Монголын нутгаас нууц мөн түүхийн ач холбогдол бүхий төмөр зам нээсэн тухай мэдээлэл Японы хэвлэлүүдэд шуугиан тарьж байна. Тодруулбал, манай улсын зүүн нутгаас Зөвлөлтийн үед Иосиф Сталины тушаалаар барьж байсан төмөр замыг Япон луу дайрахаар барьж байсан нь тогтоогджээ.
Судлаачид баригдаж дуусаагүй төмөр замыг нээснээр ЗХУ жинхэнэ дайн эхлэхээс 3 жилийн өмнө буюу 1942 онд Японы эсрэг дайнд бэлдэж эхэлсэн хэмээх дүгнэлтэд хүрч байна.Ингэснээрээ тус олдвор нь түүхийн хувьд чухал ач холбогдолтой хэмээн тооцогдож байна.
Япон-Монголын эрдэмтдийн хамтарсан баг дээрх дүгнэлтийг хийсэн бөгөөд зүүн Монголд 1945 оны Дэлхийн ll дайны өмнөхөн байгуулж байсан төмөр зам нь ЗХУ-ын цэргийн хүчний 3 том баазыг холбон оршин тогтнож байжээ хэмээн хүлээн зөвшөөрсөн байна.
Японы хэвлэлд судлаачдын ярьснаар энэхүү нууц төмөр зам нь ЗХУ тухайн үед гэрээгээ зөрчиж байсныг нотолж байна гэжээ. 1941 онд ЗХУ болон Япон орнууд төвийг сахих хэлэлцээрийг хийж байжээ. Гэтэл төмөр замтайгаа хамт “нээгдсэн” нууц бичиг баримтанд төвийг сахих хэлэлцээрийг үл тоон 1942 оны 6 сарын 6-нд Иосеф Сталин цэргийн зориулалттай төмөр зам барихыг тушаасан тушаал нь хүртэл олджээ.
Хамтарсан судалгааны багийнхан 2009, 2014 онд Санбэйс, Матад, Тамсагбулагт Зөвлөлтийн цэргийн 3 том бааз оршиж байсныг тогтоогоод байсан юм. Гэхдээ энэ гурван хүчин нууц замаар холбогдсон байсныг хэн ч төсөөлөөгүй байжээ.
Өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас тавдугаар сар хүртэл Японы эрдэмтэн Хияаси Оказакигээр удирдуулсан судалгааны багийнхан олон жилийн турш ЗХУ-ын нөлөөн дор байсан Монголын нутагт агаараас судалгаа хийсний үр дүнд нууц замыг олсон байна.
Судлаачид нууц төмөр замаар цэрэг, зэр зэвсэг, хоол хүнс зэрэг хангамжуудыг тээвэрлэдэг байсныг тогтоожээ. Мөн энэхүү төмөр зам нь Транс-Сибирийн төмөр замын салаа шугамын өргөтгөл байсныг тодотгожээ.
(бичлэг)
Японы Эзэн хааны армийн 1941 оны түүхэнд ЗХУ нь Санбэйс болон одоогийн Хятадын зүүн хойд хэсэгт орших Манчуриагийн хил (дайны үед Японы хяналтанд орсон) хооронд ачааны болон бусад машинаар хангамж тээвэрлэдэг хэмээн бичсэн байдаг гэнэ. Гэвч нууц төмөр замын нууц бичиг баримтуудад Иосиф Сталин 1942 он дуусахаас өмнө Санбэйс, Манчуриаг холбох төмөр замын барилгын ажлын судалгааг хийх тушаал өгсөн байжээ.
Япон, ЗХУ-ууд Төвийг сахих гэрээг 1941 оны 4 сард таван жил хэрэгжихээр баталжээ. Гэвч сарын дараа 1941 оны 6 сард ЗХУ, Германы хооронд дайн дэгдсэнээр Япон улс Манчуриа руу сургуулилт хийлгэх нэрээр цэргээ илгээжээ. Гэвч энэ нь сүүлдээ ЗХУ-ыг эзлэх оролдлого байсан нь илчлэгдсэн юм.
1942 оны 8 сарын дундуур Сталин Москвад АНУ-ын тусгай төлөөлөгч Аверелл Харримэнтэй уулзаж, “Энэ нөхцөлд ЗХУ Японы эсрэг дайн өдөөх боломжгүй байна. Гэвч ирээдүйд дайтах болно” хэмээн хэлж байсан нь түүхэнд тэмдэглэгджээ.
Түүхэнд энэ үгийг нь Японы эсрэг дайтах боломжийн тухай ярьсан Сталины анхны зөвлөгөө хэмээн үздэг байжээ. Гэвч цэргийн төмөр зам барих нууц тушаал олдсоноор тэрхүү зөвлөгөөг аль эрт боловсруулсан байсан бөгөөд анхны гэгдэх хугацаанаас 2 сарын өмнө тушаалаа өгсөн болох нь нотлогдсон байна.
Г.Үжин
www.24tsag.mn
