Амралтын өдрөөр хүнсний бүтээгдэхүүнээ цуглуулахаар “Баянзүрх” худалдааны төвийг зорилоо. Биднийг очиход тус зах нэлээд хөл хөдөлгөөнтэй байв. Хүнсний лангуугаар ногоо, мах, гурил будааны үнийг асуусан хүмүүс энд тэндгүй эргэлдэх аж. Иргэд худалдагчаас “Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ яагаад өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгааг” асууж байв. “Валютын ханш өссөн болохоор барааны үнэ ч дагаад өсч байна.
Түүнээс биш бид юу гэж барааныхаа үнийг нэмэх вэ” гэж уцаарлангуй хэлж байлаа. Нээрэн ч тор дүүрэн хүнсний бүтээгдэхүүн худалдан аваад гарч байгаа хүн бараг л харагдсангүй. Олонхи нь хэдхэн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн ууталсан байв. Тус худалдааны төвөөр худалдан авалт хийж явсан З.Уянга “Бусад худалдааны төвийг бодвол барааны үнэ арай хямдхан байдаг болохоор байнга эндээс хүнсээ авдаг. Гэвч эндхийн үнэ ч өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байна. Долоо хоногийн өмнө хүнсээ цуглуулаад, долоо хоногийн дараа эргээд ирэхэд л ганц, хоёр зуун төгрөгөөр нэмэгдсэн байх юм. Асуухаар валютын ханш нэмэгдсэн болохоор цаанаасаа барааны үнэ нэмэгдэж орж ирж байна гэдэг. Гэтэл бидний цалин нэмэгдэхгүй байна. Барааны үнэ нэмэгдээд, цалин нэмэгдэхгүй болохоор сүүлдээ худалдан авах чадвар муудаж байна шүү дээ” хэмээж байлаа. Үндэсний статистикийн хорооноос энэ долоо хоногт үхрийн ястай махны үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад таван хувиар буюу 400 төгрөгөөр, үхрийн цул мах хоёр хувиар буюу 195 төгрөгөөр өссөн гэж мэдээлсэн. Гэвч бодит байдал дээр дээр дурдсанаас ч илүү махны үнэ өссөнийг хэлэх хүн цөөнгүй таарсан. Тиймээс хамгийн түрүүнд махны лангуугаар дайрч, үнэ ханшийг нь сонирхов.
“Баянзүрх” худалдааны төвд хэдхэн хоногийн өмнө 8500-10000 төгрөгөөр худалдаж байсан үхрийн мах 300- 1000 төгрөгөөр нэмэгдэж одоо 8800-11000 хүрчээ. Харин хонины мах нэг кг тутамдаа 200-500 төгрөгөөр нэмэгдэж 8000-8500 төгрөгийн үнэтэй байв. Ямаа, адууны махыг 5700- 6300 төгрөгөөр худалдаалж байгаа бол тэмээний махыг 6000 төгрөгөөр худалдаалж байна. Ингэж махны үнэ өссөн шалтгааныг худалдаачид нөөцийн мах үнэтэй борлуулж байгаатай холбон тайлбарлав. Махны худалдагч “Цагаан сараас хойш махны үнэ тогтвортой байсан. Харин сая орсон цас, зам боогдсонтой холбоотойгоор махны үнэ өссөн. Цаашид махны үнэ буух боломжгүй. Хэрэв нөөцийн махны үнэ хямдарвал махны үнэ буух боломж бий. Гэтэл нөөцийн мах үнэтэй гарч байна. Тухайлбал, үхрийн мах нэг кг-ыг нь 8500, ястай нь 5950 төгрөгөөр худалдаж байна. Ингэхээр нөөцийн махны үнэ захын махтай ижил шахуу байгаа болохоор буурах боломж байхгүй шүү дээ” гэв. Өнгөрсөн жил нэг кг нь 3500- 5000 төгрөгөөр зарж байсан нөөцийн махыг энэ жил 4900- 8500-аар худалдаалж байна. Энэ нь хямд үнэтэй махаар иргэдээ хангана гэсэн төрийн бодлого бодит амьдралд нийцэхгүй байгааг иргэд хэлж байлаа. Өнөөдрийн байдлаар нөөцийн үхрийн цул мах 8500, ястай нь 5950, ямааны мах 4900, хонины мах 5750 төгрөгийн үнэтэй байна. Нөөцийн мах ховор байгаа нь нойтон махны үнийг нэмэгдүүлж байгааг мөн иргэд шүүмжилж байв. Баянзүрх дүүргийн иргэн Д.