Дэлхийн хоёрдугаар дайн дууссаны 70 жилийн ой ёслол төгөлдөр болж өнгөрсөн билээ. Энэхүү баярыг хамгийн нижгэр тэмдэглэдэг нь мэдээж хэрэг, хамгийн их хохирол амссан ч ялалт байгуулж чадсан ОХУ, хуучин ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд байсан улсууд байдаг. Тэд өмнө нь энэ баярыг цэрэг зэвсгийн хүчин чадал, ололт амжилтаа дэлхий нийтэд гайхуулах индэр болгон ашигладаг байсан бол энэ удаа харин Дэлхийн хоёрдугаар дайны ялалтад баярлах бус, гуравдугаар дайны агуулгыг илүү харуулсан байдлаар ашигласан гэж дүгнэх шинжээч олон байна.

В.Путин Ялалтын баяраар бараг бүтэн өдрийн турш БНХАУ-ын Ерөнхийлөгч Си Зиньпинээс салсангүй. Цэргийн парадад зэрэгцэн зогсч, хүндэтгэлийн концертод ч хамт суув. Дэлхийн хоёрдугаар дайны ялалтад гүйцэтгэсэн үүргийг дэнслээд үзвэл, БНХАУ-ын дарах жин Монголынхоос бага. ЗХУ, Монголын хамтарсан хүч Японы дарлалаас чөлөөлж, дэлхийн дайны эцсийн цэгийг тавьж байсан түүхтэй. Тийм байтал Си даргад хүндэтгэлийнхээ хамгийн эхэнд тавьсан нь дээр хэлсэн дүгнэлтэд хүргэсэн байж болох юм. Өөрөөр хэлбэл, Ялалтын баярын зохион байгуулалт, оросуудын хандлага нь зарим нэг гутранги үзэлтнүүдийн зөгнөн хэлж байгаа дэлхийн дайн жинхэнэ утгаараа дэгдвэл “Бид холбоотон шүү” гэдгээ барууны ертөнцөд илт зарлан тунхаглахын тулд зохион байгуулагдсаныг үгүйсгэх аргагүй. Гэхдээ гол үйл явдал ялалтын баярын өдөр бус, маргааш нь болсон. В.Путины бодлого “дорноос өрнө рүү чиглэж”, ХБНГУ-ын Канцлер Ангела Меркельтэй уулзсан юм. 

В.Путин Ялалтын баярт оролцохоор ирсэн ТУХН-ийн орнууд, Куба Монгол, Венесуэль, БНХАУ, Энэтхэг, Вьетнам, Чех, ӨАБНУ зэрэг улсын ерөнхийлөгч, НҮБ-ын ЕНБД зэрэг өндөр албан тушаалтнуудыг энэ сарын 7-ноос эхлэн нэгбүрчлэн хүлээн авч уулзсан бөгөөд өндөр ачаалал бүхий дөрвөн өдрийн төгсгөлд ийнхүү Германы Канцлертай уулзсан ч хэвлэлүүд В.Путинаас илүү А.Меркель ядарсан царайтай харагдаж байсан хэмээн бичиж байсан юм.  

ХБНГУ-ын хандлагын талаар хойд хөршийн хэвлэлүүд “А.Меркель Ялалтын баярын парадад оролцоогүй. Харин дипломатууд нь ХБНГУ баярт маш өндөр ач холбогдол өгч байгаагаа харуулах гэж хэрэндээ хичээцгээлээ” гэж бичиж байна. Тус улсаас ОХУ-д суух Элчин сайд Рюдигер фон Фрич албан ёсны мэдэгдэл хийж, ”Дэлхийн хоёрдугаар дайнд өөр ямар ч улс ЗХУ шиг хохирол амсаагүй” гэсэн бол Гадаад харилцааны сайд Франк Вальтер Штайнмайер баатар хот Волгоградад хийсэн мэдэгдэлдээ дайны золиос болсон тухайн үеийн ЗХУ-ын ард түмнээс өөрийн эх орны нэрийн өмнөөс уучлал гуйсан. Гэвч тэрбээр уучлал гуйж хэлсэн үгэндээ “Германчууд тухайн үедээ ЗХУ-д халдан довтолж, одоо Украин, Беларусьт тохиолдоод байгаа шиг гамшиг зовлон учруулсан” гэсэн зүйрлэл хэрэглэсэн нь оросуудад таалагдаагүй юм. А.Меркель өөрөө 10-ны уулзалт нь Украины талаар баримталж байгаа бодлогын зөрүүнээс үл хамаараад өөрийнх нь хувьд маш чухал үйл явдал хэмээн хэдэнтээ хэлсэн ч уулзалтаар Украины талаар л ярилцах нь бүгдэд тодорхой байсан юм.  

