Хөгжлийн банкны захирал Н.Мөнхбат, Шинэчлэлийн Засгийн газрын Эдийн засгийн хөгжлийн яамны удирдах албан тушаалтнуудыг сэжигтнээр татан шалгаж байгааг АТГ-ын Мөрдөн шалгах албаны дарга Э.Амарбат 2014 оны наймдугаар сарын 1-нд мэдээлсэн. Э.Амарбат “Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Хөгжлийн банкны удирдлагууд Халзанбүргэдэй-Солонготын даваа чиглэлийн 100 км авто замын гүйцэтгэл нь 38 хувьтай байхад уг газарт шинээр зам тавихаар Засгийн газарт ташаа ойлголт төрүүлэн Засгийн газрын тогтоол гаргуулж, ингэхдээ нэмээд нийт 46.3 тэрбум төгрөгийг “Монроуд” компанид шууд шилжүүлж өгсөн. Мөн Замын-Үүд хилийн боомтын ачааны шалган нэвтрүүлэх цогцолборт 8.7 км хатуу хучилттай замын ажлыг гүйцэтгэхээр ТЭЗҮ хийхэд 20 тэрбум төгрөгөөр гүйцэтгэх боломжтой гэж байхад Халзанбүргэдэй-Солонготын чиглэлийн замын хөрөнгийг баталсан яг тэр өдрийнхөө Засгийн газрын хуралдаанаар давхар оруулж ирээд 33 тэрбумаар хөрөнгийг батлуулж Хятадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжид санхүүжилт шийдэж өгсөн. Эдгээр нь хууль тогтоомжид нийцэхгүй, сэжиг бүхий байгаа тул эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байна” гэж мэдээлсэн юм.
Тэднээс өнөөдрийн байдлаар Эдийн засгийн хөгжлийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Б.Шинэбаатарт Эрүүгийн хуулийн 263.2 болон 153.3 зүйл ангир эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд хэргийг энэ оны есдүгээр сарын дундуур сэргээгээд байна.

Харин Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал Н.Мөнхбатын хувьд тус банкинд аудитын шалгалт ороод байгаа, одоогоор шалгалтын дүн эцэслэж гараагүй байгаа гэж эх сурвалж мэдээллээ.
Хөгжлийн банкны захирал Н.Мөнхбат 2014 оны аравдугаар сарын 20-нд УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр бондын хөрөнгийн зарцуулалтын талаар тайлбар хийх үеэр УИХ-ын дарга З.Энхболд “Хөгжлийн банкинд тийм эрх байгаа билүү. Чи өөрийгөө банк удирдаж байна гэж бодоод байгаа юм уу. Саяны ярьсан юм чинь банкны захирал шиг л юм ярилаа. Танай байгууллага бол банк биш. Юугаа ойлгоогүй нөхөр тууж явна шүү дээ. Банк биш учраас чамд тийм эрх байхгүй” гэсэн удаатай. Үнэндээ ч Н.Мөнхбат өөрийн гэсэн бизнесийн түүхгүй, УИХ-ын гишүүн Н.Батбаярын туслах асан гэдгээс өөр тодотгож илүүрхэх үнэлэмж ховор гэдэг нь үнэн. Магадгүй энэ нь УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд асан Н.Батбаяр, тус яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга асан Б.Шинэбаатар нарт хэрэгтэй үзүүлэлт байсан бизээ.
Тэрбээр Хөгжлийн банкинд ажиллах хугацаандаа хэрхэн туйлсныг аудитын шалгалтаар өмнө нь нотолж байсан. Уг дүгнэлтээр хуулийн зөвлөгөө авахдаа 48,6 сая, Вьетнамд томилолтоор ажиллах тийзний зардалд 5.5 сая төгрөг зарцуулсан. Тэрбээр зөвхөн ОХУ-ын Санкт-Петербург хот руу томилолтоор явахдаа онгоцны тийзны зардалд л 8.9 сая, зочид буудалд 3.9 сая төгрөг зарцуулжээ. Энэ нь зөвхөн нэг удаагийнх шүү. Цаашлаад тэрбээр ингэж тансагласаныхаа төлөө сард 6 сая төгрөгийн цалин авдаг авч, улиралд өөртөө 6 сая төгрөгийн урамшуулал олгодог гэхчлэн урт жагсаалт гарсан нь олон нийтийг бухимдуулж байв. 

Н.Мөнхбат өнгөрсөн оны аравдугаар сарын 29-нд Засгийн Газрын 11-11 төвийн цахим уулзалтад оролцож, иргэдийн асуултад хариуллаа. Тухайн үед Нийслэлийн 375 жилийн ой тохиож байгаатай холбогдуулан Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж байгаа Улаанбаатар хотын бүтээн байгуулалтын ажлуудын явцын талаар ярьсан байдаг.

