Засгийн газрын тэргүүний уриалснаар та бид энэ сард зөвхөн сайн мэдээ сонсох учиртай байв. Хаврын чуулганы нээлтийн өмнөх өдөр гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн олон нийтэд хандан мэдэгдэл хийхдээ үнэхээр л сайн, сайхан бүхний эхлэл суурийг тавилаа хэмээж хэвлэл мэдээллийнхэн төдийгүй олон нийтийг нэг сарын турш сайн мэдээ түгээж, сайн зүйлд уриалахыг хүссэн. Олон нийт энэхүү уриалгыг таатай хүлээн авсан ч үнэн хэрэгтээ манай улсад сайн мэдээ түгэх боломж тун хомс гэдэг нь нэг сарын турш хангалттай харагдав. Сайн мэдээ дуулах боломжийг хэрхэн хаасныг иш татан дурдвал ийм байна. Ч.Сайханбилэг сайдыг сайн мэдээнд уриалснаас ердөө ганцхан хоногийн дараа буюу маргааш өглөө нь УИХ-ын дарга бүх зүйлийг баллаж, сайн мэдээний сарыг саар болгон хувиргасан гэвэл үнэнээс хол зөрөхгүй. Учир нь улс эх орны эдийн засагт бодит дэмжлэг үзүүлэх Оюутолгой, Тавантолгой гэх томоохон төслийг гацаанаас гаргаж хөдөлгөлөө гэх мэдээллийг гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн өгч, олон хүнд итгэл төрүүлсэн ч төрийн гурван өндөрлөг тэр үед мега төсөл дээр нэг санаатай болж чадаагүй байсан нь магадгүй та бид нэг сарын турш Тавантолгойтой холбоотой таагүй мэдээлэл сонсохын эхлэл болсон байж болох. Үнэндээ Ч.Сайханбилэг сайд сайн мэдээнд уриалснаас хойш зөвхөн Тавантолгойтой холбоотой таагүй мэдээлэл сонссон уу гэвэл үгүй. Магадгүй өмнөх сар жилүүдэд гарч, дуулж байгаагүй саар мэдээ нэг сарын турш түгэв. Засгийн газрын тэргүүний уриалсан сайн мэдээний сар ямар учраас ийнхүү замхран одсоныг хэлэхэд бэрх ч бодит байдалд энэ дөрөвдүгээр сард өмнө нь дуулаагүй муу мэдээг цөөнгүй дууллаа.
БҮТЭН САРЫН ТУРШ ТАВАНТОЛГОЙГООР ТАЛЦАЖ, ГАДНЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧДЫГ ҮРГЭЭВ
УИХ-ын хаврын ээлжит чуулган энэ сарын 6-нд нээлтээ хийсэн. Харин энэ өдрөөс Тавантолгойн хэлэлцээрийн талаарх таагүй мэдээллээр балбуулав. Анхнаасаа ҮАБЗ-ийн гишүүд нь хоорондоо учраа олоцоогүйгээс ганц сайдад хариуцуулж байсан төслөө гарын үсэг зурж, баталгаажуулах дээр тулахад УИХ-ын дарга нь“Та нарыг гарын үсэг зурдаг л юм бол огцруулна” гэх сүржин мэдэгдлийг чуулганы индрээс хэлээд тэс хөндлөн хэвтчихсэнээс үүдэлтэйгээр үнэндээ энэ сэдвээр өчигдрийг хүртэл өвөр зуураа маргалдав. УИХ-ын гишүүд, улстөрчид нь“Бидэнд мэдээлэл өгсөнгүй. Хувьцаа эзэмшигчдийн байр суурийг сонссонгүй” гэх мэтээр хэдэн талд хэдэн өөр зүйл ярих зуур Тавантолгойгоо аврах хөдөлгөөн хүртэл байгуулж, том төслүүдээ явуулъя гэх хөдөлгөөнийхөн худалч хүнд өдөр алгасахгүй мэдээлэл хийж, нэг хэсэгтээ л монголчууд“Уул уурхайчин” болж хувирав. Бүр сүүлдээ УИХ-ын дарга, мега төсөл хариуцагч сайд нар нь хоорондоо хэвлэлээр хэрэлдэж, З.Энхболд, М.