Номин “Би хоол хүнсээ авах гэж Хужирбулангаас ирсэн. Ер нь энд байнга ирж хүнсээ цуглуулдаг. Хэд хоногийн өмнө ирж гурван кг хонины мах 7500 төгрөгөөр авсан. Тэр үеийг бодвол үнэ нь нэмэгдсэн байна. Одоо доод тал нь 7800 төгрөгөөр худалдаж байна. Уг нь нөөцийн мах худалдаж авах гэж байсан юм. Хотын төвийн хэдэн дэлгүүрт байна гэж хүмүүс ярихаас биш манай тэр хавиар алга. Мэдээгээр нөөцийн махыг бүхий л газруудад тараасан гээд байгаа. Гэтэл олдохгүй юм” гэлээ. Албаныхан нөөцийн махыг бүх дүүрэгт тараагаад одоо жигдэрсэн гэж мэдээлж буй. Гэвч иргэд нөөцийн махны барааг олж харахгүй байгаа нь иргэдийг ихээхэн бухимдуулж байгаа бололтой.
Энэ долоо хоногт өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад монгол төмс 1.2 хувь, хятад сонгино 0.4 хувиар үнэ нь өссөн гэх статистик судалгаа гарчээ. Үүний дагуу иргэдийн өргөнөөр хэрэглэдэг хүнсний ногооны үнийг сонирхлоо. Тус худалдааны төвд монгол сонгино нэг кг нь 3000-3500 төгрөгийн үнэтэй байгаа бол хятадынх 1500 төгрөгийн үнэтэй байв. Нэг кг төмс 1500-1300 төгрөг. Харин манжин нэг кг нь 2000, байцаа 1500, лууван 1200 төгрөгийн үнэтэй худалдаалж байна. Саяхан “Баянзүрх” худалдааны төвд 1300-1000 төгрөгөөр худалдаалж байсан төмс ийнхүү 1500 төгрөг болсон шалтгааныг худалдагч Э.Уртнасангаас асуухад “Төмсний үнэ нэмэгдээд арваад хонож байна. Энэ жил төмс угаасаа л үнэтэй байгаа” хэмээв. Харин “Алтан тариа” савласан нэг кг гурилын үнэ дээд нь 1100-1500, I зэрэг 900-1300, II зэрэг 750- 970 төгрөг байна. Задгайгаар буюу шуудайгаар худалдаж буй “Алтан тариа” нэг кг дээд гурилын үнэ 1100-1300 төгрөгийн үнэ ханштай байна. Тус худалдааны төвд цагаан будааг 2200 төгрөгийн үнэтэйгээр нэлээд хугацаанд худалдаалж байсан. Харин даруй 100-200 төгрөгөөр нэмэгдэж сортоосоо хамаарч 2300-2400 төгрөгийн үнэтэй болжээ.
Хүмүүс бохь, чихэр зэрэг өдөр тутам хэрэглэдэг бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдсэнийг тэр болгон анзаардаггүй. Гэтэл тэдгээр барааны үнэ бас нэмэгджээ. Тодруулбал, монголчуудын хүнсний хэрэглээнд хүч түрэн орж ирэх болсон бэлэн гоймонгийн үнэ л гэхэд 200 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Тэр ч бүү хэл ширхгийн бохины үнэ ч нэмэгдсэн байгааг уншигч та нэг анзаараад харахад илүүдэхгүй биз. Үүний хамгийн энгийн тайлбар бол нөгөө л нэг валютын ханшийн өсөлт юм.
