“Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн төсөл” он дамнан яригдаж буй ч өнөөг хүртэл батлагдаагүй байгаа энэ үед хүүхэд, эмэгтэйчүүд хүчирхийллийн золиос болсоор байна. Монгол улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй “Гэр бүлийн тухай хууль”, эрүүгийн хуульд хүчирхийлэл үйлдэгчийн үйлдлийг тодорхой хугацаанд хязгаарлах, энэ төрлийн хуульд хамааруулан шалгах нөхцөл боломжууд нь хязгаарлагдмал байдаг учраас хохирогчийн эрхзүйн орчин саармаг хэвээр байгаа юм.
Мэдээж, хуулийн өмгөөлөл дутмаг учраас хүчирхийлэлд өртсөн хүүхэд эмэгтэйчүүд хамгаалах байр хайдаг. Тэгвэл Монгол улсын хэмжээнд ХЭҮТ-ийн гадны санхүүжилтээр үйл ажиллагаа явуулдаг хамгаалах байрыг эс тооцвол өнгөрсөн жилийг хүртэл төр ямар нэгэн байргүй явсаар ирсэн.
Харин Нийслэлийн цагдаагийн газрын бүтцийг шинэчлэн батлах ажлын хүрээнд “Гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн эсрэг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хэлтэс” шинээр үүсэн байгуулагдаж, дэргэдээ “Түр хамгаалах байр”-тай болсон билээ. Уг хамгаалах байр нь Хан-Уул дүүргийн 14-р хороонд хуучнаар Хүүхдийн хаяг тогтоох төвд цагдаагийн хамгаалалтан дор байрладаг болсон байна.
Ингэж төр гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хохирогч нараа байрлуулан хамгаалахын зэрэгцээ хууль эрхзүйн туслалцаа үзүүлэх боломжтой болсон. Уг хамгаалах байрны өдөр тутмын үйл ажиллагааны талаар өчигдөр бид тусгай сурвалжлага /линк/ бэлтгэн хүргэсэн бол өнөөдөр тус байрны дарга, цагдаагийн хошууч, Д.Сэржмядагийн яриаг толилуулж байна.
-Түр хамгаалах байр ажиллаж эхэлсэн цагаасаа хойш хичнээн хүнийг хамгаалалтад авсан бэ?
-Түр хамгаалах байр байгуулагдаад нэг жил гаруй болж байгаа залуу байгууллага. Хамгаалах байр нь нэг дор 30 хүн хүлээж авах хүчин чадалтай. Түр хамгаалах байрны журам 2014 оны дөрөвдүгээр сард батлагдаж, тэр цагаас хойш энэ сарын 09-ний өдрийн байдлаар бид 338 гэр бүлийн 537 иргэнийг хамгаалалтад авч ажилласан байна.
-Хамгаалалт хүсэж буй иргэдийн дийлэнх нь эмэгтэйчүүд, хүүхдүүд байдаг уу?
-Тийм ээ. Гэхдээ гурван эрэгтэй хүн ирж байрласан тохиолдол гарсан. Тэгэхээр эрэгтэй хүмүүс ч бас гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогч болж таарах нь. Хамгаалах байранд түр байрласан хүмүүсийн 177 нь насанд хүрсэн иргэн, 360 нь хүүхэд байсан. Ер нь гэр бүлийн хүчирхийлэл дээд цэгтээ тулж, амь нас, эрүүл мэнд нь хохирох өндөр эрсдэлд орсон тохиолдолд л иргэд манай хамгаалах байрыг зорьж ирдэг.
- Хамгаалах байранд иргэн хэдий хугацаанд байрших боломжтой байдаг бэ?
- Анхны журмаараа бол 1-3 хоног байсан. Энэ журманд өөрчлөлт оруулж, гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчийг 30 хүртэлх хоног байршуулахаар болсон байгаа. Манайх дөрвөн ээлжийн хорин дөрвөн цагийн үйл ажиллагаатай. Цагдаагийн жижүүр, ахлах ажилтан, сэтгэлзүйчийн бүрэлдэхүүн бүхий ээлжтэй.
-Хамгаалах байранд хүчирхийлэлд өртөгч дахин ирэх тохиолдол гардаг уу?
-Манайхыг үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс буцаж эхэлсэн тохиолдол дөрөв бүртгэгдсэн. Эдгээр тохиолдлууд нь хамгаалалт авснаас хойш гэр бүл эвлэрч, хэсэг амьдарсны дараа дахин хүчирхийлэлд өртсөн иргэд байсан.
-Хамгаалах байрнаас гарсны дараа үүсэж болох эрсдлийг танайхаас тооцоолж, ямар нэгэн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авдаг уу?
-Бид хууль эрхзүйн мэдлэг олгохоос гадна сэтгэлзүйч, анхан шатны эмнэлгийн тусламж үзүүлэх зорилго бүхий эмчтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Мөн цаашлаад хүчирхийлэлд өртөгчийг оршин суудаг хороонд нь мэдээлэл хүргүүлдэг. Хуулийн орчинд зарим асуудлыг нь шийдэж өгөх үүднээс тухайн хорооны засаг дарга, нийгмийн ажилтан, цагдаагийн хэсгүүдтэй мөн хамтарч, холбон зуучлах маягаар ажилладаг.
-Нэгж хороод хүчирхийлэл үйлдэгчид хяналт тавьдаг гэсэн үг үү?
-Хороон дээр хамтарсан баг ажилладаг. Манайхаас хамгаалалт аваад явсан иргэний ард байгаа хүчирхийлэл үйлдэгчийг бид дээр хэлсэнчлэн албан ёсоор бүртгүүлнэ. Тэгэхээр тухайн хорооны цагдаагийн хэсэг хүчирхийлэл үйлдэгч иргэнд хяналт тавих, тухайлсан хамгаалалт үүсгэх зэрэг арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлдэг гэсэн үг.
-Түр хамгаалах байрнаас хүчирхийллийн хохирогчид ихэвчлэн хаашаа явдаг бэ?
- Манайд хамгаалалт хүсэж ирсэн дийлэхн үйлчлүүлэгчид маань гэр бүлтэйгээ эвлэрдэг. Гэр лүүгээ явдаг гэж хариулж болно. Тухайн нөхцөл байдлын эрсдэл буурч, хүчирхийлэл үйлдэгч гэм буруутайгаа ойлгох замаар эвлэрэх нь бий.
Мэдээж гэр бүл салах замаар асуудал шийдэгдэх тохиолдол ч гарна. Өчнөөн жил дарамтад, аюулын өндөр зэрэгтэй хүчирхийллийн хохирогч явсан хүмүүс энд ирээд хуультайгаа танлилцаж, эрхзүйн мэдлэгтэй болж эхлэнгүүтээ салах хэрэгтэй юм байна гэсэн шийдвэрт хүрэх үе ч байна.
-Орон нутгаас иргэд танайд хандах уу?
-Орон нутгаас хандана аа. Хөдөө орон нутагт хүчирхийлэлд өртөж, эцэстээ зугтаагаад хотод ирчихсэн иргэд ханддаг. Хэдийгээр манайх Улаанбатар хотын цагдаагийн газарт харьяалагддаг ч хаяг хамаарахгүй нэрийдлээр бид хүлээж авалгүй, явуулж чаддаггүй. Хүлээж аваад, тухайн орон нутагтай нь холбох, шаардлагатай мэдээллийг нь өгөх замаар зохицуулалт хийдэг.
-Хамгаалалт хүссэн иргэд заавал цагдаа дуудалгүйгээр шууд танайд хандаж болох уу?
-Шууд хандаж болно. Түүнээс гадна хүүхдийн байгууллага, ХЭҮТ, цагдаагийн байгууллагаас мөн хамгалаалт хүссэн иргэдийг зуучлах маягаар ирүүлдэг. Иргэд шууд манайхаас хамгаалалт хүсэн, өөрсдөө ирэх тохиолдол ч байна.
