Монголын циркчид дэлхийн тавцанд ур чадвараа гайхуулсаар байгаа билээ. Олон улсын наадамд оролцож, эх орныхоо нэрийг гаргаж яваа тэдний зарим нь үзүүлбэрээрээ дэлхийн дээд амжилт тогтоож явна. Тэр дундаас“Монголын циркийн хөгжлийн төв”-ийн жүжигчин Т.Номуунбаатарыг онцлон ярилцлаа. Тэрбээр агаарт зургаан эргэлт хийснээрээ дэлхийд нэрээ гаргаж, Монголынхоо дээд амжилтыг шинэчилсэн нэгэн юм.
-Авьяас, ур чадвар, тэвчээр хатуужил шаарддаг циркийн урлагаар хэдэн настайгаасаа хичээллэсэн бэ?
-Долдугаар ангидаа Хөгжим бүжгийн коллежийн циркийн сургуульд орсон. Таван жил сураад 2003 онд төгсөхдөө тэмээтэй акробат, жонглёр гэсэн хоёр үзүүлбэр сурсан. Дараа нь Отгонбаатар ахлагчтай “Дудартай акробат”-аар дөрвөн жил хичээллэсэн. Түүний дараа “Циркус Хадгаа” хамтлагийн “Шидэх банз”-ны багт орсон. Нэг жилийн хугацаатай гадаад явж ирээд өөрийн хамтлагаа байгуулаад ажиллаж байна.
-Багадаа хөдөлгөөнтэй хүүхэд байв уу?
-Дүрсгүй хүүхэд байсан. Аав хөгжимчин, ээж бүжигчин. Ээж намайг бүжигчин болгоно гэдэг байв. Учир нь би их уян, хэр баргийн дасгалыг давгүй хийдэг байв. Гэтэл бүжигчин болох зорилго санаандгүй өөрчлөгдөж циркчин болсон. Төөрсөөр төрөлдөө гэдэг шиг зөв мэргэжлээ олсон гэж боддог.
-Бүжигчин, циркчин хоёулаа хатуу дэг журамтай. Хэрвээ та бүжигчин болсон бол ямар төрлөөр нь хичээллэх байсан бол?
-Бүжигчин болно гэж бодоогүй. Ээж ардын бүжиг бүжиглүүлнэ гэдэг байв. Би ч бүжиг их сонирхоно. Муугүй бүжиглэдэг байв. Циркчийн жүжигчин болсноосоо хойш бүжиглэхээ больсон. Харин2006 оноос хойш брейк бүжиглэж байна. Бүжгийн хамтлагтай, улсын аварга болж байв.
-Хэрвээ бүжигчин болсон бол агаарт зургаан удаа эргэж дээд амжилт тогтоохгүй байсан. Тэгэхээр мэргэжлээ зөв сонгожээ?
-Их гэнэтийн үйл явдал болсон. Өмнө нь шидэх банзнаас үсрээд тав эргэдэг байв. Сэтгэлд багтдаг зүйл байдаг шүү дээ. Тэгээд л бэлтгэлийн үеэр үсрэхэд агаарт зургаа эргэлдэж болмоор юм шиг санагдаад үзээд алдахаар шийдсэн. Тоглолтын үеэр агаарт зургаан удаан удаа эргэхээр шийдээд үзүүлбэрээ үзүүлсэн. Хүн өөртөө итгэлтэй байвал ямар ч ажлыг хийж чаддаг. Би ч гэсэн өөртөө итгэлтэй байж үзүүлбэрээ хийсэн. Агаарт тав эргэх үзүүлбэрийг жүжигчин Одгэрэл хийсэн байдаг. Харин биднээс өмнө энэ үзүүлбэрийг үзүүлсэн жүжигчин олон. Миний хувьд агаарт зургаан удаа эргэсэн дэлхийн дөрөв дэх хүн нь.
-Агаарт эргэдэг үзүүлбэр банзны түлхэлтээс их шалтгаалдаг юм шиг харагдсан?
-Энэ үзүүлбэрийг хийхэд үсэрч байгаа хоёр хүнээс их зүйл шалтгаалдаг. Банзны нэг үзүүрт хоёр хүн хамтдаа үсрэхэд нөгөө талд нь байгаа хүн дээш үсрэх боломжтой. Банзыг тусгай хулсаар хийдэг. Энэ бас их хамаатай.
-Дээшээ үсрээд газардахдаа юуны талаар боддог вэ?
-Анхаарлаа төвлөрүүлдэг болохоор ямар нэгэн зүйлийн талаар бодож амждаггүй. Тэр богино хугацаанд бодох ч боломжгүй. Харин яаж хөдөлбөл үзүүлбэрээ илүү цэвэрхэн үзүүлэх талаар л боддог юм.
-Айдаг уу?
-Айдас бий. Айдсаа давж амжилтад хүрнэ. Гол нь айдсаа зөв ашиглах хэрэгтэй. Мэдээж жүжигчин бүр хийж байгаа зүйлийнхээ талаар “Би алдвал яана, унавал яана аа” гэж боддог. Энэ болгонтой тэмцэх чухал.
-Тоглолтын үеэр хамгаалалт хэрэглэдэг үү?
-Бэлтгэлийн үеэр үсрэлтээ хамгаалалттай хийнэ. Тэгж байж биедээ дасгаж, айдсаа дардаг. Түүний дараа хамгаалалтгүй үзүүлбэр хийдэг. Ер нь эрсдэлтэй.
