Сүүлийн үед ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийгдсэн гэх авто замын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниуд амаргүй нөхцөлд  байгаа талаах ярих болсон. Тэгвэл үүний шалтгаан нь хөрөнгө оруулалтын хэмжээг хэт савлуулсанаас болсон аж. Энэ талаар болон салбарын бусад асуудлаар Зам тээврийн хөгжлийн төвийн захирал асан Б.Наранбаттай салбарын тухай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

 Авто замын салбар амаргүй байгаа тухай та саяханы нэг ярилцлагандаа хэлсэн байсан. Салбарын өнөөдрийн байдал товчхондоо ямар байна вэ?

 Товчхондоо гэвэл хэцүү байна. Аж ахуйн нэгж болгон л янз бүрийн л нөхцөлд байх шиг байна. Зарим нь огт ажилгүй хаалгаа барихад хүрчихсэн, ажил гүйцэтгэсэн нэг нь санхүүжилтээ авч чадахгүй өрийн сүлжээнд орчихсон, үлдсэн хэсэг нь сонгон шалгаруултад оролцож, ялагдсан нь ялсаныгаа шүүхэд өгөөд, ажил нь явсан ч юм байхгүй, аль нэг нь ажилтай болсон ч юм байхгүй байцгааж байна.

 Сонгууль дөхөж байгаатай холбоотой хэдэн мянган км авто зам барисан тухай сурталчилгаанууд ихээр явагдаж байна. Тэгэхээр энэ салбарт хөрөнгө оруулалт хамгийн их хийгдсэн байж таарна. Хамгийн их хөрөнгө оруулсан салбар яагаад хүндэрчхэв?

Хамгийн их, эсэхийг би мэдэхгүй. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд багагүй хөрөнгө оруулалт орсон нь мэдээж. Энэ хэрээр ч авто замын сүлжээ багагүй өргөжсөн нь үнэн. Гэхдээ энэ хөрөнгө оруулалтанд хэд хэдэн бодлогын чанартай томоохон алдаанууд гарсан. Тэр нь салбарыг хүндрэлд оруулах шалтгаан болсон гэж харж байгаа.

Ямар алдаанууд?  

Нэгдүгээрт өнгөрсөн 2,3 хан жилийн дотор энэ салбарын хөрөнгө оруулалтыг 4 – 5 дахин нэмээд, буцаагаад 6-7 дахин багасгачихлаа. Зах зээл нь огцом тэлээд, огцом агшихаар тэр салбарт байгаа аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа доголдлох нь мэдээж, ажлын байрууд тогтворгүй болох нь мэдээж, өрийн сүлжээ үүсэх нь мэдээж.  Товчхондоо хэт их улс төржсөн, 4- хөн жилийн цикл харж хөрөнгө оруулалтын хэжээг савлуулсанаас болж салбар хүнд байдалд орсон гэж харж байгаа. Хөрөнгө оруулалтын хэмжээг тогвортой байлгах боломж байсан уу гэвэл байсан.  Харамсалтай нь чадаагүй.

Дараагийх нь?

 Дараагийх нь авто зам барих хөрөнгө нь ямар эх үүсвэртэй байх ёстой вэ? гэдгийг бид  маш сайн бодох ёстой байсан. Яагаад гэхээр Монгол улсад авто зам барих чухал уу гэвэл чухал, гэхдээ санхүүгийн ямар эх үүсвэрээр барих вэ гэдэг нь түүнээс ч дутуугүй чухал. Гэтэл бид богино хугацаатай, өндөр хүүтэй бондын мөнгөөр багагүй хэмжээний зам баричихлаа. Манайхаас өөр ийм хөрөнгийн эх үүсвэрээр зам баридаг улс байхгүй л болов уу.

Хугацааны хувид ч тэр, хүүний хувид ч тэр ийм нөхцөлтэй бондын мөнгөөр яагаад зам бариж болохгүй вэ гэхээр манай улсын авто замын сүлжээ өөрийн гэсэн онцлогтойд байгаа юм. Энэ онцлог нь манай авто замын сүлжээний хөдөлгөөний эрчим бусад орныхтой харьцуулбал харьцангуй бага. Өөрөөр хэлбэл замаар зорчих ачаа эргэлт, хүн тээвэр бага гэсэн үг. Тэр утгаараа эдийн засгийн үр өгөөжөө маш урт хугацаандаа л өгөх магадлалтай. Зарим авто замууд эдийн засгийн хувид ач холбогдолгүй ч байж магад. Би л хувидаа аймгийн төвүүдээ авто замаар холбож байгаа нь эдийн засгийн гэхээсээ илүү нийгмийн ач холбогдолтой гэж хардаг. Тэгэхээр ийм онцлогтой авто зам барих хөрөнгийн эх үүсвэр нь энэ онцлогт нь тохирсон нөхцөлтэй байх ёстой.

Энэ бүхнээс харахад зам барьсаныг буруутгаж байгаа хэрэг үү?

 Авто зам барьсан асуудлыг яасан гэж буруутгах вэ дээ. Зам барих ёстой юу гэвэл ёстой. Гэхдээ санхүүгийн эх үүсвэр нь зөв, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь тогтвортой байх ёстой. Товчхондоо  авто замын салбарт оруулж байгаа хөрөнгө оруулалтын хэмжээ  их байхаасаа, тогтвортой байх нь илүү чухал л гэж хэлээд байгаа юм. Энэ тийм ойлгоход хүнд асуудал биш, хэнд ч ойлгомжтой асуудал.

Тэгэхээр авто замын салбарт төрөөс бариж байгаа бодлого буруу байна гэсэн үг үү?

Энэ бол бодлоготой ямар ч холбоо байхгүй. Харин шийдвэрүүд нь алдаатай байсан гэж ойлгож байна. Бодлого бол тодорхой, Нийслэл хотыг аймгийн төвүүдтэй, аймгийн төвүүдийг ойролцоох хилийн боомтуудтай хатуу хучилттай авто замаар холбох шдээ. Гэхдээ энэ бодлогыг ч бас зарчмын хувид өөрчлөх шаардлагатай зүйлүүд байгаа.

 Юуг өөрчлөх шаардлагатай гэж?

Ер нь сүүлийн үеийн салбарын бодлого зөвхөн зам барих тухай л байж ирсэн гэж болно. Магадгүй тухайн үед энэ нь зөв байсан байхыг үгүйсгэхгүй. Яагаад гэвэл бид замгүй байсан. Харин одоо бол энэ байдлыг өөрчлөх шаардлагатай. Ер нь авто замын салбарыг зөвхөн зам барихаар төсөөлж, ойлгодог байдлаасаа салах цаг болсон. Авто замыг бүхэл бүтэн бие даасан систем талаас нь харж, энэ салбарт барих бодлогоо тодорхойлдог болох цаг ирчихээд байгаа юм. Энд бүхэл бүтэн 3 их наядаар үнэлэгдэх дэд бүтэц бий болчихоод байна. Энэ оны төгсгөлд бараг 4 их наяд орчим болох байх. Тиймээс асуудлыг цогцоор нь харах хэрэгтэй. Зам барих бол энэ цогц асуудлын зөвхөн нэг л хэсэг нь. Авто замын ашиглалт, хяналт, судалгаатай холбоотой,  мөн энэ салбарын аж ахуйн нэгжүүдтэй холбоотой  гээд маш олон асуудлыг цогцоор нь харах цаг ирчихээд байна.

Ярилцсанд баярлалаа.