Хөгжлийн банк 2011 онд байгуулагдсанаасаа хойш бүтээн байгуулалт болон бусад төсөл хөтөлбөрийн санхүүжилтэд зориулан гурван их наяд төгрөг гаргажээ. Үүний гуравны нэг хувь буюу 1,1 их наяд төгрөгийн санхүүжилтийг нийслэл хотод хийсэн байна. Улаанбаатар хотын хүн ам сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй өсч, хот өргөжиж байгаа ч дэд бүтцийг сайжруулах дорвитой ажил хийгээгүй. Тиймээс тус банкнаас нийслэлийн авто замыг сайжруулах төсөлд зориулан 92.9 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийжээ. “Гудамж” төслийн хүрээнд Улаанбаатар хотын 33 уулзварыг шинэчлэх ажлыг 81.9 тэрбум төгрөгөөр санхүүжүүлснээр тус төслийн нийгэм, эдийн засгийн шууд бус үр өгөөж нь жилийн 20 тэрбум төгрөг болно гэж тооцоолж байгаа. 

Инженерийн дэд бүтэц, шугам сүлжээний төслүүдийг 202.3 тэрбум төгрөгөөр санхүүжүүлсний үр дүнд нийслэлийн долоон байршил, дахин төлөвлөлтийн найман бүсэд орон сууцны хороолол, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг барих боломжтой боллоо. Дулааны III цахилгаан станцын 50 МВт-ын өргөтгөлийг 35 сая ам.доллараар санхүүжүүлж ашиглалтад оруулснаар нэг Квт цахилгаан үйлдвэрлэх өртөг 74 төгрөгөөс 36 болж буурлаа. 

Дулааны IV цахилгаан станцын 100 МВт-ын өргөтгөлийн ажлыг 57.3 сая ам.доллараар санхүүжүүлснээр тус өргөтгөл дотоодын эрчим хүчний хэрэглээний 10 хувийг дангаар хангана. Амгалангийн 348 МВт-ын дулааны станцын санхүүжилтэд зориулан 25 сая ам. доллар гаргаснаар хотын зүүн бүсийн хэрэглэгчид дулааны найдвартай эх үүсвэртэй боллоо.

