Өрнөдийн орнууд, АНУ өнөөдөр Оросуудыг буулган авч дорно зүгт хил хязгаараа тэлэхээр улс төр, дипломат, эдийн засгийн бүх арга замаар довтолсоор. Өнгөрсөн цаг хугацаанд нууцхан бугшиж ирсэн энэ тэмцэл өнөө цагт харин ялалт авчирч чадах уу? Дэлхийн бөмбөрцгийн улс төр, эдийн засгийн тэнхлэг энэ үед үндсэндээ хоёр хэсэгт хуваагдаад байгаа гэж үзэж болох юм. Энэ нь нэг талаас өрнөдийн аль эртнээс нууцалж ирсэн “Санаанд багтамгүй” төлөвлөгөө, нөгөө талаас өөрсдийн стратегийг шийдэмгий хамгаалах Орос, Хятадуудын бодлого тулгарч байгаад юм. Өрнөдийнхөн өнгөрсөн дайны тэртээ “Санаанд багтамгүй" гэсэн сонирхолтой нэртэй, коммунизмыг нэгмөсөн нугаслан дарах төлөвлөгөө боловсруулсан байдаг. 1945 оны тавдугаар сарын 22-нд Лондон хотноо Их Британийн тусгай албадын дарга нарын хуралдаан дээр анх танилцуулсан уг төлөвлөгөөг ерөнхий сайд Уинстон Черчилл агсан эртнээс боловсруулж эхлэсэн байдаг.
Уг төлөвлөгөө ёсоор 1945 оны долдугаар сарын 1-нд Британийн 47 дивиз Германы Зөвлөлтөд эзлэгдсэн газар нутаг руу довтлон орж, Дрезден, Берлин, Бреслауг эзлэх зорилт тавьж байв. Үүний тулд ЗХУ-ын нисэх хүчнийг устгаж, Балтийн тэнгис орчмыг усан талаас нь бүсэлсэнээр Зөвлөлтийн ар талд хорлон сүйтгэх ажиллагаа үйлдэх санаа агуулж байжээ. “Санаанд багтамгүй” энэ төлөвлөгөөний хамгийн чухал үндсэн хэсэг бол олзлогдсон герман цэргийн хүчийг ашиглаж 10-12 дивиз бүрдүүлэх явдал байлаа. Гуравдугаар Рейхийг мөхөөсөн Холбоотны хүчнээс юун түрүүнд Оросуудад хорссон Герман цэргүүд "большевикуудын" эсрэг илүү хүчтэй тулалдах болно гэсэн тооцоолол байжээ.
Энэ дагуу ялалт байгуулбал 1946 оны нэгдүгээр сарын 1-н гэхэд холбоотнууд "Европыг цэвэрлэж", энх тайван тогтоох нөхцөлийг Москвад тулгана гэж найдаж байв. Хүн төрөлхтөн нацимыг даран сөнөөсний баярыг тэмдэглэж Британичууд Оросуудын гарыг атгаж байсан хэрнээ араас нь хутга зоох арга сэдэж байсан нь өнөөдөр нууц биш болсон. Тухайн үед энэ төлөвлөгөө ямар ч арга замаар бай, хамаагүй хэрэгжих ёстой байв. Гэвч хэрэгжээгүй тул өнөөгийн Украины хямрал эртний энэ төлөвлөгөөг эргэн сануулах болсон нь илэрхий.
Өнөөдөр цаг ч өөр болж. Урьдын бүхэн түүхэнд бичигдэн үлдсэн бол өнөөдөр нацизмын хар тахал хэмээн хараан зүхэж байсан гуравдугаар Рейхийн төлөвлөгөөг эерэгээр ойлгож, эргэцүүлэх хүмүүс олон болсон. Хэрвээ Германчууд Москваг эзлэн авч Дорно зүгт улам гүн орсоноор Япончуудтай нэгдсэн бол яах байсан бол? Номхон далайн бүс нутагт Япончуудтай хатгалдаж байсан Америк, цаашлаад Их Британи, Франц больщевизмийг нугаслахын хувьд Герман, Японтой дараа нь ямар ч байсан хэл амаа ололцсон байж таарна. Өнөөдөр хүчирхэг гүрэн болсон Хятадын хувь заяаг ч өөрөөр хөглүүлэх байсан нь тодорхой.
