Сонгууль хэдийгээр МАН-ын дүрмээр өрнөж дуусах ч эрх биш гуравдагчдын орон зайд өрсөлдөөн үүсэх боломж бүрдсэн. Мандатын эзэд ч тодорчихлоо. Учир нь Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулсан. Нөгөө талаар олон жил хаях гэхээр хаяж чадахгүй, өмсөх гэхээр өмсөж болдоггүй хуучин хувцас шиг болсон МАН, АН-ын гишүүдээ яг л хуучин хувцас шигээ шатаах хандлага сонгогчдын дунд байна. Гэтэл МАН, АН өнөөх л "Хуучин хувцас"-аа тойрогт болон жагсаалтад оруулсан нь олны дургүйцлийг хүргээд буй. Дээр нь найман удаагийн сонгуулийн амлалт, ард түмний амьдралын доройтол, төрийн дээрэм, тонуул гээд олон шалтгаалах зүйлээс үүдэж, айсуй парламент чамгүй алаглана. Цагийн зүүгээ хүчээр зогсоож, цахим орчинд халдлага хийсэн ч парламент алаглана. Харин үүнийг мэдсэн гуравдагчид бултаараа л УИХ-ын гишүүн болчихсон мэт явна. Ингэж андуурч болохгүй. Гуравдагчид гээд 30 гаруй нам байгаа ч үнэн хэрэгтээ гуравдагчдын орон зайд хоёр гуравхан нам, эвсэл хүч тулаад дуусна. Үүнд хэдийгээр МАН-ын халааснаас цухуйж байгаа ч ХҮН нам багтана. Мөн ШИНЭ нам, МУНН-ын “ШИНЭ нэгдсэн эвсэл”, Ногоон нам, МҮАН-ын “Үндэсний эвсэл” гэсэн гурван нам, эвслийн дунд тулаан өрнөхөөс бусад 30 бол нэр ус ч үгүй алга болно.
ХҮН НАМД САНАЛ ӨГЧ БАЙГАА БОЛ МАН-Д ӨГЧ БАЙНА ГЭСЭН ҮГ
ХҮН намын хувьд парламентад нэг суудалтай, НИТХ-д хоёр суудалтай гэхээр бас чиг шат шатанд төлөөлөлтэй гээд өнгөц харахад бол гуравдагчдын орон зайд товойно. Гэтэл Т.Доржханд парламентад орж ирээд шуудхан л МАН-ын халаасанд гүйгээд орчихсон. Тиймээс анх зөв зүйл ярьж, итгэл үнэмшлээ нэгтгэж байсан залуус бүгд нүүр буруулсан. Өөрөөр хэлбэл гишүүдгүй болчихсон. Хоосон дүрэмдэж байгаагаас хэтрэхгүй. Уг нь 2020 оны сонгуулиар ХҮН нам, Монголын Социал Демократ нам болон Зүй ёс нам нийлэн “Зөв Хүн Электорат” эвсэл байгуулан, зөв залуусыг эгнээндээ нэгтгэн орж ирж байсан бол өнөөдөр өнөөх л МАНАН-гийнхаа халаасанд гүйгээд орчихсон учраас залуус нь хаяж явсан. Нөгөө талаар Т.Доржханд нь парламентад дахь ХҮН намын төлөөлөл гээд яриад байгаа болохоос биш үнэн хэрэгтээ “Зөв Хүн Электорат” эвслийн төлөөлөл юм. Тэгэхээр эвслийн нэр дээр итгэл үнэмшлээ өгч байсан гишүүд дэмжигчид гомдож таарна. ХҮН намын хувьд МАН-ынхаа саналыг хуваах учраас эрх баригчид тэдэнд ганц нэгэн суудал бүү хэл хэдэн суудал авсан ч “Манай халаасны нам” гээд тоохгүй байх. Тэгэхээр МАН ХҮН намыг нэг нам гэж ойлгож болно. Ил биш болохоос эвсэл гээд ойлгочиход болно. ХҮН намд санал өгч байгаа бол МАН-д өгч байгаа гэж ойлгох хэрэгтэй.
