Л.Оюун-Эрдэнээр удирдуулсан Засгийн газрын кабинет 2022 оноос хойш Шинэ сэргэлтийн бодлогод төвлөрч буй. Ирэх сард болох сонгуулийг угтсан сурталчилгааны өдрүүдэд тухайлан яригдах сэдвүүдийн эхэнд энэхүү бодлого нь байж таарах биз. Түүнчлэн Монголын эдийн засагт үнэхээр шинэ сэргэлт дагуулж чадаж байгаа юу гэдгийг нь попорч бус бодитоор авч үзье гэвэл засгийн үйл ажиллагаа, тэрдундаа гол чухаг үүрэгтэй байх учиртай яамдын үйл ажиллагаанд анхаарал хандуулах хэрэгтэй болно.
Тухайлбал, Б.Жавхлангаар удирдуулсан Сангийн яам хэрхэн ажиллаж байгаа вэ гэдэгт анхаарал хандуулъя.
Тодотгоход, макро эдийн засгийн бодлого нь Мөнгөний бодлого, Төсвийн бодлого гэсэн хоёр бодлогоор дамжин хэрэгждэг бөгөөд эдийн засаг дахь нийт эргэлтэд нөлөөлөх замаар макро эдийн засгийн гадаад, дотоод тэнцвэрийг хангахад чиглэдэг.
Мөнгөний бодлого нь мөнгөөр дамжуулан эдийн засгийн өсөлт, үнэ, ханш, төлбөрийн тэнцэл, ажил
эрхлэлт гэх зэрэг макро эдийн засгийн орчинд нөлөөлөх Төв банкны үйл ажиллагаа бол, Төсвийн бодлого нь засгийн газрын зардал болон татварын түвшингээр дамжуулан урт хугацааны эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг бий болгох, инфляцыг тогтворжуулах болон ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх зэрэг эдийн засгийн хөгжлийн тулгуур асуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэсэн төрийн үйл ажиллагаа юм.
Төсвийн бодлого нь “Засгийн газрын зардал болон татварын хэмжээг өөрчлөх замаар нийт макро эдийн засагт нөлөөлж болох бөгөөд Төсвийн бодлого нь эдийн засагт маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг” гэсэн Кейнсийн онолд тулгуурладаг болохыг судлаачид тайлбарладаг.
Тэгэхээр эндээс үзэхэд Монголын эдийн засгийн төлөв байдал, дархлаа ямар байгаа нь сангийн бодлогыг хэрэгжүүлэгч Сангийн яамтай шууд холбоотой юм.
Сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсын төсвийн зардал огцом нэмэгдсэн билээ. Төсөв 2019 оноос анх удаа 10 их наяд давсан бол энэ 2024 он гэхэд 17 их наяд төгрөгөөр тэлсэн. Тавхан жилийн дотор улсын төсөв 10 их наядаас 27 их наяд болж өссөн ч энэ их өсөлтийн нөгөө талд иргэдийн ахуй амьжиргаанд бодитой нөлөөлсөн нь хэр вэ гээд аваад үзэхэд тааруу үзүүлэлт харагдана.
Ядуурлын хэмжээ өндөр хэвээрээ, зуу зуун мянган иргэн талхаа таллаж авсан байдалтай амь зууж байна. Сангийн бодлогын үр дүнд тогтвортой ажлын байрууд нэмэгдэх ёстой атал эсрэгээрээ. Манайд төсвийн зарлагын өсөлт нь бодит өсөлтийг бий болгохоос илүүтэй үнийн өсөлт рүү дагуулаад буйг судалгааны үр дүнгүүд нотолсоор ирсэн.
Сангийн яамнаас боловсруулдаг төсвийн зардал тэлж, төслүүдийн тоо нэмэгдэхийн цаана
экспортыг гэхээсээ импортыг илүүтэй дэмждэг нь эдийн засагт богино хугацаандаа эрсдэлүүд үүсгэдэг, үнэ өсгөдөг болохыг статистикууд харуулдаг.
Гол нь манай улсын тухайд, төсвийн орлогын эх үүсвэр хумигдмал хэвээрээ. Нүүрс, зэсийн экспортдоо найдаад л төсвийн зардлуудаа хэд дахин нугалж өсгөөд байдаг буруу зуршилтай. Өнгөрсөн оны тухайд, Хятадын эрэлт сайн байсны үрээр нүүрсний экспорт 70 сая тонн шүргэж, Монгол Улсын төсөв аврагдсан. Түүнчлэн Б.Жавхлан сайдын удирдаж буй Сангийн яам энэ оны төсвийг 27 их наяд хүргэж өндрөөр тооцохдоо гол найдлагаа мөнөөх л нүүрсэнд тээсэн болохоос төсвийн орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх тал дээр бодлогын алхмууд хийгээгүй.
Бүр тодруулбал, эдийн засагт жинхэнэ утгаар нь сэргэлт авчрахад анхаарсангүй.
Нүүрсний үндсэн зах зээл Хятад улс энэ оны тухайд эрэлтээ бууруулахгүй байлаа гэхэд ирэх 2025 оноос хүссэн хүсээгүй буурах төлөвтэй нь судалгаануудаас харагдаж буй.
Тэгэхээр эндээс үзэхэд, Засгийн газар, Сангийн яам улс орны нэгдсэн төсвийг боловсруулахдаа зөвхөн сонгуулийн циклээр тооцох бус давж хардаг л байх ёстой нь улам бүр ойлгогдож байна. Харамсалтай нь, Б.Жавхлан сайдын тухайд энэ тал дээр алсын хараа тааруу аж.
С.Баяр