Энхсайхан шиг муу хүн байхаа больж хувирсан. Гэхдээ мэдээж, тэд бие биенээ муу ажилласан, улстөржсөнөөр нь дуудсанаас үүдэлтэйгээр нийгэмд ийм ойлголт түгсэн хэрэг. Хэдийгээр энэ мэт хоорондын үл ойлголцол хэдхэн хүний дунд явсан ч Монголын төрийн өндөр дээд албаны эрхмүүд аливаа зүйл дээр нэг санаатай байж чаддаггүй, тэр дундаа улс эх орны урагшлахад бодит дэмжлэг үзүүлэх томоохон төслүүдээ шийдэхэд хүн бүр дор бүрийнхээ эрх ашгийг бодоод хэдэн тийшээ хараад суучихдаг хачин улс гэх ойлголтыг гадныханд төрүүлсэн нь хамгийн тоогүй үйл явц байлаа. “Ho-tel Mongolia” гэх хэллэг хүртэл гарсан, тэртэй тэргүй хөрөнгө оруулагчид итгэл алдсан, зугтсан энэ үед Тавантолгойн гэрээг үзэглэх дээрээ гацааж, Япон, Хятадын консорциумын төлөөлөгчдийг нутаг буцаасан явдал гадныхнаас бидэнд ирэх онооны талаас илүү хувьд хасах оноо авчирсан гэж хэлж болно. Энэ маягаар бүтэн сарын турш Тавантолгойг сайн, муугаар дуудсаны эцэст ямартай ч Засгийн газар УИХ-д өргөн бариад байна. Харин одоо УИХ-ын76 энэ төслийг удааж, гацаалгүй шийдэх л үлдсэн.
САЙН МЭДЭЭНИЙ САР ДОТОР ЭХ ОРОН ТҮЙМЭРТ ӨРТӨВ
Дуулгах сайн мэдээгүй байсан дөрөвдүгээр сарын эхэнд эх орны зүүн хэсэг түймэрт өртөв. Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатар аймагт ассан галын утаа өдгөө ч уугисаар л байна. Энэ сарын эхээр ассан түймэр газар авч, зүүн гурван аймгийг тэр чигээр нь шахуу хамарлаа. Өнөөдрийн байдлаар 2000 гаруй мал, 40-өөд айл галд өртсөн харамсалтай мэдээг албаныхан өгч буй. Цаашилбал, хэчнээн айлын өвөлжөө бууц, эд хогшил үрэгдсэнийг тогтооход бэрх. Нөгөөтэйгүүр, түймэр унтраахаар онцгой байдлын 300-гаад алба хаагч бүтэн сарын турш байгалийн давагдашгүй хүчин зүйлийн өмнө хүчин мөхөсдөхөд хүрээд байна. Түймрийн их утаан дунд гал унтраахаар өдөр шөнөгүй тэмцэж буй алба хаагчдын даралт ихэсч, багасахаас өгсүүлээд олонхийн нь хоолой сөөж, нүд улайсныг эмч нар хэлж байгаа. Тухайн ойр орчмын айл өрх хэзээ хаанаас гал ороод ирэх бол гэсэн айдас, түгшүүртэй амьдарч байгаагаа хэвлэлийнхэнд дайж байгаа. ОХУ-д 70 гаруй цэгт түймэр асч байгаатай холбоотойгоор хил давсан түймэр ч цөөнгүй удаа орж ирсэн. Үнэндээ сүүлийн 20-30 жилд монголчууд ийм их гарзтай нүүр тулж, хүн малгүй туйлдаж байсан удаагүй гэдэг. Ямар учир холбогдолтойг хэлж мэдэхгүй ч Ч.Сайханбилэг сайдын сайн, сайхан мэдээлэл цацахыг уриалсан энэ сард та бидэнд ийм их гарз тохиолоо. Хэдийгээр албаныхан анхаарал хандуулж, онцгой байдлын дарга нар ОХУ-ын талтай хэлэлцээр хийгээд ч, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч түймрийн голомтод ажиллаад ч сайн мэдээ дуулдах шинжгүй. Манайхан ингэж тал бүрээс нь үзээд дийлэхгүй, гамшгийн хэмжээнд хүрлээ хэмээн зарлавал НҮБ-аас туслалцаа үзүүлэх шат дамжлага л үлдээд байгаа гэнэ. Ингэж тал бүрээс хамжиж дэмжин түймрээ унтраасан ч зүүн гурван аймгийн малчид нүүдэллэх газар нутаггүй, мал идэх хоолгүй болж хоцорно. Нэг үгээр бол, ойрын нэг жилдээ л зүүн гурван аймагт тусламж дэмжлэг зайлшгүй хэрэгтэй болох нь тодорхой. Адаглаад л амбаар савандаа өвлийн дулаан хувцас, өнгөтэй өөдтэй бүхнээ хураасан малчдад шатсан үнснээс өөр юу ч үлдсэнгүй.