- Хамгаалах байранд хүлээж авахын тулд бичиг баримт, тодорхойлолт шаардах уу?
- Шаардахгүй. Шууд ирсэн тохиолдолд эрдслийн үнэлгээг манай нийгмийн ажилтан хийдэг. Нөхцөл байдлын үнэлгээг шүүх, прокурорын шатанд нотлох баримтаар авдаг юм.
-107дугаараар ирсэн дуудлагад танайхаас шууд очдог гэсэн үг үү?
- “Түр хамгаалах байр”-ыг түшиглэн 107 дугаарын утас 24 цагаар нээлттэй ажиллаж байна. Гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн иргэд уг утас руу дуудлага хийж, тусламж дуудсан тохиолдолд харьяа цагдаагийн байгууллагын нэгжтэй хамтран яаралтай арга хэмжээ авдаг.
Мөн энэ утсан дээрээ хүчирхийллийн хохирогч нарыг дуудлагыг хүлээж авахаас гадна эрхзүйн туслалцаа давхар үзүүлдэг. Өдрийн цагаар шаардлагатай тохиолдолд бид өөрсдөө очих нь ч бий.
- Хамгаалалтын байранд буй иргэдийн хоол, ахуйн хэрэглээний тухайд?
-Ер нь манай бүх зардал улсын төсвөөс гардаг. Өдрийн гурван хоол, хоёр удаагийн цайтай. Гэрээсээ айхын эрхээр гараад ирсэн хүмүүс тань эмнэлэгт хэвтэхээр очиж буй хүнээс тэс өөр. Энэ тохиолдолд бид өрөөндөө өмсөх таавчик, оо сойз, хүүхдийн пампарс, ариун цэврийн хэрэглэл гээд бүгдийг нь шийдэх хэрэгтэй болдог. Тэгэхээр энэ бүх асуудлыг боломжийнхоо хэмжээнд бид зохицуулаад л явж байна.
-Сургуулийн сурагч энд байрласан тохиолдолд хамгаалалтын үйлчилгээг яаж үзүүлдэг бэ?
-Энэ асуудлыг зохицуулахад нэлээд хүндрэлтэй байгаа. Бидэнд сургуульд хүргэж өгөх нөхцөл боломж тааруухан. Одоогийн байдлаар сургууль амарчихсан учраас асуудал арай хөнгөрч байна.
- Танайд одоогийн байдлаар хэдэн хүн хамгаалуулж байна?
- Гурван хүн байна. Хүчирхийлэлд өртсөн эмэгтэйчүүд ихэвчлэн хүүхдүүдтэйгээ ирдэг. Эмэгтэйчүүд хамгаалалт хүсэхийн зэрэгцээ өсвөр насны хүүхдүүд өөсрдөө манайд шууд хандах нь ч бий.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчидтой уулзлаа
Сурвалжлах багийнхан нөхрийнхөө олон жилийн дарамтыг тэсвэрлэхээ больж, өсвөр насны охиноо дагуулан ирсэн эмэгтэй, өөрийн эцэгтээ зодуулсаар уг хамгаалах байранд ирж хоргодсон өөр нэг өсвөр насны охинтой уулзлаа.
Олон жил нөхөртөө зодуулсан эмэгтэйн хувьд өөрийгөө хамгаалахаасаа илүүтэйгээр өсвөр насны охиноо хойт эцэгт нь цаашид дарамтлуулахгүй нь тулд эл хамгаалах байрыг зорин ирсэн нь ярианаас нь тодорхой болов.
Гэр бүлээ цуцлуулахаар өргөдлөө гаргасан бөгөөд архи дарс уудаггүй мөртлөө хардаж зоддог нөхөр дээрээ очихоос эмээж байгаагаа дуулгасан бол эцэгтээ зодуулан ирсэн охины хувьд гэр бүл салж сарнихын хамгийн том золиос нь хүүхэд болдог гэдгийг хэлэхийг хүсэж буйгаа бидэнд илэрхийлсэн юм.
Ж.Мядагбадам