Түүнээс биш бид юу гэж барааныхаа үнийг нэмэх вэ” гэж уцаарлангуй хэлж байлаа. Нээрэн ч тор дүүрэн хүнсний бүтээгдэхүүн худалдан аваад гарч байгаа хүн бараг л харагдсангүй. Олонхи нь хэдхэн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн ууталсан байв. Тус худалдааны төвөөр худалдан авалт хийж явсан З.Уянга “Бусад худалдааны төвийг бодвол барааны үнэ арай хямдхан байдаг болохоор байнга эндээс хүнсээ авдаг. Гэвч эндхийн үнэ ч өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байна. Долоо хоногийн өмнө хүнсээ цуглуулаад, долоо хоногийн дараа эргээд ирэхэд л ганц, хоёр зуун төгрөгөөр нэмэгдсэн байх юм. Асуухаар валютын ханш нэмэгдсэн болохоор цаанаасаа барааны үнэ нэмэгдэж орж ирж байна гэдэг. Гэтэл бидний цалин нэмэгдэхгүй байна. Барааны үнэ нэмэгдээд, цалин нэмэгдэхгүй болохоор сүүлдээ худалдан авах чадвар муудаж байна шүү дээ” хэмээж байлаа. Үндэсний статистикийн хорооноос энэ долоо хоногт үхрийн ястай махны үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад таван хувиар буюу 400 төгрөгөөр, үхрийн цул мах хоёр хувиар буюу 195 төгрөгөөр өссөн гэж мэдээлсэн. Гэвч бодит байдал дээр дээр дурдсанаас ч илүү махны үнэ өссөнийг хэлэх хүн цөөнгүй таарсан. Тиймээс хамгийн түрүүнд махны лангуугаар дайрч, үнэ ханшийг нь сонирхов.
Нөөцийн мах үнэтэй байна
“Баянзүрх” худалдааны төвд хэдхэн хоногийн өмнө 8500-10000 төгрөгөөр худалдаж байсан үхрийн мах 300- 1000 төгрөгөөр нэмэгдэж одоо 8800-11000 хүрчээ. Харин хонины мах нэг кг тутамдаа 200-500 төгрөгөөр нэмэгдэж 8000-8500 төгрөгийн үнэтэй байв. Ямаа, адууны махыг 5700- 6300 төгрөгөөр худалдаалж байгаа бол тэмээний махыг 6000 төгрөгөөр худалдаалж байна. Ингэж махны үнэ өссөн шалтгааныг худалдаачид нөөцийн мах үнэтэй борлуулж байгаатай холбон тайлбарлав. Махны худалдагч “Цагаан сараас хойш махны үнэ тогтвортой байсан. Харин сая орсон цас, зам боогдсонтой холбоотойгоор махны үнэ өссөн. Цаашид махны үнэ буух боломжгүй. Хэрэв нөөцийн махны үнэ хямдарвал махны үнэ буух боломж бий. Гэтэл нөөцийн мах үнэтэй гарч байна. Тухайлбал, үхрийн мах нэг кг-ыг нь 8500, ястай нь 5950 төгрөгөөр худалдаж байна. Ингэхээр нөөцийн махны үнэ захын махтай ижил шахуу байгаа болохоор буурах боломж байхгүй шүү дээ” гэв. Өнгөрсөн жил нэг кг нь 3500- 5000 төгрөгөөр зарж байсан нөөцийн махыг энэ жил 4900- 8500-аар худалдаалж байна. Энэ нь хямд үнэтэй махаар иргэдээ хангана гэсэн төрийн бодлого бодит амьдралд нийцэхгүй байгааг иргэд хэлж байлаа. Өнөөдрийн байдлаар нөөцийн үхрийн цул мах 8500, ястай нь 5950, ямааны мах 4900, хонины мах 5750 төгрөгийн үнэтэй байна. Нөөцийн мах ховор байгаа нь нойтон махны үнийг нэмэгдүүлж байгааг мөн иргэд шүүмжилж байв. Баянзүрх дүүргийн иргэн Д.