“ХАН РЕСУРС”-ЫН ЗАХИРАЛ МАНАЙ УЛСАД АМИА АЛДАВ
Сайн мэдээний нэг сар саар мэдээллээр үргэлжилсээр дуусах үед дахиад л муу мэдээ дуулдах нь тэр. Канад улс олон улсын Арбитрын шүүхэд ялалт байгуулж, Монголын талаас100 сая ам.доллар авахаар болоод байсан энэ үед тус компанийн захирал Монголд ирээд байхдаа амиа алдсан нь гадныхны анхаарлыг Монголын зүг эрхгүй татаж эхэллээ. Хэдийгээр цагдаагийн газраас “Гадны нөлөөгүй буюу өвчний улмаас нас барсан” гэж байгаа ч шүүх эмнэлгийн эцсийн дүгнэлт хараахан гараагүй байна. Уран олборлолтын“Хан ресурс” компанийн захирал Жим Док Монголд нас барсан тухай гадны хэвлэлүүд мэдээлж эхлээд байна. Одоогоор“Хан ресурс” компанийн зүгээс энэ хэрэгт мэдэгдэл хийгээгүй ч Канадын Засгийн газраас улсынх нь иргэн Монголд нас барсныг батлаад байгаа. Хамгийн гол нь “Хан ресурс”-ын захирал гадны нөлөөтэй амиа алдсан уу, үгүй юу гэдэг нь гадныхны анхаарал татах нь ойлгомжтой. Канадын “Хан Ресурс” компанийн хувьд 2009 оноос хойш Дорнод аймагт ураны олборлолт явуулахаар ажиллаж байсан юм. Харин 2011 оны эхээр Монголын Засгийн газар тус компанийн ураны ордын лицензийг цуцалсны дараа тус компани олон улсын Арбитрийн шүүхэд хандаж, манай улсын Засгийн газраас326 сая ам.доллар нэхэмжилсэн байдаг. Харин Арбитрын шүүх энэ оны эхээр шийдвэрээ гаргаж, Монголын Засгийн газар“Хан Ресурс” компанид100 орчим сая ам.доллар төлөх ёстой гэсэн шийдвэр гаргасан байдаг. Харин манай улсын зүгээс давж заалдахаа мэдэгдээд байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Арбитрын шүүхийн шийдвэртэй санал нэгдээгүй, “Хан Ресурс”-д100 сая ам.доллар төлөх хүсэлгүйгээ илэрхийлсэн энэ үед захирал нь манай улсад амиа алдсан нь “Монголчууд өрөө төлөхгүй гэхдээ захирлыг нь хөнөөчихлөө” гэх харыг төрүүлж мэдэх. Гэхдээ эцсийн шийдвэрийг шүүх гаргана. Энэ хэрэгтэй холбоотой бас нэг ноцтой нь энэ сарын 21-22-нд “Хан Ресурс” компанийн захирал Жим Док тэргүүтэй төлөөлөгчид Монгол Улсын Засгийн газрын төлөөлөгчидтэй уулзсан гэдэг мэдээлэл. Хэрвээ үнэн болж таарвал гадныхны харыг улам л батлах болно. Сайн биш саар мэдээний сар арайхийн дуусахтай зэрэгцээд улс орны нэр хүндтэй холбоотой муу мэдээ ийнхүү дахин түгээд байна. Дээр дурдсан хар мэдээллүүд бол ердөө л жишээ. Ямартай ч бүтэн сарын хугацаанд хэрүүл мэтгэлцээний“бай” болсон Тавантолгой нэг алхам урагшилсан шиг“Хан ресурс”-ын хэргийг нааштай шийднэ гэж найдъя. Хүсэхээр хясна гэгчээр Засгийн газрын тэргүүн нь уриалж, хүсээд ч сайн мэдээ тэгтлээ түгж, нийгэм“Цагаан мэдээ”-гээр амьсгалж чадсангүй.
М.Өнөржаргал
