралдаанаар шийдсэн Тавантолгойн тєслийг УИХ-д єргєн барих асуудал хойшлогдсоор байгаа нь ингэж хардах vндэслэл болж байгаа бєгєєд тvvний зєгнєж байсанчлан “Мега тєсєл хагарахдаа амархан байдаг”-ийг Монголчуудад vзvvлж ч магадгvй нєхцєл vvсчихэв бололтой.
Одоогоор дэлхий нийтэд мэдэгдэж байгаа нь аварга том мега тєслvvд санхvvгийн капиталыг устгаж сvйрvvлсэн нь илvvтэй байгаа юм байна. Хамгийн сvvлийн vеийн судалгаагаар дэлхийн 800 мега тєслийн гуравны нэг нь амжилтад хvрч, гуравны хоёр нь нурж унасан гэж байгаа. Ийм л нэг эрсдэлтэй, тэгэхдээ нэг єндийгєєд ирвэл Монгол Улсыг сэвхийтэл нь єргєєд босоод ирж ч магадгvй Тавантолгой гэгч мега тєслийг бид бvхэн амьсгаа даран харж суугаа. М.Энхсайхан сайд 30 жилийн хугацаанд шууд болон шууд бус утгаар Монгол Улсад 94 тэрбум ам. долларын ашиг орж ирэх тухай ч ам алдсан. Байдал ийм л тодорхойгvй, эгзэгтэй vед УИХ-ын дарга З.Энхболдын зєвлєх А.Гансvх “Тавантолгойд Монголчуудад маш их хохиролтой гэрээ байгуулах гэж байна” гээд М.Энхсайхан сайдыг телевизийн халз мэтгэлцээнд дуудчихсан. Гэтэл цагтаа Монгол Улсын Засгийн газрыг гайгvй амжилттай удирдаж, АН-ын лидерvvдийн нэг явсан М.Энхсайхан сайд “Улстєрийн тавцанд “загвар vзvvлэх” гэсэн, хэн нэгний хvvхэлдэйтэй мэтгэлцдэг нь би биш” гээд тас хєндлєн зєрєєд суучихлаа. Хуучнаар МАХН єнєєдрийн МАН хэзээнээсээ сонгуулийн ємнє популизм хийж, vл гvйцэлдэх утопи амлалт єгсєєр ирсний балгийг єнєєдєр улсаараа vvрч яваа. 2008 оны сонгуулийн ємнє “Иргэн бvрт 1.5 сая тєгрєг олгоно” хэмээн батламж тараагаад баахан бужигнуулсан. Тvvний хор уршиг єнєєдєр ч бvрэн гvйцэд арилаагvй л байгаа. Єрсєлдєгчєєсєє дутахгvй гэсэндээ АН-ынхан ч зvгээр суухгvй “Эх орны хишиг” нэрээр сая тєгрєгийн хувьцаа олгохоор амлачихсан. Нэгэнт ард тvмэндээ амлачихсан болохоор эхний хоёр жил 50-70 мянгаар нь цувуулж єгч vзээд бvр сvvлдээ vнэнд гvйцэгдэж сар сард нь нэг юм олгохчоон болж хєглєсєн тvvхийг мартсан хvн байхгvй.
Тун удалгvй бэлэн мєнгє тараах чадваргvй болж иргэн бvрт Тавантолгойгоос 536 ширхэг хувьцаа олгох юм болж, иргэн бvрийн дансанд хийнэ ч гэл vv, юутай ч брокер диллерийн компанид данс нээлгэхийг сурталчилж баахан пижигнvvлсэн. Эцэстээ “Ичсэн хvн хvн ална” гэгчээр Оюутолгой, “Чалко” гээд мєнгє зээлж болмоор наашаа харсан болгоноос бадар барьж, амлалтаа биелvvлэхээр тараагаад цацчихсан єрєє єнєєдєр ч тєлж чадаагvй л сууцгааж байгаа. Монголын улстєрчид, улстєрийн намууд єнгєрсєн хугацаанд иймэрхvv л популизм хийцгээж ирсэн. Тэрхvv амлалт, сонгууль угтсан популизм нь арай нэг намжмар аядаж байсан чинь М.Энхсайхан сайдын байнга анхааруулсаар байгаа Тавантолгой тєсєл рvv чулуу шидэж хагалахаар шийдсэн бололтой. Vнэндээ Тавантолгойн хєрєнгє оруулагчдад Монгол Улсын Засгийн газар тун хатуухан болзол тавьсан юм билээ.Тэдгээр нь “Хєрєнгє оруулалтаа хий, 2.5 жилийн хугацаанд 30 сая тонн нvvрс боловсруулах хvчин чадалтай баяжуулах vйлдвэр байгуул, 270 км тємєр зам тавь, “Эрдэнэс Тавантолгой”-н “Чалко”-д тєлєх ёстой 110 сая орчим ам. долларын єр зээлийг тєлж барагдуул” гэсэн маш хатуу шаардлагууд байж.Хэзээ ч хагарчихаж болзошгvй тун эмзэг хэрнээ дэлхийн хэмжээний Тавантолгойн мега тєслийн гэрээ дєнгєж vзэгнээс гарч Засгийн газарт ирэнгvvт нь хууль тогтоох дээд байгууллага, УИХ “vгvй” гээд суучихсан. УИХ-ын дарын зєвлєх А.Гансvх Англи болон АНУ-ын хамтарсан “Hogan Lovells” Олон улсын хуулийн фирмийг єнгєрсєн гуравдугаар сарын есний єдєр Хонг Конгийн арбитрын шvvх дээр ялж хєєрхєн шуугиулсан нь vнэн.
Гэхдээ энэ удаа Тавантолгойн хєрєнгє оруулалтын гэрээний 30 жил vйлчлэх хугацааг 70 жил гэж ташаа ойлгон УИХ-ын даргад “зєвлєсєн” шигээ М.Энхсайхан сайдын ахалсан Тавантолгойн тєслийн гэрээг “ташаа ойлгоогvй” байгаасай гэж найднам. Мєн зєвхєн Монгол залуучуудынхаа сурсан, мэдсэн эрдэм дээр тулгуурлан Тавантолгойн хєрєнгє оруулагчдын ємнє 350 асуулт жагсаагаад харилцан ойлголцож, тохиролцсон асуудлуудын хэдийг нь А.Гансvх зєвлєх “их мэдэж” М.Энхсайхан сайдыг буруутгаад байгааг ч УИХ дээр нэг бvрчлэн ярилцах учиртай. Гэхдээ тэр нь М.Энхсайхан сайдыг золиослоход чиглэгдэх ёсгvй.
Эх сурвалж:
