Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүний талаарх маргаан, мэтгэлцээн сүүлийн өдрүүдэд хот хөдөөгүй хүчтэй өрнөв. Н.Алтанхуягийн Засгийн газар огцрохоос өмнө 13 яамтай бүтэц баталсан боловч Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайд болмогцоо 15 яамтай байх бүтэц батлуулж амжсан юм. Түүний хувьд засаглалынхаа цомхон бүтцийн зарчмыг агентлагууд дээр л харуулаад өгнө гэв. Удахгүй шинэ он гармагц агентлагуудыг танаж, хасаж эхэлнэ.
Өнгөрсөн долоо хоногт хийсэн яамдын дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн дарга нарын томилгоо ихээхэн маргаан дагууллаа. Төр засгийн түүхэнд бараг анх удаа Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам, Эрүүл, мэнд спортын яам тус бүрдээ хоёр дэд сайдтай боллоо. Боловсрол, эрүүл мэнд гэсэн энэ хоёр том салбар зах зээлийн савалгаанд хамгийн их бүдэрч яваа гэвэл хэн ч үгүйсгэхгүй. Эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг хүрэлцэхгүй байна. Эмч, багш нар нь хамгийн бага цалинтай хэрнээ хамгийн өндөр ачаалалтай ажилладаг нийгмийн эмзэг бүлэг болжээ. Энэ бүх доройтлыг өөд татах гэж хоёрын хоёр дэд сайдтай болгов уу гэвэл бас үгүй бололтой. Эрүүл мэнд дээр нь спортыг нийлүүлж, боловсролын бөөрөнд соёл, шинжлэх ухааны гэсэн салбаруудыг наасан тул удирдлага хүрэлцэхгүй гэсэншүү өнгөцхөн хэлбэрээс болоод хоёр дэд сайд байхаар тооцжээ. Ийм томилгоог АН-тай зөвшилцлийн ширээний ард суусан МАН-ын удирдлагууд зөвшөөрөхгүй байна. Мөн Төрийн нарийн бичгийн дарга нарын томилгоон дээр ч санал зөрөлдөв. Гадаад хэргийн яамны Төрийн бичгийн даргаар Б.Болдбаатар, БСШУЯ-ны төрийн нарийн бичгийн даргаар Ш.Булга-Эрдэнэ, Барилга, хот байгуулалтын яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар Р.Эрдэнэбүрэн, Эрчим хүчний яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар Д.Дэлгэрцогт нарыг томилсон нь маргааныг улам гааруулав. Ялангуяа Барилга, хот байгуулалтын яаманд АН-ынхан хүнээ улираан үлдээж буйд дургүйцжээ. Тус яамыг МАН-ынхан толгойлох болсон тул Төрийн нарийн бичгийн дарга нь АН-ын хүн байх ёсгүй бололтой.
Энэ мэт томилгоо, хэрүүл маргааныг зарим ажиглагчид “Урьдынхаас ялгаагүй мөнгөний томилгоо боллоо” гэх буюу “Төсвийн мөнгөний урсгал дээр шуудайныхаа амсар нээн тосч авах шулаачдаа байршуулах өрсөлдөөн боллоо” гэж байна. Үнэний ортой болов уу. Тэр жил МАН-д нэг тэрбум төгрөг хандивласнаа олон нийтэд бахархалтай нь аргагүй зарласан Н.Номтойбаяр дэд сайд болж байлаа. Одоо тэгвэл дэд сайд, Төрийн нарийн бичгийн даргын суудал 300-500 сая төгрөгөөр үнэлэгдлээ гэх яриа гадуур тэнүүчилж байна.
Яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга гэдэг албан тушаал нь мөнгө сааж чаддаг хүнд бол ёстой жинхэнэ ээлтэй “оромж” гэдгийг учир мэдэх зарим нь ил задгай ярьдаг болсон. Тендер, сонгон шалгаруулалт бүхэн энэ албан тушаалтны гараар дамжиж гардаг болохоор арга ч үгүй биз. Худалдан авах ажиллагааны газар байгуулж тендерийг тэнд нэгдсэн журамд оруулсан ч даргын нөлөө буурахгүй байгаа гэнэ. Өнгөрсөн хоёр жил гаруйн хугацаанд зөвхөн Барилга, хот байгуулалтын яам гэхэд л бүтээн байгуулалтын чанартай олон тендер зарласан. Барилгын төлөвлөлт, норм, стандартууд овоо сайжирч байгаа. Гэхдээ барилга дээр хүн осолдох, зөвшөөрөлгүй барилгууд сэмхэн сүндэрлэх зэрэг зөрчил байж л байна. Хамгийн гайхалтай нь тус яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар улиран томилогдсон Р.Эрдэнэбүрэн энэ албан тушаалаас үхэн хатан зууралдаад байгаа аж. Амь биш, заяа биш, арилаад өгч болмоор. Гэвч түүний хувьд тэнд хоргодох юм их байдаг бололтой. Сураг сонсохноо зарим тендерүүүдийн будлиан ч чих дэлсэж байна.
Н.Алтанхуягийн хүн гэгдэх Р.Эрдэнэбүрэнг зарим эх сурвалжууд “Тендерийн мангас” гэх болжээ. Тэрбээр цэвэрлэх байгууламж барих хоёр, гурван тендерт будлиан хутгасан хэмээн хардагдаж байна. Нисэх, Яамраг орчмын цэвэрлэх байгууламжийн ажилд Солонгосын компаниуд Германы технологиор газрын хөрсний болон бусад бүх шинжилгээ судалгааг хийжээ. Энэ бол эхний шатны жижиг ажлууд нь байж. Удалгүй 2000 куб метр бохир ус цэвэршүүлэх байгууламжийн 34 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий тендер зарлагдсан байна. Тендерт Турк, Солонгос, Хятад, Францын компаниуд оржээ. Хамгийн туршлагатай, Монголд хэдэн жилийн өмнөөс урьдчилсан бүх ажлыг нь амжуулж байсан өнөөх Солонгосын компани үнэн хэрэгтээ ялсан боловч Туркын компанийг ялагч болгож будлиантуулжээ. Тендерийн дүгнэлтийг нь үзэх гэхээр тас нуусан сурагтай. Өөрөөр хэлбэл, сонгон шалгаруулалт хийлгүй шууд Туркын компанитай гэрээ хийжээ. Шууд гэрээ хийх л байсан юм бол тендер энээ тэрээ гэж төвөг удах хэрэггүй байж. Ингээд Сонгосчууд нь манайд 50 орчим сая төгрөгөө хий дэмий газарт булаад хоосон хоцорчээ. Энд бас нэг сонирхолтой зүйл болж өнгөрсөн нь юув гэвэл, шалгарсан гээд байгаа Туркын компани нь тендерийн материал бүрдүүлэхдээ Солонгосын компанийнхаа хийсэн техникийн үндэслэл, зураг төслийг бараг тэр чигээр нь хуулбарласан гэх яриа ч гарч байна. Энэ бүгдийг Туркэд сургууль төгссөн гэгддэг Р.Эрдэнэбүрэн “зохицуулсан” тул хуучин сайд Ц.Баярсайхан нь түүнд нэлээд таагүй ханддаг болсон байжээ. Одоо Р.Эрдэнэбүрэн “Баярсайхан сайдаа, баяртай” гээд шинэ сайд Д.Цогтбаатартай нүүр тулав. Цогтбаатар харин түүнтэй хамт ажиллахгүй гэдгээ өнгөрсөн баасан гарагт хэлээд авсан. Хэрхэхийг Ч.Сайханбилэгийн танхим шийдэх байх. Уг нь “Тендерийн мангас” гэгдэх болсон Р.Эрдэнэбүрэнгийн “гологдох” шалтгаан иймэрхүү их энгийн, тодорхой юм билээ. Түүнийг зайлаад өгвөл харин оронд нь Д.Цогтбаатар сайд дараагийн “мангас”-ын хоол зооглогчоор хэнийг урьж ирүүлэхийг одоогоор таах боломжгүй байна.
Б.Отгонбаяр
Эх сурвалж: Tumen.mn
