Шинэ оны өмнө бүх байгууллага төсөв хөрөнгө, орлого, зарлагаа тооцож, ирэх оны зорилтоо тодорхойлж байна. Нийслэлийн хувьд том айл, онцлог ихтэй.
Муу мэдээ гэвэл нийслэлийн төсвийн орлого энэ онд 9,1 хувиар тасрах төлөвтэй байна. Хүн амын орлогын албан татвар төсвийнх нь 80 орчим хувийг бүрдүүлдэг юм. Тэгвэл энэхүү татварын орлого ч бас 42.2 тэрбум төгрөгөөр тасрах тооцоо гарчээ. Үл хөдлөх хөрөнгийн албан татвар 22.9 тэрбумаар тасрахаар байна.
Шинэ он гарахад хэдхэн хоног үлдлээ. Энэ хугацаанд нийслэлийн удирдлага 84.5 тэрбум гаруй төгрөгийг төсөвтөө төвлөрүүлэх шаардлагатай болжээ. Гэвч бүхэн төвлөрүүлж амжихгүй бололтой. Санхүүгийн урьдчилсан тооцоогоор ядаж 30 гаруй тэрбумыг нь ямар нэг байдлаар бүрдүүлэх бололтой. Гэхдээ энэ нь биелэхгүй ч байж магадгүй.
Нийслэлийн төсөв яагаад тасрав. Энд олон янзын хариу, дүгнэлт гарах байх. Юун түрүүнд санхүү, эдийн засгийн хямрал гээд л ярьж таараа. Нээрээ тийм. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг үүнийг хүлээн зөвшөөрч, “Өнөөдөр яг 2008-2009 оныхтой адил эдийн засгийн гэхээсээ илүүтэй төлбөрийн тэнцлийн, санхүүгийн хямрал нүүрэлчихээд байна. Энэ бүхнээ зохицуулж чадахгүй бол эдийн засгийн хямралтай шууд нүүр тулгарна. Тэр үеийн хямрал дэлхий даяар явсан мөнгө санхүүгийн бодлого, үл хөдлөх хөрөнгийн болон хоёр дахь зах зээлийн хөөрсөн үнэ ханш, түүхий эдийн үнийн огцом бууралтаас шалтгаалсан. Харин энэ удаагийн хямралын үрийг бид нэлээд хэдэн жилийн хугацаанд өөрсдөө бий болголоо” гэсэн юм. Энэ дүгнэлт нийслэлд ч мөн хамаатай. Төсөв тасарсан гол шалтгаануудын нэг нь нийслэлийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байсан 3372 татвар төлөгч үйл ажиллагаагаа зогсоосон явдал байлаа. Татвар төлөгч гэдэгт аж ахуйн нэгж, тодорхой орлоготой иргэд аль аль нь багтаж байгаа. Тэдний зогсолтоос болоод нийслэлд дор хаяж 7.3 тэрбумын орлого тасарч байгаа юм. Мөн газрын төлбөрөө бүрэн татаж аваагүйгээс 4 тэрбум төгрөг төсөвт орж ирсэнгүй.
Хотын хэмжээнд 3372 татвар төлөгч үйл ажиллагаагаа зогсоосон нь эдийн засагчдын нүдийг бүлтийлгэж орхилоо. Тэд жижиг, дунд бизнесийг дэмжих сангууд чинь хаачив гэж асууж буй аж. Гэтэл жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сангуудын хөрөнгийг төсөвтөө татан тусгажээ. Угаасаа үйл ажиллагаа нь доголдоход дэмжлэг үзүүлэх ёстой шүү дээ, энэ сангаас. Гэхдээ хотын удирдлага бичил зээлийн санг эргэлтэнд оруулах бэлтгэл ажлаа бүтэн жилийн турш хийжээ. Судалгаа тооцоо, аж ахуй шинээр эрхлэгчдийг дадлагажуулах гээд олон ажил хийсэн байна. Ингээд саяхнаас нэг сая төгрөгийн санхүүжилт өгч эхэлсэн гэнэ. Цаана нь одоо 14 тэрбум төгрөг үлдэж байгаа юм байна. Үүнийгээ ирэх оны төсөвт суулгах боломжтой ажээ. Ерөнхийдөө нэг иймэрхүү өнгө аястай төсвийн тодотгол одоо Нийслэлийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд өргөн баригдаж байна.
Б.Отгонбаяр
Эх сурвалж: Tumen.mn
