УИХ-ын гишүүн, ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэтэй цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

2016 оны сонгуулийн дараа МАН-ын гишүүн Н.Энхбаатар гэх залууг МИАТ-ын дэд захиралд томилуулахыг хүссэн таны гарын үсэгтэй албан бичиг олон нийтэд ил боллоо. Сонгуулийн дараа бараг шагнал маягаар томилсон юм уу. Энэ хүн таны найз гэсэн. Үнэн үү?

Тухайн үед тийм бичгүүд авч байсан тохиолдлууд байсан. Миний хувьд бичиг өгсөн үү, үгүй юу гэдгийг тодруулж байна. тэр бол Намаас очсон бичиг байсан. Н.Энхбаатар гэж хүнийг танина. Энэ хүнд асуудал үүссэн. Тухайн үед АТГ-ын удирдлагуудтай муудалцаж байх үед баригдаж хоригдсон. Одоо шалгагдаад явж байгаа юм билээ. Ямар хэрэгт холбогдсон талаар нь мэдээлэл надад алга.УИХ-ын гишүүд томилгоонд оролцдог нь нууц биш. Ер нь бол энэ буруу. Тухайн үед ямар учраас ийм бичиг авч байсныг тухайн үеийн намын дарга М.Энхболдоос асуусан нь дээр байх.

60 тэрбумын схем хэрэгжсэн юм биш үү?

Би энэ системийг буруу гэсэн байр суурийг илэрхийлж явсан. Энэ хэрэг АТГ дээр хаагдчихсан байсан. Одоо энэ хэрэг буцаж сэргээгдсэн. Миний авсан мэдээллээр эргэж сэргээгдээд прокурор дээр шалгагдаад тухайн бичлэг дээр тодорхой хүмүүс байна гэдэг нь тогтоогдсон. Өмнө нь бол хууль хяналтын байгууллага нь огт ийм зүйл байхгүй гэж мэдээлээд байсан. Одоо болохоор хоёр прокурорын байр суурь зөрсөн зүйлүүд байна. Энэ хэрэг шүүхэд очиж байгаа юм байна. Нэг сонин зүйл нь яагаад шүүх рүү очих үед Сандуй мэдэгдэл хийв гэдэг нь сонирхол татаж байгаа. Өмнө нь ярьж болох зөндөө хугацаа өнгөрсөн байхад ямар ч байр суурь илэрхийлээгүй байж тэр үед цензургүйд орохдоо ярьсан нь надад хардлага төрүүлж байгаа. Энэ хэрэг замхрах шат руугаа явж байгаа юм биш байгаа гэж бодогдсон. Миний хувийн байр суурь. Сүүл рүүгээ М.Энхболд гэж хүн огт байгаагүй. 60 тэрбумыг зохион байгуулсан хүн бол Л.Оюун-Эрдэнэ, тэнд У.Хүрэлсүх байсан гэх мэтээр ярьж эхэлж байна.

Та тэр бичлэг хийгдэх үед хаана байсан бэ?

Тэр бичлэг хийгдэх үед би Монголд байгаагүй. М.Энхболд даргыг би дуурайж ярьсан болж таарч байна. Тэгэхээр энд ямар нэг улс төрийн тохироо явж байгаа юм биш биз гэсэн хардлага төрснийг нуух юу байна. Би өөрийгөө төгс төгөлдөр хүн, тэнд байгаа хүмүүсийн мууг үзэх гээд байгаа тийм агуулга байхгүй. Юутай ч энэ хэрэг эцэслэн шийдэгдээсэй. Томоохон хэргүүд шүүх рүү очиж байна. Ихэнх нь АТГ дээр хаагдсан байсан асуудал. Олон хүний эрх ашиг зөрчигддөг юм билээ. Хүмүүстэй уулзахад “Юм эргэнэ шүү. Чи сайнаа үзэхгүй дээ. Хэзээ нэг цагт чи өөрөө дуусна шүү, чамайг дуусгана шүү” гэдэг. Ийм олон асуудал дунд би явж байна. Манай нийгэм их туйлбаргүй, мартамхай юм. Өдөр тутмын үйл явдалд сатаардаг байдлыг нь их ашиглах юм. Энэ нь явж явж би өөрөө буруутан болох тал руу, нөхцөл байдал руу орж байна.

Та одоо зоригтой ярьж хэлж явсандаа харамсаж, айж байгаа юм уу?