А.Меркелийн онгоц Внуковод газардахад В.Путин тосч аваагүй. Тэрбээр энэ үед Зимбабвегийн  Ерөнхийлөгч Роберт Мугабетэй уулзаж таарсан юм. Дэлхийн хамгийн ядуу орнуудын нэг Зимбабвег 1980 оноос хойш удирдаж буй тэрбээр В.Путиныг тууштай дэмжигч гэдгээ илэрхийлж, барууны түрэмгийллийн эсрэг хамтран тэмцэхэд бэлэн байна гэсэн гал цогтой үгсээр ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийг багагүй цэнэглэснийг хэлэх хэрэгтэй.   

Хоёр удирдагчийн уулзалт “Мөнхийн гал” хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлж, цэцэг өргөснөөр эхлэх хуваарьтай байсан. Энд В.Путины машин эхэлж ирсэн бөгөөд А.Меркель ялимгүй хожимджээ. Мөн гартаа баглаа цэцэг барьсан ч хар хүрмэн дээрээ хүндэтгэлийн гол илэрхийлэл болсон Георгиевын туузыг зүүгээгүй байсан явдал оросуудад таагүй сэтгэгдэл төрүүлэх шиг болсон. 

Цэцэг өргөсний дараа тэд Кремлийн ордон руу шууд явган алхаж очсон. Зам зуураа жуулчидтай зургаа татуулж ч амжсан юм. Улаан талбай энэ өдөр уламжлал ёсоор гадны жуулчдаар дүүрэн байсан юм. Энэ удаагийн уулзалт тэдний хувьд “Минскийн халуун шөнө”-өөс хойших анхных нь байсан төдийгүй сэтгүүлчидтэй хамт уулзсан нь сүүлийн хэдэн жилд тохиолдоогүй содон үйл явдал байв. Зохион байгуулагчдын зүгээс эхлээд нэг ч асуулт асуулгахгүй гэж байснаа дараа нь хоёр асуулт тавихыг зөвшөөрч сүүлдээ таван асуулт болж хувирсан. 

Хамтарсан мэдэгдлийн салхийг хагалсан В.Путин улс төрийн гэхээсээ илүү эдийн засгийн шинж чанартай зүйл ярьж, хоёр орны харилцаа муудах нь аль, аль талдаа ашиггүй гэдгийг онцлон тэмдэглэсэн. Одоогийн байдлаар ОХУ-д Германы 6000 гаруй аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд хөрөнгө оруулалтын нийт хэмжээ нь 21 тэрбум ам.доллараас давж буй. Тиймээс хоёр орны хоорондын бараа эргэлт багасах нь /энэ онд л гэхэд 35 хувиар буураад байгаа/ ОХУ-д ч, Германд ч хэрэггүй гэдэгт итгэлтэй байгаагаа тэрбээр хэлсэн юм. Мөн Донбасс, Луганскт энхийг тогтоох үйл явцыг хурдасгахад гадны улсууд гэхээсээ Украины эрх баригчдын шийдвэр, бодлогоос шалтгаална гэж үзэж байгаагаа илэрхийлсэн. Тэрбээр Йеменээр жишээ авч, “Тэндхийн Ерөнхийлөгч эрх мэдлээсээ татгалзаж, өөрөө огцорсон. Гэтэл зарим улс орнууд цэрэг зэвсгийн хүчээр түүнийг албан тушаалд нь эргүүлж аваачихаар улайрч байна шүү дээ. Харин Украинд болохоор байдал эсрэгээрээ. Януковичийг чиглэсэн шүүмжлэл байгаагүй атал төрийн эргэлт болсон. Гэтэл В.Януковичийг дэмжсэн ямар ч дэмжлэг харагдахгүй байна” хэмээн өгүүлсэн нь Украинд хууль бус төрийн эргэлт болсон талаар барууны улс орнууд огт дуугарахгүй байгааг шүүмжилсэн хэрэг юм. 