Номин “Би хоол хүнсээ авах гэж Хужирбулангаас ирсэн. Ер нь энд байнга ирж хүнсээ цуглуулдаг. Хэд хоногийн өмнө ирж гурван кг хонины мах 7500 төгрөгөөр авсан. Тэр үеийг бодвол үнэ нь нэмэгдсэн байна. Одоо доод тал нь 7800 төгрөгөөр худалдаж байна. Уг нь нөөцийн мах худалдаж авах гэж байсан юм. Хотын төвийн хэдэн дэлгүүрт байна гэж хүмүүс ярихаас биш манай тэр хавиар алга. Мэдээгээр нөөцийн махыг бүхий л газруудад тараасан гээд байгаа. Гэтэл олдохгүй юм” гэлээ. Албаныхан нөөцийн махыг бүх дүүрэгт тараагаад одоо жигдэрсэн гэж мэдээлж буй. Гэвч иргэд нөөцийн махны барааг олж харахгүй байгаа нь иргэдийг ихээхэн бухимдуулж байгаа бололтой.
Монгол сонгино 3500 төгрөг
Энэ долоо хоногт өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад монгол төмс 1.2 хувь, хятад сонгино 0.4 хувиар үнэ нь өссөн гэх статистик судалгаа гарчээ. Үүний дагуу иргэдийн өргөнөөр хэрэглэдэг хүнсний ногооны үнийг сонирхлоо. Тус худалдааны төвд монгол сонгино нэг кг нь 3000-3500 төгрөгийн үнэтэй байгаа бол хятадынх 1500 төгрөгийн үнэтэй байв. Нэг кг төмс 1500-1300 төгрөг. Харин манжин нэг кг нь 2000, байцаа 1500, лууван 1200 төгрөгийн үнэтэй худалдаалж байна. Саяхан “Баянзүрх” худалдааны төвд 1300-1000 төгрөгөөр худалдаалж байсан төмс ийнхүү 1500 төгрөг болсон шалтгааныг худалдагч Э.Уртнасангаас асуухад “Төмсний үнэ нэмэгдээд арваад хонож байна. Энэ жил төмс угаасаа л үнэтэй байгаа” хэмээв. Харин “Алтан тариа” савласан нэг кг гурилын үнэ дээд нь 1100-1500, I зэрэг 900-1300, II зэрэг 750- 970 төгрөг байна. Задгайгаар буюу шуудайгаар худалдаж буй “Алтан тариа” нэг кг дээд гурилын үнэ 1100-1300 төгрөгийн үнэ ханштай байна. Тус худалдааны төвд цагаан будааг 2200 төгрөгийн үнэтэйгээр нэлээд хугацаанд худалдаалж байсан. Харин даруй 100-200 төгрөгөөр нэмэгдэж сортоосоо хамаарч 2300-2400 төгрөгийн үнэтэй болжээ.
Бэлэн гоймонгийн үнийг 200 төгрөгөөр нэмжээ
Хүмүүс бохь, чихэр зэрэг өдөр тутам хэрэглэдэг бараа бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдсэнийг тэр болгон анзаардаггүй. Гэтэл тэдгээр барааны үнэ бас нэмэгджээ. Тодруулбал, монголчуудын хүнсний хэрэглээнд хүч түрэн орж ирэх болсон бэлэн гоймонгийн үнэ л гэхэд 200 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Тэр ч бүү хэл ширхгийн бохины үнэ ч нэмэгдсэн байгааг уншигч та нэг анзаараад харахад илүүдэхгүй биз. Үүний хамгийн энгийн тайлбар бол нөгөө л нэг валютын ханшийн өсөлт юм.
М.ЭНХЦЭЦЭГ
Эх сурвалж http://www.info.mn