Цаазын ял бол нэг төрлийн хуульчлагдсан аллага юм. Манай улс үүнээс татгалзах талаар улс төрийн хүрээндээ идэвхтэй яриад таван жилийн нүүрийг үзэж байна. Харин 2012 оны нэгдүгээр сарын 5-нд Цаазаар авах ялыг халахад чиглэсэн олон улсын нэмэлт II протоколд гарын үсэг зурснаар Монгол Улс энэ төрлийн ялаас татгалзаж буй орны тоонд зүй ёсоор багтсан. Гэхдээ энэ нь шууд цаазын ялгүй орон болчихлоо гэсэн үг биш юм. Өөрөөр хэлбэл, хууль эрхзүйн талаасаа Монгол Улс өнөөдөр цаазын ялтай орны тоонд зүй ёсоор багтсан хэвээр гэж ойлгож болно.
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖИЙН ХАРИУЦЛАГАГҮЙ МЭДЭГДЭЛ
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж одоогоос гурван жилийн өмнө бүрэн эрхийнхээ хүрээнд Цаазаар авах ялыг халахад чиглэсэн олон улсын нэмэлт II протоколд гарын үсэг зурсан. Тэрбээр гарын үсэг зурсан даруйдаа өөрийн улсын хууль тогтоомжоосоо цаазаар авах ялыг хасах үүрэг хүлээсэн билээ. Гэтэл энэхүү олон улсад хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй байж “Монгол Улс цаазын ялгүй орон” гэж нийтэд зарласан нь төрийн тэргүүний хувьд хариуцлагагүй мэдэгдэл юм. Учир нь, Цаазаар авах ялыг халахад чиглэсэн олон улсын нэмэлт II протоколд тусгасан зүйл, заалт тухайн орны эрүүгийн хуультай зөрчилдсөн тохиолдолд олон улсын гэрээ, конвенцийг дагаж мөрдөх ёстой байдаг бол эсрэгээрээ Үндсэн хуультай нь зөрчилдсөн тохиолдолд тухайн орон Үндсэн хуулиа дагаж мөрдөх ёстой гэх олон улсын зарчим бий. Гэтэл Монгол Улсын Үндсэн хуулийн хоёрдугаар бүлгийн 16.1-т“Хүн амьд явах эрхтэй, Монгол Улсын Эрүүгийн хуульд заасан онц хүнд гэмт хэрэг үйлдсэний учир шүүхийн хүчин төгөлдөр тогтоолоор ялын дээд хэмжээ оногдуулснаас бусад тохиолдолд хүний амь нас бусниулахыг хатуу хориглоно” гэж заасан байдаг.
Харин манай улсын Эрүүгийн хуулийн 91.2-т “Хүнийг шунахай, танхай, өс хонзонгийн сэдэлтээр, захиалгаар эсвэл хохирогчийн цус, эд эрхтэнг ашиглах зорилгоор амь насыг нь хохироосон бол 15-25 жил хүртэлх хугацаагаар хорих, эсхүл цаазаар авах ялаар шийтгэнэ”. Тус хуулийн 1 26.3-т зааснаар “Хүчингийн хэргийг онц аюултай гэмт хэрэгтэн, зохион байгуулалттай бүлэг, гэмт бүлэглэл үйлдсэн, хэргийн улмаас хүний амь нас хохирсон, бусад хүнд хор уршиг учирсан, эхсүл бага насны буюу 14 насанд хүрээгүй хүүхдийг хүчиндсэн бол 15-25 жилийг хорих, эсвэл цаазаар авах ял онооно” хэмээн хуульчилжээ. Дээрх бүгдээс манай улс Үндсэн хуульдаа гар хүрч байж л цаазын ялаас мултрах нь тодорхой харагдаж байна. Үүнийг мэдсээр байж Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж улс, эх орноо дэлхий нийтэд цаазын ялгүй гэж зарласан нь яах аргагүй хариуцлагагүй мэдэгдэл гэлтэй.
