-Монгол-Германы парламент хоорондын харилцаа-

Монгол Улсын Дэд ерөнхийлөгч, Улсын Бага Хурлын дарга Р.Гончигдоржийн урилгаар ХБНГУ-ын Дэд ерөнхийлагч Д.Ю.Кроненберг тэргүүтэй төлөөлөгчид 1991 оны 9 дүгээр сард манай улсад албан ёсны айлчлал хийж парламент хоорондын хамтын ажиллагааны эхлэлийг тавьсан байна. Төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд Бундестагт суудал бүхий улс төрийн 4 гол намын төлөөлөгчид орсон бөгөөдайлчлалын үеэр германы тал Монгол Улсын дэд Ерөнхийлөгч, Улсын Бага хурлын дарга Р.Гончигдоржийг ХБНГУ-д айлчлахыг урьжээ.

1991 оны 7 дугаар сард Германы ГХЯ-ны Төрийн сайд Х.Шэфер болон Бундестагийн Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байнгын хорооны төлөөлөгчид Монголд айлчилсан нь хоёр талын хууль тогтоох болон гүйцэтгэх дээд байгууллагуудын харилцаа холбоог бэхжүүлж, хамтын ажиллагааны тодорхой асуудлуудыг урагшлуулахад үр дүнтэй болсон.

1993 онд Монгол Улсын Их Хурлын дарга Н.Багабанди, Худалдаа үйлдвэрийн сайд Ц.Цогт, УИХ-ын Монгол-Германы бүлгийн төлөөлөгчид Германд, мөн онд Германы Бундестагийн Санхүү болон Төсвийн Байнгын хорооны төлөөлөгчид Монголд тус тус айлчилсан юм.

1996 оны 7 дугаар сард Бундестагийн Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Х.Айлманн тэргүүтэй төлөөлөгчид, 11 дүгээр сард Гадаад хэргийн сайд бөгөөд дэд канцлер К.Кинкель Монголд айлчилж, айлчлалын үеэр Германы Гадаад хэргийн сайд УИХ-ын чуулганд үг хэлсэн нь манай байнгын ажиллагаатай парламентад үг хэлсэн анхны барууны улс төрч болсон бөгөөд тэрээр айлчлалынхаа үеэр Монгол Улс нь Германы Азийн бодлогод чухал байр суурьтай болохыг анх удаа цохон тэмдэглэсэн.

Мөн 1996 оны 11 дүгээр сард УИХ-ын Монгол, Германы парламентын бүлгийн дарга Лу.Болд тэргүүтэй төлөөлөгчид Германд айлчилж, Бундестагийн удирдлага, ГХЯ, ЭЗЯ, ЭЗХАХЯ-ны удирдлагатай уулзаж ярилцсан нь монголын талаас Германтай харилцах харилцаанд өгч буй ач холбогдлыг ойлгуулах, хоёр талын эдийн засгийн хамтын ажиллагааг дэмжихэд Германы ЭЗЯ-ны анхаарлыг хандуулахад чухал үүрэгтэй болсон юм.

Монгол Улсын Их Хурлын төлөөлөгчдөөс ХБНГУ-д Бундестагийн урилгаар болон ХБНГУ-ын бусад сангуудын шугамаар хийсэн айлчлалуудаас дурдвал:

1993 онд УИХ-ын дарга Н.Багабанди тэргүүтэй төлөөлөгчид Бундестагийн урилгаар албан ёсны айлчлал хийсэн.

1996 онд УИХ-ын дарга Р.Гончигдорж тэргүүтэй төлөөлөгчид ажлын айлчлал хийсэн.

1997 онд УИХ-ын дарга Р.Гончигдорж тэргүүтэй төлөөлөгчид албан ёсны айлчлал хийсэн.

2001 онд УИХ-ын дэд дарга Ж.Бямбадорж, УИХ-ын байнгын хорооны дарга Д.Дэмбэрэл нар Бундестагт ажлын айлчлал хийсэн. /КАСС-ийн шугамаар/

2006 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн Ерөнхийлөгч Н.Ламмертын урилгаар УИХ дахь Монгол-Германы парламентын бүлгийн дарга Д.Туяа тэргүүтэй төлөөлөгчид 2006 оны 9 дүгээр сарын 19-нөөс 24-ний өдрүүдэд ХБНГУ-ын парламентад ажлын айлчлал хийсэн. Төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд УИХ-ын гишүүн Р.Раш, Б.Мөнхтуяа, М.Зоригт, Я.Санжмятав, Р.Эрдэнэбүрэн нар багтсан.