-Амжилтаа ахиулаад агаарт долоо эргэх бодол бий юү?
-Тийм бодол байгаа. Гэхдээ түүнээс өмнө зургаа эргэлтээ биедээ суулгамаар байна. Ер нь эргэлтээ нэгээр нэмэх боломж байгаа. Тиймээс агаарт эргэлт хийж байхдаа эргэлтээ нэмж болохоор байна уу гэдгийг бичлэгээс хардаг. Хэзээ гэдгийг нь мэдэхгүй ч агаарт долоон удаа эргэж амжилтаа ахиулна гэж бодож байна.
-Таны бодлоор хүн агаарт дээд тал нь хэд эргэх боломжтой вэ?
-Надаас хурдан эргэдэг хүн байна гэхэд хэцүү. Энэ нь банзны шидэлтээс хамаарна. Одоо ашиглаж байгаа банзаар бидний тооцоолсноор хамгийн ихдээ долоо эргэж болно. Техник технологи хөгжсөн энэ үед илүү өндөрт шиддэг банз гарахыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ ойрын хэдэн жилдээ агаарт тэгж олон эргэх жүжигчин гарахгүй биз.
-Та гадагшаа тоглолтоор явж байна уу. Циркийн хөгжлийн төвөөс таныг сураглахаар гадаадад явж байгаа гэх юм?
-Манай“Troupe Nomuna” хамтлаг байгуулагдаад жил гаруй болж байна. Саяхан бид хамтлагаараа Швейцарь руу хоёр сарын хугацаатай яваад ирлээ. Ирээд “Дэлхийн цирк Монголд” тоглолтод оролцож байна.
-Циркийг хувьчилснаас хойш уран бүтээлчид тархай бутархай болсон. Үүнээс болоод ч тэрүү циркийн уран бүтээлчид орон нутагт тоглох нь ховорджээ?
-Орон нутгаар явах эрсдэл ихтэй. Орон нутагт тоглоход үзүүлбэр хийх орон зай, танхим байдаггүй учраас үзэгчдэд бидний тоглолт бүрэн хүрдэггүй. Хэрвээ зориулалтын танхим байдаг бол үзүүлбэрээ орон нутгийн үзэгчдэд хүргэж болно. Хүмүүс ч сайн үзнэ шүү дээ.
-Тоглолтын урилга ирж байна уу?
-Ирэх зургадугаар сард Америк явна. Сидней паркаас хүсэлт тавьсны дагуу явж байгаа юм. Манай хамтлаг гадаадад болж буй тэмцээнүүдэд амжилт үзүүлэх зорилгоор байгуулагдсан. Монголын циркийн жүжигчдийн ур чадвар ямар байгааг харуулахыг хүсдэг. Гадаад руу ихэвчлэн богино хугацаатай явдаг. Бид ирэх есдүгээр сард Москвагийн төв циркт болох дэлхийн циркчдын тэмцээнд оролцохоор бэлтгэж байна.
-Тоглолтоор явахдаа зардлаа хэрхэн шийддэг вэ?
-Гадаадын зарим байгууллагатай гэрээ хийхээр нэг талынх нь зардлыг гаргана гэдэг. Гэхдээ ихэвчлэн гэрээ хийсэн байгууллага зардлыг гаргадаг.
-Тогтмол орлогогүй болсон циркчид ярьдаг. Одоо таны олж байгаа орлого амьдралд хүрэлцэж байна уу?
-Хоёр идэхгүй, хоосон хонохгүй гэдэг дээ. Эдийн засаг хямарсан, циркийг хувьчилсан гээд ярих зүйл бий. Ер нь циркчид бор зүрхээрээ л явдаг юм. Тэгэхдээ хүн хичээвэл сайхан амьдарч болно шүү дээ.
-Таны гэр бүлийн хүнийг циркийн жүжигчин гэж сонссон. Ямар үзүүлбэр үзүүлдэг вэ?
-Эхнэрийг минь Б.Анхтуул гэдэг. “Шидэх банз” үзүүлбэрийг хийж байсан. “Агаарын даавуу” нэртэй үзүүлбэр ч үзүүлдэг байв. Бид саяхан хоёр дахь хүүхдээ өлгийдсөн. Эхнэр минь гэртээ хүүхдээ харж байгаа.
-Тоглолтын үед биедээ авч явдаг сахиус бий юү?
-Тоглолт бүрийн өмнө айдсаа дарахын тулд аав, ээжийгээ боддог. Мөн мөнх хөх тэнгэртээ залбирдаг.
-Циркийн урлаг залуу насны ажил. Тиймээс дуртай ажлаасаа эрт салах шаардлага тулгардаг байх?
-Биеэ дийлэхээ болих хүртэл циркдээ ажилласаар байх болно. Одоо дахиад таван жил циркт ажиллах нас, боломж бий. Харин түүний дараа багшилж магадгүй юм.
-Түүнээс өмнө хийхээр төлөвлөсөн зүйл байгаа юу?
-Бид“Шидэх банз”-ны тоглолт хийж байна. Дээрээс нь “Дудартай акробат” нэртэй цоо шинэ уран бүтээл хийж эхэллээ. Энэ үзүүлбэр дэлхийд танигдсан. Монголын үндэсний урлагийн онцлогийг харуулсан учраас энэхүү үзүүлбэрийг шинээр тоглож байгаа юм. Энэ үзүүлбэрээрээ “Дэлхийн цирк Монголд” тоглолтыг хаана.
Б.Сэлэнгэ