Гэтэл тухайн үед “Навчин тамхины тамга”- Уинстон Черчиллийн сайтар бодож боловсруулсан төлөвлөгөө яагаад хэрэгжээгүй юм бол?
Британийн штабын дарга нарын хороо уг төлөвлөгөөг цахилгаан дайнаар хэрэгжүүлж боломжгүй, дайн сунжирна гэж үзэж байлаа. Дэлхийн тэргүүлэх хэвлэлүүд хоёрдугаар дайны төгсгөлийн үр дүнгийн талаар эргэцүүлсэн олон өгүүлэл нийтэлж ирсэн. Тэдгээр өгүүлэлүүдэд, "1945 оны зун Уинстон Черчилл ЗХУ-д довтлох "Санаанд багтамгүй төлөвлөгөөгөө" хэрэгжүүлэх гэж оролдсон бол өнөөдөр Европ тив ямархуу янзтай байх байсан бол?” гэсэн ганц асуулт тавьж байсан билээ.
ЗХУ-д довтлох санааг америкчууд дэмжсэнгүй. Энэ нь сайн санасандаа биш, өөр олон учир холбогдол байсан гэж үздэг. Хамгийн гол нь "Санаанд багтамгүй" төлөвлөгөөг Зөвлөлтийн тагнуулчид олж мэдээд Москва руу дамжуулчихсан байв. 1945 оны зургаадутаар сард маршал Г.К.Жуков Германд байсан Зөвлөлтийн цэргүүдийг эмхлэн зохион байгуулж, байлдааны техникийн хүчин чадлыг нь нэмэгдүүлсэн байдаг. Тиймээс Черчилл Оросуудад цохилт өгөх санаагаа яах ч арга байхгүй хойш нь тавьсан байна.
1945 оны тавдугаар сард Зөвлөлтийн улаан арми, холбоотнуудын эвсэл дарьтай торхонд галтай цучил т мэт ойртуулах мэт дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байж. Эхний зөрчил тавдугаар сарын 6-нд тохиосон байна. генерал Жорж Паттоны удирдсан АНУ-ын III армийн хуягт танкийн 16 дугаар дивиз ЗХУ-ын талтай хэлэлцэн тохирсноо хөсөрдүүлж Зөвлөлтийн цэрэгт эзлэгдсэн бүсийн төвд Пельзен хотыг эзэлж авчээ. Зорилго нь "Шкода" хэмээх үйлдвэрийн цогцолбор. Нацистийн шидэт зэвсэг болох ФАУ-2 пуужингийн нууц үйлдвэр энэ хавьд байгаа гэж үзэж байв. Тавдугаар сарын 12-нд Зөвлөлтийн цэргүүд тус хотод орж ирсэнээр Америкчууд арга буюу хотыг орхисон байна.
Өөр нэгэн жишээ дурьдахад 1945 оны тавдугаар сарын 2-нд Югославын партизаны отрядууд Италийн Триест хотыг эзлэн авсаны дараа холбоотнууд уг хотыг өөрсдийнхөө мэдэлд өгөхийг шаарджээ. Партизануудын удирдагч Иосиф Броз Тито уг хотыг Югославын мэдлийнх гэж гөжсөнөөр Британчууд шөнө нь партизануудтай буудалцахад хүрч байжээ. Маргаан үүсээд байгаа газар нутгийг хоёр хуваах санал тавьсан ч ЗХУ, Югославыг бүх талаар дэмжихээ мэдэгдсэн учир "Санаанд багтамгүй" төлөвлөгөөг Лондонд шаргуу хэлэлцэж байсан 1945 оны тавдугаар сарын 22-нд Британийн 13 дугаар корпусын цэргүүд Триест хотыг хороолол хорооллоор нь эзэлж байлаа. Югославын цэргүүд тэдэнтэй дайталгүй ухарснаар шинэ дайнаас сэргийлж чадсан гэж үздэг байна.
Энэ цаг үеийг ухраах мэт түүхийн хүрдийг дахин эргүүлэх сонирхол өнөөдөр өрнөдийнхөнд байгаа боловуу. 1945 оны зун нэг талаас ЗХУ, нөгөө талаас Их Британи, Америкийн хооронд үүсэж болзошгүй байсан зөрчилдөөний үр дүнгийн талаар цэргийн шинжээчид одоо хэр нь өөр өөр бодолтой явсаар иржээ.