2007 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн Ерөнхийлөгч Н.Ламмертын урилгаар УИХ-ын дарга Д.Лүндээжанцан, УИХ-ын АБГББХ-ны дарга Б.Мөнхтуяа, УИХ-ын гишүүн УИХ дахь МАХН-ын бүлгийн дарга Ц.Нямдорж, УИХ-ын гишүүн Ч.Раднаа, Л.Гантөмөр нар ХБНГУ-д айлчлав. Айлчлалын үеэр Бундестаг дахь байнгын хороод, намын бүлгийн төлөөлөгчидтэй уулзаж, ХБНГУ-ын Баден-Вюртемберг, Бранденбург муж улсуудад зочилсон. Дээрх муж улсуудын болон Берлин муж улсын Ландтагийн Ерөнхийлөгч нартай уулзсан.

2010 онд УИХ-ын дэд дарга Г.Батхүү тэргүүтэй төлөөлөгчид ХБНГУ-ын Бундестагийн урилгаар “Байгаль орчин, нийгэмд ээлтэй уул уурхайн бодлого” сэдвээр ажлын айлчлал хийв.

2014 онд УИХ-ын дэд дарга Л.Цог, УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны дарга Ц.Оюунбаатар, УИХ-ын гишүүн Г.Батхүү, М.Батчимэг, Б.Бат-Эрдэнэ, Д.Дэмбэрэл, Н.Номтойбаяр нарыг ХБНГУ-д Жорж С.Маршаллын нэрэмжит Европын аюулгүй байдлын сургалтын төвөөс зохион байгуулж буй “Монгол Улсын парламентын гишүүдэд зориулсан тусгай хөтөлбөрт семинар”-т оролцов.

Германы талаас хийсэн айлчлалуудаас дурдвал:

1991 онд Бундестагийн Дэд Ерөнхийлөгч Д.Ю.Кроненберг тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчилсан.

1992 онд Бундестагийн Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны комиссын дарга П.Шуберт, Ардын боловсрол соёлын холбооны Ерөнхийлөгч М.Ценнер нар айлчлав.

1995 онд Бундестагийн Дэд ерөнхийлөгч Б.Хирш тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчлав.

1998 онд ХБНГУ-ын Холбооны Ерөнхийлөгч Р.Хэрцог албан ёсны айлчилсан.

1999 онд Бундестагийн Дэд ерөнхийлөгч хатагтай Фолмер тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчлав.

2000 онд Бундестагийн Хөгжлийн хамтын ажиллагааны байнгын хорооны дарга ноён Краус тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчлав.

2001онд Бундестагийн Аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн байнгын хорооны дарга Э.Хинскен тэргүүтэй төлөөлөгчид айлчлав.

2003 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн дэд ерөнхийлөгч хат.А.Фолльмер айлчилсан.

2006 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн Ерөнхийлөгч Др.Н.Ламмерт тэргүүтэй төлөөлөгчид Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойг тохиолдуулан УИХ-ын дарга Ц.Нямдоржийн урилгаар 2006 оны 7 дугаар сарын 10-наас 13-ны өдрүүдэд албан ёсны айлчлал хийв.

2011 ондХБНГУ-ын Канцлер А.Меркель Монгол Улсад 10 дугаар сарын 12-ноос 13-ны өдрүүдэд албан ёсны айлчлал хийв.

2013 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн Дэд Ерөнхийлөгч Эдуард Освальд тургүүтэй төлөөлөгчид Монгол Улсад айлчлав.

2013 онд ХБНГУ-ын Бундестагийн Өргөдлийн байнгын хорооны дэд дарга Геро Сторжоханн тэргүүтэй төлөөлөгчид Монгол Улсад ажлын айлчлал хийв.

Парламент дахь бүлгүүд

2000-2004 онд УИХ-д 27 гишүүнтэй Монгол-Германы парламентын бүлэг байгуулагдаж, бүлгийн даргаар УИХ-ын гишүүн Б.Долгор, дэд даргаар УИХ-ын гишүүн Гунгаадорж, УИХ-ын гишүүн Л.Гүндалай нар ажиллаж байсан.

2004-2008 онд Монгол-Германы парламентын бүлэг 24 гишүүнтэйгээр байгуулагдаж бүлгийн даргаар УИХ-ын гишүүн Д.Туяа, дэд даргаар УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва, Л.Гүндалай нар ажиллаж байв.

2008-2012 онд Монгол-Германы парламентын бүлэг 22 гишүүнтэйгээр байгуулагдаж бүлгийн даргаар УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва ажиллаж байв.