А.Меркель харин эдийн засгийн биш, түүхийн ач холбогдолтой зүйл ярилаа. Тэрбээр амь үрэгдсэн олон сая хүний дурсгалыг хүндэтгэх нь өнөөдрийн гол зорилго гээд Герман улс ОХУ-ын эсрэг ажиллаагүй, харин хамтарч байгаа гэж үздэгээ илэрхийлсэн. Түүний хэлсэн үгэнд “Сая, сая хүний амь эрсэдсэн явдлын төлөө Оросын ард түмний өмнө толгой бөхийж байна. ЗХУ хамгийн их хохирол амссан. Ленинградын бүслэлт, өлсгөлөнгөөс болж олон сая гэмгүй номхон иргэд амиа алдсан. СС, Вермахтын засаглалын бодлогоос болж тоо томшгүй олон хот тосгод газрын хөрснөөс арчигдсан” гээд, холбоотнуудынхаа хамт Берлин, германчуудыг нацистуудаас чөлөөлж өгсний төлөө ОХУ-д талархал илэрхийлсэн юм. Гэвч Украины талаар дурсахгүй байж чадсангүй. Крымыг өөртөө нэгтгэсэн болон Украины зүүн мужуудад явуулж байгаа бодлого нь хоёр орны харилцаанд хүндрэл учруулж байгаа гэдгийг хэлсэн байна. Тэрбээр “Бид энх тайвныг тогтоох гарцыг л хайж байгаа. Өөр ямар ч санаа агуулаагүй. ОХУ ч ийм  санаатай байгаа гэдгийг энэ удаагийн уулзалтаас мэдэрлээ” гэсэн юм.  

Сэтгүүлчид асуулт асуух цаг ирэхэд Молотов, Рббентропын пактыг үнэлж дүгнэхийг хүсч, Польш, Балтийн тэнгис орчмын орнууд болон Украин, Гүрж зэрэг улсуудад байдаг Оросоос эмээх чанарын талаар сонирхсон байна. В.Путин айдсын талаарх асуултад “Айж эмээж байгаа хүмүүсийн л бодол байх. Өнгөрснөө биш, ирээдүйгээ харж амьдрах хэрэгтэй” гэсэн бол “Сэтгэлийн чинь гүнд Дэлхийн хоёрдугаар дайнаас болж, Германчуудад гомддог уу“ гэсэн асуултад нэлээд хэдэн секунд бодсоны эцэст “Манай улс Герман улстай биш, нацист Германтай дайтсан. Нацист дэглэмийн анхны хохирогч болсон тэр улстай” хэмээн хариулжээ. Гомдлын талаар ямар нэг юм хэлээгүй аж. 

Мөн сэтгүүлчдийн зүгээс тавьсан асуултуудын хамгийн чухал нь байж болох “Дайтаж байсан Герман өнөөдөр Ялалтын баярт оролцохоор ирсэн байхад хамт байлдаж ялсан холбоотон улсууд яагаад ирсэнгүй вэ. Үүнийг юу гэж дүгнэж байна вэ” гэсэн асуулт гарч байсан ч В.Путин “Өнөөгийн улс төрийн нөхцөл байдал 70 жилийн турш бий болсон суурь нөхцөл байдлаас дутуугүй чухал байгаа болохоор тэр биз” гэсэн бөгөөд төр засгийн өндөрлөгүүд нь л ирээгүй болохоос биш АНУ, Их Британи, Польшиос олон ахмад дайчид ирсэн, тэд өөрт нь хандаж, дайны үед хийсэн бүхнийх нь төлөө /Оросын ард түмний төлөөлөл гэдэг утгаар нь / баяр талархлаа илэрхийлсэн гэж өгүүлсэн юм. Удирдагчдын уулзалт 10-ны өдрийн орой дуусч, А.Меркель Герман руу ниссэн. Тэрбээр 13-ны өдөр Украины Ерөнхийлөгч Петро Порошенкотой уулзах юм. Харин В.Путин нэг өдрийн амралт авч, Сочи руу нисчээ. Тэрбээр өнөөдөр явагдах хүнд хэлэлцээрт бэлтгэхийн тулд амрах хэрэгтэй гэж үзсэн байна. АНУ-ын Төрийн нарийн бчигийн дарга Жон Керри өнөөдөр Хар далайн эрэгт газардах бөгөөд Гадаад хэргийн сайд С.Лавровтой уулзсаны дараа В.Путинтай хэлэлцээр хийх юм. 

Х.БАТСАЙХАН