27 жилийн турш бий болсон систем, 27 жилийн турш бий болсон энэ соёл,27 жил гантай байсан говь гэж үзэх юм бол худгаас 40 литр ус авчирч асгаад ган тайлагдахгүй гэдгийг би дэндүү сайн ойлгож байгаа. Гэхдээ тэнд ямар ч байсан бага ч гэсэн бороо ороод чийг үнэртэх ийм зүйл рүү Монгол Улс яваасай гэж чин сэтгэлээсээ бодож ажиллаж байгаа. Заримдаа эргээд харахаад улс төрийн тоглолтод орчихсон ч юм уу аль эсвэл огт буруу юм хийгээд явж байсан ч юм уу гэж эргэлзэх үеүүд надад хувь хүний хувьд их төрж байгаа. Би их сэтгэл хөдлөл багатай. Бас тийм хатуу характертай ч хүн биш. Гэтэл нэг мэдсэн чинь поп юм ярьдаг хүн болоод хувирсан ч юм уу. Миний өмнө нь ярьж байсан зүйл бүгдээрээ худлаа ч байсан юм уу гэж бодогдох. Би одоо мэдэхгүй. Юутай ч миний ярьсан зүйлүүд дандаа л факттай зүйлүүд байсан. Нийгэмд хэрэг болох үгүй нь мэдэхгүй. Ингэж явах хэцүү байдаг юм билээ. Ингэж явж байгаа хүн буцаад маш амархан хүнд байдалд ордог юм байна. Том тогтолцоон дунд махны машинд орох магадлал өндөр л юм байна. Над шиг АТГ-ын даргатай, ерөнхий прокурортой, ерөнхий шүүгчтэй, энэ олон компаниудтай, Тагнуулын ерөнхий газрын даргатай зэрэг муудсан, нэг сонгогдсон ийм тэнэг хүн байхгүй байх. Тэгэхээр над дээр ирээдүйд юу ирж болох вэ, энэ нийгэмд жижигхэн ч гэсэн асуудлаар яаж буруу ойлгогдох вэ гэдгийг маш их сэтгэлийн тэвчээртэйгээр өөрөө харж ойлгож байна. Үүнийг гэхдээ би ЗГХЭГ-ын даргын хувьд яриа байгаа юм биш шүү.

УИХ-ын гишүүн, Гадаад бодлого, аюулгүй байдлын байнгын хорооны дарга Т.Аюурсайхан өчигдөр гэмт хэрэгт холбогдож эрэн сурвалжлагдаж, хууль бус наймаанд нэр холбогдсон монгол дипломатуудын талаар мэдээлэл хийсэн. Зарим нь танай ЗГХЭГ-т дэд дарга хийж байсан байна. Гэмт хэрэгт холбогдсон хүн төрийн албанд шууд томилогдох хууль байна уу?

АТГ-аас тодруулга авдаг. Түүн дээр ялтайд тооцогдох хугацаа нь өнгөрчихсөн бол томилж болдог эсэхийг сайн мэдэхгүй байна. Ер нь бол ёсзүйн хувьд хэрэгт холбогдсон хүн, ялангуяа дипломат албанд ажиллах боломжгүй л гэж үзэх ёстой. Цаашид бид ийм чиглэлээр явах ёстой. Ер нь бол мэргэжлийн дипломатуудаа л томилдог байх хэрэгтэй. Хуучин улс төрчдөд найр тавьж элчин сайдаа өгдгөөс болж, эсвэл зарим нэг байгууллагатай хамтарч консулыг томилдгоос болж энэ асуудал үүсссэн. Ийм алдаа гаргаж байгаа улсуудыг дипломат албаныхан гэж бодохгүй байгаа. Надад ч тийм мэдээлэл байхгүй. Гадаад яамны нэр дээр байгаа дипломат бус ажилчид ийм асуудалд холбогдож байгаа. Тиймээс хууль эрхзүйн хувьд нягталж шалгах, цэгцлэх зайлшгүй шаардлага үүснэ.

ЗГХЭГ-т Ц.Нямдорж сайдын бэр ажилладаг, дарга хийдэг гэж үнэн үү?

Сайн мэдэхгүй байна. Яг нуулгүй хэлэхэд ЗГХЭГ-т нэлээд олон гэрээт ажилтнууд авчихсан юм билээ. Тэр бүх гэрээт ажилтнуудыг гэрээг нь цуцалж байгаа. Тэдэн дунд өмнө нь дарга нарын туслах, зөвлөх байсан хүмүүс байгаа юм билээ. Харин Төрийн захиргааны жинхэнэ алба хаагч, олон жил ажилласан хүмүүс байдаг. Тэр хүмүүсийн ажил хөндөгдөх ёсгүй гэж бодож байна. Гадаад яамтай адил тэр хүмүүс тогтвортой ажиллах ёстой. Чөлөөлөгдөх гэрээт ажилтнуудын мэдээлэл удахгүй гарчих байх. Та бүхэн хэнтэй холбоотой ямар хүмүүс байсныг эрэн сурвалжилна биз.