Төрийн тэргүүний удаах хариуцлагагүй мэдэгдэл
Манай улс олон улсын гэрээ, конвенцод хэдэн мянгантаа нэгдсэн ч Үндсэн хуульдаа гар хүрээгүй цагт бидний хэнд ч “Монгол Улс цаазын ялгүй орон” гэж хэлэх эрх байхгүй. Тэр тусмаа бүхэл бүтэн улсын төрийн тэргүүнд. Харамсалтай нь, манай ерөнхийлөгч бас нэгэн хариуцлагагүй мэдэгдэл хийсэн нь “Цаазын ял автоматаар 30 жил болж өөрчлөгддөг” гэх үг байв. Тэрбээр “Амь уучлах гэдэг нь ял уучлах гэсэн үг биш. Цаазаар авах ялаар шийтгүүлсэн ялтны амийг уучлах эсэх нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид бий. Бүрэн эрхийнхээ хүрээнд Ерөнхийлөгч уучлал үзүүлсэн тохиолдолд тухайн этгээдийн ял 30 жилийн хугацаатайгаар гянданд хоригдох ялаар солигддог” хэмээсэн нь хууль, эрхзүйн талаасаа хүлээж авахад огт үндэслэлгүй, хариуцлагагүй мэдэгдэл юм. Учир нь, манай улсын ямар ч хуульд30 жилийн ял онооно гэсэн заалт байдаггүй. Хамгийн дээд тал нь 25 жил, эсвэл цаазаар авах ял онооно гэж цаасан дээр хараар бичсэн байдаг талаар хуульчид хэлж байна. Үнэндээ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн энэ мэтчилэн хийсэн хариуцлагагүй мэдэгдэл нь Үндсэн хуультай зөрчилдөж байгааг сануулах гэсэн юм. Түүгээр ч зогсохгүй хариуцлагагүй, хөнгөн хуумгай мэдэгдэл хийснийхээ төлөө тэрбээр хариуцлага хүлээх ёстой. Түүнчлэн ганц түүний тойрон хүрээлдэг хуулийн зөвлөхүүдэд ч ажилдаа хайнга хандсаных нь төлөө зохих “шагнал”-ыг өгөх нь зүйн хэрэг юм. Ингээд зарим хуульчдын байр суурийг хүргэж байна.
Хуульч С.Нарангэрэл: Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хууль зүйн нарийвчлалтай мэдэгдэл хийх ёстой байсан
-Монгол Улс цаазын ялтай орны тоонд багтдаг. Учир нь, манайх Үндсэн хуульдаа ч тэр цаазын ял хэрэглэх боломжтой. Эрүүгийн хуульд ч адилхан цаазаар авах ял нь хүчин төгөлдөр үйлчилж байна. Гагцхүү Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж бүрэн эрхийнхээ хүрээнд л шүүхээс цаазын ял авсан гэмт этгээдийн амийг өршөөгөөд байгаа юм. Түүнээс биш хуулиараа бол Монгол Улс цаазын ялтай улс орон хэвээр байна. Үнэнийг хэлэхэд, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч цаазын ялгүй орон гэж мэдэгдэлдээ хууль зүйн үүднээс маш нарийвчлалтайгаар л хэлэх байсан юм.
Өмгөөлөгч Х.Бат-Ялалт: Эрүүгийн хуулиасаа цаазын ялыг аваад хаячихсан мэт ярьж болохгүй
Монгол Улс албан ёсоор цаазын ялгүй орон болоогүй. Эрүүгийн хуульд цаазын ял байгаа тохиолдолд манай улс цаазын ялгүй орны тоонд хэзээ ч орохгүй. Төрийн тэргүүний хувьд“Монгол Улс цаазын ялгүй орон” гэж мэдэгдэл хийх нь хариуцлагагүй үйлдэл юм. Цаазын ялаас татгалзаж буй бодлого баримталж байна гэхээс биш ийм хариуцлагагүй зүйл ярьж болохгүй. Нэг үгээр цаазын ялаа Эрүүгийн хуулиасаа хэдийнэ аваад хаячихсан мэт зүйл ярьж болохгүй гэсэн үг л дээ. Үндсэн хуулиа эргэн харж, Эрүүгийн хуулиас цаазын ялаа авч байж л асуудлыг ярих ёстой гэж бодож байна.
Б.Төрбат
Эх сурвалж: Unen.mn