ШИНЭ НЭГДСЭН ЭВСЭЛД ЭРДЭМТЭД, ЭХ ОРОНЧИД БИЙ
Гуравдагчдын орон зайд амь нэгсээд буй ШИНЭ нам, МУНН-ын ШИНЭ нэгдсэн эвсэл зүй ёсоор хүчтэй өрсөлдөгчийн тоонд орно. ШИНЭ намын хувьд УИХ, Засгийн газарт төлөөлөлгүй ч аймаг, дүүргийн хэмжээнд хэд хэдэн төлөөлөл байгаа гэхээр иргэдийн дунд “амь”-тай байна гэсэн үг. ШИНЭ нам бол байгуулагдсан цагаасаа хойш эрдэмтдийн баг бүрдүүлэн, онолын түвшинд ажиллаж, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн чиглэлд 18 хувьсгалыг санал болгоод байгаа улс төрийн хүчин. Уг нам нь дэргэдээ 100 гаруй иргэний нийгмийн байгууллагыг нэгтгэн, үндэсний ардчиллын төлөө дуу хоолой болж яваа эх орончдын нэгдэл гэхэд болно. Нөгөө талаас МУНН бол нэрт яруу найрагч, эх оронч О.Дашбалбар агсны үүсгэн байгуулсан улс төрийн хүчин. Тэдний хувьд УИХ, Засгийн газар, аймаг, дүүргийн хэмжээнд ямар нэг төлөөлөл байхгүй ч өөрийнхөө үзэл баримтлалд үнэнч явж ирсэн улс төрийн хүчин. Аль нэг намын халаас, цүнхэнд ороогүй гээд давуу талтай. Тиймдээ ч энэ нам үзэл баримтлал ойрхон, эх орончдыг эгнээндээ нэгтгэсэн эвсэл гэж болно. Уг эвслийг ШИНЭ намын дарга, доктор Цэндсүрэнгийн Гантулга тэргүүлж байна. ШИНЭ намыг анх Ж.Батзандан, Л.Болд нар байгуулж, улмаар 2020 оны сонгуулиар ялагдал хүлээн, төрийн алба залгуулахаар явсан учраас дүрмийн дагуу намын удирдлагаас чөлөөлөгдсөн. Харин эх сурвалжийн мэдээллээс харахад Ж.Батзандан ШИНЭ намыг АН-тай нэгтгэх гэж удаа дараагийн оролдлого хийсэн ч залуус нь “Манай нам анхнаасаа МАНАН дэглэмийг устгах гэж гарч ирсэн. Тиймээс МАНАН-д нэгдэнэ гэж юу байхав. Бидэнд өөрийн гэсэн үзэл баримтлал, онол ном байгаа” гээд яваагүй аж. МАНАН-гийн эсрэг тэмцэнэ гэж гарч ирчихээд МАНАН-даа уусахаар очихоор олон нийт юу гэж үзэх юм. Иймээс Ж.Батзандан АН-ыг сонгож байгаагаа илэрхийлж олон нийтэд мэдээлэл хүргэсэн. Харин ч түүнийг явж байгаад ШИНЭ намын гишүүд дэмжигчид баярлаж байна.
“ҮНДЭСНИЙ ЭВСЭЛ”-ИЙГ МАНАН ГЭЖ ОЙЛГОХОД БОЛНО
“Үндэсний эвсэл”-ийг МАК-ын өв залгамжлагч, Монгол Улсын 34 лицензийг эзэмшиж байгаа Н.Номтойбаяр тэргүүлдэг. Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхээр бол ард түмний өмч байх ёстой 34 лиценз халааслачихсан нөхрийн тэргүүлж байгаа эвсэлд МАК-ийг лиценз эзэмшихэд тус болсон МАНАН бүлэглэлийн авторууд очсон байна. Энэ эвслийг МАНАН гээд ойлгоход болно. Тухайлбал, МАНАН дэглэмийн авторуудын нэг М.Энхболд тэргүүтэй олон хүн очсон. М.Энхболдыг УИХ-ын дарга байхад Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Ц.Цолмон, УИХ-ын гишүүн асан А.Ундраа, Д.Ганболд, Д.Оюунхорол, Ж.Мөнхбат нар очоод байгаа бол М.Энхболдын үед улсын болон нийслэлийн хэмжээнд төр захиргааны байгууллага, агентлаг газрын даргаар ажиллаж байсан хэсэг нөхөд ч очсон гэх сураг бий. Түүнээс бус энд тэнд нэр дэвшиж байгаа нөхдийг нь харахад олны танил гэх хүмүүс алга байна. Тэгэхээр энэхүү эвсэл нь МАН, АН-ынхаа олигархи бүлэглэлээс ялгарах зүйл байхгүй гэсэн үг. Хамгийн гол нь олигархиудад арга заль бий, олон жил төрд ажиллаж хурааж хуримтлуулсан хөрөнгө зоорь байгаагаараа бусдаас ялгарна. Тэр тусмаа улс төрийн талбарт тэдний нэгэн цагт зохиож тавьсан сүлжээ ч байгаа.
С.ДАНЗАН