Улаанбаатар хотын цахилгаан станцууд болон гэр хорооллын оршин суугчдыг нүүрсээр хангадаг гол эх үүсвэр болох Багануурын уурхайн хүчин чадлыг өргөтгөх төслийг 16.2 тэрбум төгрөгөөр санхүүжүүлснээр нүүрс бутлах, ачих хүчин чадал жилд 4,5 сая тонноор нэмэгдэж, нүүрс олборлолт 10 хувиар, хөрс хуулалт 11 хувиар өснө гэж тооцоолж байна гэхчлэн тайлагнасан юм.
Ингээд Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал Н.Мөнхбат хотын асуудал, тэр ч байтугай Багануурын нүүрс зэрэгт жигтэйхэн мэдлэгтэйгээр шумбаад орчихсон нь цаанаа учиртай. Тиймээс ч Н.Мөнхбатад Хөгжлийн банкны талаар ярьдаг зүйл нь дээр дурьдсан “Нийслэлийн бүтээн байгуулалт”. Түүнчлэн Н.Мөнхбатыг АТГ-аас шалгах асуудал саяхан шүүхээр шийдэгдсэн “Нүүрс” хөтөлбөрийн Л.Гансүхтэй тодорхой сэжмээр холбогддог хэмээн эх сурвалж хэлж байна.
Монголын ард түмнийг 2.1 тэрбум ам. долларын өрөнд оруулсан “Чингис”, “Самурай” бондын зарцуулалтын “бодит үнэн”-ийг эрх баригчид хэзээ ч ил болгохгүй нь тодорхой боллоо. “Цаг нь болохоор ил болгоно” гэсэн тэдэнд үүнийг нууцлах эрх байхгүй ч анх амлаж байсан шигээ ил тод байлгаж, ҮАБЗ-ийн зөвлөмжийг дагаж ажиллана гэсэн нь худлаа болж нууцын зэрэглэлтэй хэмээн хав дарах болсон.
Ийнхүү жилд хоёр удаа аудит хийлгэж шалгуулна гэсэн ч дүнг нь нууцалчихдаг болохоор 1.5 тэрбум ам. долларын “Чингис “бонд, 600 сая ам. долларын “Самурай” бондын хөрөнгө хаагуур, яаж алга болсныг тогтооход тун бэрхтэй болж байна. Гэвч АТГ-ын мэдээллээр анх дурьдсанаас гадна өнөөдрийг хүртэл хэрхэн бондын хөрөнгө завшиж байгааг олж авсан мэдээллийнхээ хүрээнд дурьдая.
“Чингис бонд”-ын 1.5 тэрбум, “Самурай бонд”-ын 600 сая ам. доллар, “Кредит Свисс” банкнаас 300 сая ам.доллар, БНХАУ-ын Хөгжлийн банкнаас 162 сая ам.долларын зээлийг тухайн үед тус банк авсан байдаг. Бондын эргэн төлөлт 2017 оноос төлөгдөхөөр цаг нь тулчихаад байгаа энэ үед УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооноос “Хөгжлийн банк”-ны үйл ажиллагааг шалгах Ажлын хэсэг байгуулагдаж Аудитын ерөнхий газраас шалгалт явуулж дүгнэлтийг нь УИХ-д танилцуулж байсан. Өмнөх аудитын шалгалтаар Н.Мөнхбатын толгойлж байгаа “Хөгжлийн банк” хангалтгүй үзүүлэлттэй гарч төсвийн мөнгийг хэтрүүлсэн гэх дүгнэлтийг гаргасан байдаг. Төсвөөс гадуур зарцуулагдсан “Чингис”, “Самурай” бондуудын хөрөнгө 20-иод тэрбумаар хаашаа ч юм алга болж. Нүдэнд өртөхөөр хийсэн ажил нь аймгуудыг Улаанбаатартай холбосон авто зам, өргөн уулзварууд. Н.Батбаяр сайд байх хугацаандаа 33 уулзвар, 122 км хурдны зам барих ёстой гэж “Чингис бонд”-ын хөрөнгөөс 200 сая ам.доллар “Гудамж” төсөлд гаргаж өгсөн. Товчхондоо энэ бүх хулгай, луйврын зохион байгуулагч, голлон тоглогч нь Эдийн засгийн хөгжлийн сайд асан Н.Батбаяр гэсэн үг. 
УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалангаар ахлуулсан ажлын хэсгийнхэн “Чингис”, “Самурай” бондын тайлан баланс мэдээллүүдийг нягтлан олон арван тэрбумын хулгай, луйвар, авлигал, албан тушаалын гэмт хэрэг байгааг тогтоосон хэмээж буй. Гэтэл үүнээс ангид, улс төрийн хүрээнд, Засгийн газрын шийдвэр тогтоол дунд нууж завшсан хөрөнгийн хэмжээ гэвэл замбараагүй их тоо гарахаар байна. Наанадаж л анх бонд авахад гаргасан санхүүгийн зардал 5.4 сая ам.долларыг улсын төсвөөс төлчихөөд байхад, Хөгжлийн банкнаас дахиад 5.4 сая ам.доллар төлсөн гэх жишээтэй хөгийн, эмгэнэлтэй факт хуримтлагдаад байна.
Иймд УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны сайд асан Н.Батбаяр, Хөгжлийн банкны ТУЗ-ийн дарга Б.Шинэбаатар, Хөгжлийн банкны Гүйцэтгэх захирал Н.Мөнхбат нарын гэм буруутай үйлдлийг бодитойгоор тогтоож, зохих хариуцлагыг хүлээлгээд, Хөгжлийн банкинд орж ирэх хөрөнгө оруулалтын шинэ давалгааг эхлэхийн өмнө бүхнийг “0”-ээс эхэлж цэвэр орчинд мөнгөний урсгалыг хүлээн авч зөв замаар явах цаг болжээ. Нэмж хэлэхэд Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг, түүний ахлах зөвлөх Л.Гансүх, УИХ-ын гишүүн, Эдийн засгийн хөгжлийн яамны сайд асан Н.Батбаяр, УИХ-ын гишүүн Б.Гарамгайбаатар, Хөгжлийн банкны ТУЗ-ийн дарга Б.Шинэбаатар, Хөгжлийн банкны Гүйцэтгэх захирал Н.Мөнхбат нар хийгээд тэдний цаана нуугдаж ард түмний төлдөг мөнгөнөөс дансаа зузаалсан хэдхэн хүн авлига, албан тушаалын гэмт хэрэг, хууль бусаар хөрөнгөжинө гэж яадгийг хамгийн сүүлийн үеийн болхи технологиор харуулсан. Энэ хэргийг өршөөлийн тухай хуульд хамруулах гэж УИХ дахь бүхэл бүтэн нэг бүлэглэл саналаа “хайрцаглаад” элдвээр тайлбарлан арга саам хайж сууна. Үүнийг иргэн хоорондын жижиг залилантай ижилсүүлэн ярьж суугаа Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Ганбат ч нэг намынхан гэдгээ нийтлэг эрх ашгаас өндөрт тавин гайхширсан дүр эсгэж буй нь харамсалтай.

С.Лантуу

Zaluu.com