Манайх Хэнтий аймгийн тєвєєс хориодхон километрийн зайд орших Цагаан чулуутын энгэрт нутагладаг байлаа. Цагаан чулуутын оройг холоос харсан хvн бvр бvрхсэн их хонин сvрэг бэлчиж явна хэмээн эндvvрдэгсэн. Дов толгод цєєтэй, дэрс бутнаас єєр торойх зvйл ховор, цэлийсэн ногоон талыг урд талаар нь Хэрлэн, баруун талаар нь Мєрєнгийн гол эмжээрлэн урсана. Ногоочид ногоогоо услахын тулд Мєрєнгийн урсгалыг хааснаар vерлэхээрээ эргээ халин мэлтэлздэг тэр голын ус нь ширгэж, бороо орохоор л хааяахан “амь ордог” лаг шавар болж хувирсан юм. Хэдхэн жилийн ємнє голын дээгvvр єдєржин, шєнєжин эргэлдэж, загас жараахайгаар нь хооллодог байсан цахлайнууд ч vзэгдэхээ болив. Харин тал нутгийн цорын ганц vнэнч манаач бяцхан болжморууд л энд тэндгvй багширалдан сууцгааж, хосгvй уянгат нэгэн дуугаар сэтгэлийг минь гижигдэх ажгуу. 

Мєн хар багаас танил болсон хэдэн тогорууд гангар гунгар дуугаралдан, бараг л манайхтай айлсан зусах болсонд би хувьдаа тун ч их баяртай байж билээ. Нэгэн єдєр аав минь “Адуугаа битгий баруун урагшаа туугаарай. Энvvхэнд тогоруу єндєглєчихсєн юм шиг байна лээ” гэв. Vvнийг сонссон бидний хэдэн багачуул ч баярлаж хєєрсєн гэж жигтэйхэн. Гэтэл аав минь гэнэт хємсгєє зангидаад “Хониндоо явахдаа болгоомжтой яваарай. Хурд мэдэн давхиулж явж, тогорууны єндєг хагалчихав” гэх нь тэр. 

“Шувууны єндгєнд сvvдрээ тусгаж болохгvй шvv, амь тавьчихна”, “Тогорууны єндєг хагалж болохгvй шvv, тэр шувуу чинь морьтой хvний тємєр дєрєєг сэтэртэл хараадаг юм гэнэ лээ” гэх мэтийн сургааль алхам тутамдаа сонсож єссєн бид хєєрсєн сэтгэлээ тєдхнєє дарж, тогорууны єндгийг ангаахай болтол нь харахгvй байхаар амлалт хvртэл єглєє. Vvрийн бvрийгээр босон vнээний дэлэн шувтарч, нар ханын толгойд тусахтай уралдан хонио бэлчээрлvvлж, єдєржин хонь дагаад, нар жаргахын алдад хотондоо ирдэг бид зуны єдрийн уртыг огт ажирдаггvй байжээ. Нэг л єдєр манай “саахалт”-ын хос тогоруу хоёр жаахан ангаахайгаа дагуулан, хориодхон алхмын цаана хvрч ирээд, бидэнтэй мэндчилэх мэт толгой дохиж зогсов. Хос тогоруу хvнд тийм элгэмсэг атал багачууд бид ойртож vл зvрхэлнэ. Vргээгээд нисгэчихгvйн тулд суусан газраасаа ч хєдєлж чадалгvй, амьсгалаа хvртэл тvгжин байж хоёр бяцхан ангаахайг нь єхєєрдєн харж байв. Сэвшээ салхинд дэрсний толгой сэрчигнэх тєдийд аав, ээж тогорууд гуа vзэсгэлэнт урт хvзvvгээ дээш єргєн, жижигхэн толгойгоо хоёр тийш савчуулан, орчноо ажиглана. Тєдхєнєє савх шиг урт хєлнийхєє завсар бяцхан ангаахайгаа оруулж, дэрвэгэр хєх далавчаараа халхлан зогсоно. Ийнхvv vрээ ємгєєлєх хос тогорууг харсан бяцхан дvvгийн минь сэтгэл хєдлєв бололтой, эхийнхээ элгэнд нємєрдсєн бяцхан ангаахайн адил энгэрт минь ирээд наалдчихав. Бvлтэгнэсэн бор дvvгээ, далавчаараа хучуулсан хоёр ангаахайг єхєєрдєж суутал цэлмэг хєх тэнгэр юунаас ч юм гэнэт цочоод, хурын борцоо алдчихав уу гэлтэй, аадар цутгаж эхлэх нь тэр. Дvvгээ хєтлєн, гэр рvvгээ гvйж орсныхоо дараа тогоруудыг харахаар vvдээ онгойлгох гэсэн боловч ээжийн “хаа” гэх дуунаас цочоод, хаалгаа тасхийтэл хаачихав. 

Тэнгэр юунд ч юм, хэтэрхий их уурссан бололтой нижигнэж, нvдэнд нь торсон бvхнийг усан дуслуудаараа шавхуурдан занчиж байв. Ээж минь галдаа аргал хийх зуур алгаа хавсран тооноор тэнгэр авхай руу ширтээд “Єршєє, єршєє” гэх нь тодхон сонсогдоно. Дvv минь аавын дээлийг нємрєн, орон доогуур гvйгээд орчихож. Тэрбээр толгой дээгvvрээ нємєрсєн дээлээ байсхийгээд л сєхєж, завсраар нь ээж, бид хоёрыг ажиглан хоёр нvдээ бvлтэгнvvлэх аж. Ийнхvv айдсаас єєрийгєє авардаг цорын ганц хоргодох байрандаа орж, сэтгэл амарсан дvvгээ хараад нэвсгэр хєх далавчин дороос бултагнан ангалзаж байсан хоёр ангаахайн тухай бодлоо. “Тэдэнд ч бас цорын ганц хоргодох байр нь болсон аав, ээж хоёр нь байгаа юм чинь алзахгvй дээ” гэж єєрийгєє тайтгаруулав. 

Тэнгэр тайвширч, наран ээж ялдамхан инээмсэглэлээрээ байгаль дэлхийг хучин аргадав. Гадаа морь тургилах чимээнээр бороонд шалбайтал цохиулсан аав минь хаалга сэвхийтэл онгойлгон орж ирэв. Тvvнийг хувцасныхаа усыг ч сэгсэрч амжаагvй байтал хачин жигтэйгээр гуаглах дуу гарахад бvгд давхийтэл цочин, тооноор тэнгэр ширтлээ. Ээж “Ээ, бурхан минь” гээд зогссон газраа гуйвагнахад, аав хаалга тас саван гарснаа “Хєх тэнгэр минь, єршєє” хэмээн чангаар уулга алдав. Би ч огло харайн, аавын араас гvйж гарлаа. Хэзээний танил хос тогоруу гэрээс минь холгvйхэн орших бєєн цагаан дэрсний дээр эргэлдэн, гашуудалтайгаар гуаглах дуу зvрхний минь тvмэн судлыг эсгэчин бvхий л биеийг эзлэн тvрэмгийлэв. Тогорууд нvдний минь аяганд хурсан нулимсан дунд сэлэн байх мэт санагдахад хажууханд зогссон аавынхаа дээлийн хормойноос зууран аврал эрлээ.

Vргэлжлэл бий... 
Эх сурвалж: