“Урт” нэртэй хуулийн хэрэгжилт, үйлчиллийн талаар сүүлийн жилүүдэд уул уурхай эрхлэгчид, төрийн түшээд, иргэдийн дунд багагүй маргаан өрнөж буй. Энэхүү хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн төслийг УИХ-ын зарим гишүүд эсэрцүүцэж байна. Анх “Урт” нэртэй хуулийг санаачлагчдын нэг УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ нэлээд шаргуу тэмцэл тавьж буй аж. Тэрбээр тэрхүү төслийг дэмжихгүй хэмээн уриалга гаргажээ.
Уг уриалгад, "УИХ-ын энэ долоо хоногийн чуулганы нэгдсэн хуралдааны хамгийн эхний хэлэлцэх асуудалд “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хуулийн дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэхээр оруулж ирж байна. 2013 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдөр хуулийн төслийн талаар Эдийн засгийн байнгын хороо, Байгаль орчин хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны хамтарсан хурлаар хэлэлцээд ажлын хэсэг томилж, төслийг хэлэлцэх эсэх талаарх ажлын хэсгийн дүгнэлтийг дахин хэлэлцэхээр тарсан атал ажлын бус цагаар зарим төлөөллийн оролцоогүйгээр хүч түрэн Байнгын хороодоос УИХ-ын чуулганы хуралдаанд төслийг хэлэлцүүлэх дүгнэлт гаргасныг бид эрс эсэргүүцэхийн зэрэгцээ Ажлын хэсгийн 15 гишүүнээс 8 гишүүн УИХ-ын Тамгын газрын Хууль зүйн үйлчилгээний хэлтэс, Экспертийн албаны ирүүлсэн зөвлөмж болон тодорхой үндэслэлээр хуулийн төслийг төсөлсанаачлагчид буцаах шаардлага хүргүүлсэн болно” гэжээ.
Мөн түүнчлэн “2004 онд батласан усны тухай хуульд заасны дагуу 2011 онд хийсэн тооллого судалгаагаар гол мөрөн, рашаан булаг, нуурууд эргэн сэргэж, нэмэгдсэн дүн мэдээ гарсан юм. Тухайлбал, гол мөрөн 2007 онд 4290 байсан бол, 2011 онд 6095, булаг шанд 2007 онд 7244 байсан нь 2011 онд 8970 болж нэмэгдсэн мөн ойн талбай сүүлийн жилүүдэд бага ч гэсэн нэмэгдсэн байна. Байгаль экологийн тэнцвэрийг хадгалах төрийн зөв бодлого гаргасны үр дүнд байгаль сэргэж, хөдөө аж ахуйн салбарт тогтмол өсөлт гарч эхэлсэн. ҮХАА-н яамнаас ирүүлсэн мэдээнд тус салбарт 2014 онд 4,6 их наяд төгрөгийн баялаг бүтээсний дотор газар тариалангийн салбарт 500 тэрбум төгрөг, боловсруулах салбар 1.1 их наяд төгрөг, мал аж ахуйн салбар 3.5 их наяд төгрөгийн баялгийг бүтээжээ. Энэ бүхэн бол “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хууль батлагдаж, түүнийг хэрэгжүүлэх талаар авч хэрэгжүүлсэн ажлын үр дүн мөн. Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хуулийн төслийг хэлэлцэхгүй хууль санаачлагчид буцаах дараах үндэслэл байна.
1.Улсын их хурлаас гаргаж байгаа аливаа шийдвэр Үндсэн хууль, хуульд нийцэж байх ёстой. Гэтэл уг төсөл нь Үндсэн хуулийн 5 дугаар зүйлийн 2 дахь заалт, “Ашигт малтмалын тухай” хуулийн 56.1.3, “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хуулийн 4.6 дахь хэсгийн заалттай зөрчилдөж байгаа, мөн төслийн зүйл заалтууд нь хоорондоо болон үзэл баримтлалтайгаа зөрчилдөж, хуулиар зохицуулах харилцааны зарим шалгуур, үндэслэл дутуу байгаа талаар Тамгын газрын Хууль зүйн үйлчилгээний хэлтэс, Эрх зүйн экспертийн албанаас албан ёсны зөвлөмж гаргасныг Тамгын газрын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Байнгын хороонд албаны шугамаар ирүүлсэн байна. Ер нь 4 зүйлтэй хуулийн 2 зүйл нь дээр дурдсан зөрчилтэй, 4 дүгээр зүйлийн хувьд дагаж мөрдөх журам нь байгаа болохоор цаана нь юу ч үлдэхгүй шахам байгааг харгалзан төслийг хууль санаачлагчид нь буцаах.
2.Төслийг шинээр боловсруулахдаа УИХ-ын 2012 оны 37 дугаар тогтоолоор батлагдсан Засгийн газрын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийн “Ажилтай орлоготой Монгол хүн” гэсэн нэг дэх бүлэгт “Монгол улсад уул уурхайн салбарыг хөгжүүлэх чиглэлээр дараах бодлогыг хэрэгжүүлнэ:” гэсний дотор “Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хуулийн хэрэгжилтийг хангаж, байгальд ээлтэй уул уурхайг хөгжүүлэх:” гэж заасныг баримтлан Тамгын газраас ирүүлсэн зөвлөмжид нийцүүлэхийн хамт дор дурдсан зарчмыг төсөлд суулгаж өгөх. Үүнд:
а/ гол мөрний урсац бүрэлдэх эх газрын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн хувьд хуулийг эргүүлэн хэрэглэхээр заасан зохицуулалтыг хэвээр үлдээх:
б/ усны сан бүхий газар энгийн хамгаалалтын бүсийн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн хувьд уг бүсийг тогтооход гаргасан алдаагаа нэн яаралтай залруулахыг Засгийн газарт үүрэг болгож, энгийн хамгаалалтын бүст хуулийг буцаан хэрэглэхээр зохицуулсныг хэвээр үлдээх:
Эцэст нь УИХ аливаа шийдвэрийг гаргахдаа судалгаанд тулгуурлахын зэрэгцээ төсөл Үндсэн хууль, хууль тогтоомжтой нийцэж байгаа эсэх талаарх дүгнэлт, зөвлөмжийг иш үндэс болгох учиртайг эрхэм гишүүдийн анхааралд хүргэж уг хуулийн төслийг төсөл санаачлагчид буцаахыг уриалж байна" гэжээ.
Б.Отгонбаяр
Эх сурвалж: Tumen.mn
