Манай улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого тусламжын нийт хэмжээ 2014 он ы эхний 8 сард 3798.0 тэрбум төгрөг, зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн нийт хэмжээ 3951.0 тэр бум болж улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл алдагдалтай гарахад өмнөх оны мөн үеийнхээс зарлагын өсөлт нь орлогын өсөлтөөс 0.2 пунктээр илүү байгаа нь нөлөөлжээ.

Манай улсын өр 2014 онд ДНБ-д эзлэх хувь 40 хувь болж буурах ёстой. Энэ хэмжээ хэтрээгүй өнөөгийн үнэ цэнээр тооцсон өрийн үлдэгдэл хуримтлагдсаар 8.4 их наяд төгрөгт хүрсэн. Тэгвэл ДНБ-д эзлэх харьцааг 70 болгох талаар нэг хэсэг нэлээд ярилцсан. Өрийн удирдлагын тухай хуульд нэмэлт,өөрчлөлт оруулах тухай өнгөрсөн тавдугаар сард чуулганаар хэлэлцсэн ч дэмжээгүй юм. Хэрэв зээ энэхүү өрийн хэмжээг 70 хувь болговол нэг хүнд ногдох өр 7 сая төгрөг дөхөх байсан.

Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлтийг хангахын зэрэгцээ, өрийн зохимжит түвшинг тогтоох, өрийн дарамт болон макро эдийн засгийн тогтвортой байдлыг алдагдуулалгүйгээр хэрэгцээтэй санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлдэг байх шаардлагатай. Гадаад өр үүсгэх замаар хөгжлийн бодлогыг дэмжихийн зэрэгцээ, дотоодын хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцөлийг бий болгох, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, эдгээрийн зохимжит түвшин, харьцааг хадгалах замаар улс орноо хөгжүүлэх нь зүйтэй. Эдгээр шаардлагууд, түүнчлэн хуулийн төслийн үзэл баримтлалд тусгасан хууль зүйн үндэслэл, практик шаардлагад тулгуурлан төслийг боловсруулсан гэдэг.

Улсын өр гэдэгт алийг нь тооцох вэ гэдгийг илүү анхаарч байна. Төсвийн гадуур байгаа маш олон зээл бий. Тухайлбал, аж ахуйн нэгж болон компаниудын тавьсан өрийг дурдаж болно. Эдгээрийг улсын өр хэмээн тооцно гэвэл 40 хувиас давсан. Харин Засгийн газар, Монголбанкны тавьсан өр тус тусдаа байх ёстой. Тиймээс тодорхой тоог мэргэжилтнүүд хэлэх байх. Төсвийн байнгын хороон дээр өмнө нь энэ тухай олон удаа ярьж байсан. Тэгэхээр бид өрийнхөө хэмжээг нэмье гэхээс өмнө 1.5 тэрбум ам.долларын өрийн гүйцэтгэл болон үр дүнд ямар дүгнэлт хийсэн бэ гэдэг л чухал. Манай улс төсвийн гадуур тавьсан өрийг хэрхэн шийдвэрлэх, нэг үгээр хэлбэл яах гээд байгаагаа тодруулах ёстой. Өр гэдэг нэг талдаа эрсдэл, нөгөө талдаа боломж байдаг юм. Тиймээс эрсдлийг удирдана гэж байдаггүй. Урьдчилан сэргийлж болдог. Түүнчлэн олоод ирсэн хөрөнгийг муу зүйлд зарцуулах уу, сайн зүйлд үү гэдэг нь хүмүүсийн нэн түрүүнд бодож байх ёстой зүйл. Хэрэв өр тавьж байгаа бол түүний шалгуур үзүүлэлтүүдийг хуулиар маш хатуу тогтоох хэрэгтэй. Юунд зарцуулах, юу хийх гэж байгаа нь тодорхойгүй байж өр тавихаа шууд зогсоох ёстой. Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэдэг ч зүгээр нэг хэлсэн үг биш юм шүү. Уг нь бид эхний авсан зээлүүдээ төмөрлөгийн үйлдвэр болон валют оруулж ирэх боломжоо харгалзан өгөх ёстой байсан. Энэ тухай хоёр жилийн турш ярьж байна. Бидэнд хадаасаа үйлдвэрлэчих боломж бий. Томоохон групп, Хөгжлийн банк зэрэг газрууд их хэмжээгээр өр тавьсан байгаа. Эдгээрийг нэг уутанд оруулж манай улсын үндэсний хэмжээний өрийн менежментийг гаргаж ирэх хэрэгтэй гэдгийг хэлж байна хэмээн УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар нэгэн ярилцлагадаа дурджээ. 

Манай улсын өр аль хэдийнээ тогтоосон хэмжээнээс хэтэрчихсэн. Өөрөөр хэлбэл, иргэд та бид 6сая гаруй төгрөгийн өртэй болох магадлал тун өндөр байгаа юм.  Чанаргүй зээлийн эзлэх хувь 5.0 хүрчээ. Энэ нь банк эргэн төлөгдөх зээл бус төлөгдөхгүй эрсдэлтэй зээл олгож байгаагийн нэг тод жишээ. 

1991-2013 онд гадаад зээлийн үйлчилгээний төлбөрт нийт 1290.7 сая ам.долларын төлбөрийг гэрээний дагуу хугацаанд нь төлж барагдуулсан. Үүнээс 2013 онд 85.0 сая ам.долларыг төлсөн байна. Гадаад зээлийг 2052 он хүртэл төлөх бөгөөд зээлийн төлбөр 2022 он хүртэл тогтмол өсөх бөгөөд 2023 оноос эхлэн аажмаар буурч байна. Тодруулбал, 2017 оноос жилд төлөх зээлийн хэмжээ 90 сая ам.доллар болж, өссөөр 2020 он гэхэд 140 сая ам.доллар хүрнэ. 2024 он гэхэд жилд төлөх зээлийн хэмжээ ялимгүй буурч 130 гаруй сая ам.доллар руу орж, цаашид буурах төлөвтэй байна.  Монгол Улсын Засгийн газар Олон Улсын банк, санхүүгийн байгууллага, түншлэгч орнуудаас нийт 2.806.6 сая ам.долларын гадаад зээлийг авч ашиглан үүнээс 1290.7 сая ам.долларын буцаан төлжээ. Ямартай ч нэг иргэн 4 сая төгрөгийн өртэй байгаа. Харин энэхүү өрийн тааз нэмэгдэж  өр 5.8 сая, 2016 онд 6.4 сая болчих вий дээ хэмээн болгоомжлох хэрэгтэй. Болсон хойно нь биш болохоос нь өмнө урьдчилж, сэрэмжилж байх нь эдийн засгаа аврах...Нөгөөтэйгүүр улсынхаа өрийн гүйцэтгэлийг эргэж нэг харахгүй бол өр дахин авбал ард түмэн өрөндөө баригдаж болзошгүй.

Холбоотой мэдээлэл: 

Монгол Улсын гадаад өр 19 тэрбум 210 сая ам.долларт хүрчээ

 Доллар 1850-т хүрч, Монгол улсын өр нэмэгдсээр байна сайд аа!

Эх сурвалж: www.dorgio.mn