2012онд Монгол-Германы парламентын бүлэг 11 гишүүнтэйгээр байгуулагдаж бүлгийн даргаар УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хорооны даргаР.Бурмаа ажиллаж байв. 2015 оны 1 дүгээр сараас бүлгийн даргаар УИХ-ын гишүүн Л.Болд, дэд даргаар УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуяг нар томилогдож, тус бүлэг нийт 27 гишүүнтэйгээр ажиллаж байна.

-Монгол-Польшийн парламент хоорондын харилцаа-

Монгол, Польшийн харилцаанд парламент хоорондын харилцаа онцгой байр суурь эзэлдэг бөгөөд энэхүү харилцаа 1960-аад оноос эхэлсэн түүхтэй.

Хоёр орон ардчилсан тогтолцоонд шилжсэн үеэс хойш буюу 1990 оноос парламент хоорондын харилцааны ач холбогдол өндөрсөж, эрс идэвхжсэн байна. Монголд ардчилалыг бэхжүүлэх, Польшийн улс төр, нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлтийн туршлага судлахад парламент хоорондын харилцаа чухал ач холбогдолтой байв.

УИХ-ын дарга Р.Гончигдоржийн 1997 онд Польшид хийсэн айлчлалын үеэр Монгол Улсын Их Хурал, БНПУ-ын Сеймийн хоорондын хамтын ажиллагааны тухай Протоколд талууд гарын үсэг зурсан нь хүчин төгөлдөр байгаа юм.

Парламентын удирдлагын түвшинд хийсэн харилцан айлчлалууд

Монголын талаас:

• БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн дарга Ж Самбуу 1960 онд

• БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн орлогч дарга С.Батаа 1966 онд

• БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн дарга Ж Самбуу 1970 онд

• БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн орлогч дарга Н.Жагварал 1983 онд

• УИХ-ын дарга Р.Гончигдорж 1997 онд

• УИХ-ын дэд дарга Н.Энхболд 2010 онд /мөн онд онгоцны ослоор амь үрэгдсэн Польшийн Ерөнхийлөгч Л.Качиньскиг оршуулах ёслолд ирж оролцсон/

Польшийн талаас:

• БНПАУ-ын Сеймийн дэд маршал Я.К.Венде 1967 онд

• БНПАУ-ын Сеймийн маршал С.Гуцва 1984 онд

• БНПУ-ын Польшийн Сенатын дэд маршал З.Куратовска 1991 онд

• БНПУ-ын Сенатын маршал А.Стружик 1995 онд

• БНПУ-ын Сенатын маршал Б.Борусевич 2013 онд

• БНПУ-ын Сеймийн дэд маршал Е.Вендерлих 2014 онд

Парламентын Байнгын хороод, бүлэг, гишүүдийн түвшинд хийсэн айлчлалууд

Монголын талаас:

• УИХ-ын гишүүн Ж.Уртнасан тэргүүтэй төлөөлөгчид 1994 онд

• УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороон дарга С.Зориг 1996 онд

• Монгол, Польшийн парламентын бүлгийн дарга А.Ганбаатар 1998, /1999 онд Варшавт болсон Социнтерны бүсийн зөвлөлгөөнд ирэхдээ уулзалтууд хийсэн/

• УИХ дахь олонхийн бүлгийн дарга Ц.Элбэгдорж 1999 онд

• Монгол- Польшийн парламентын бүлгийн дарга Н.Баяртсайхан 2003 онд

• УИХ-ын гишүүн Т.Ганди, Б.Мөнхтуяа, Б.Цэрэнбалжир нар 2005 онд

• Монгол-Польшийн парламентын бүлгийн дарга Н.Баяртсайхан 2006 онд

• Монгол-Польшийн парламентын бүлгийн дарга Д.Дондог 2008 онд

• УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүл, Х.Баделхан 2011 онд /Дэлхийн банкны дэмжлэгтэйгээр хийгдсэн Польшийн орон нутгийн төсвийн зохицуулалтын талаар туршлага судалсан/

• УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг 2013 онд /Архидан согтуурахтай тэмцэх асуудлаар туршлага судалсан/.

Польшийн талаас:

• БНПАУ-ын Сеймийн гадаад хэрэг эрхэлсэн комиссын дарга Р.Фрелек 1977 онд

• Польш-Монголын парламентын бүлгийн дарга Я.Новацка 1995 онд

• Польш-Монголын парламентын бүлгийн дарга М.С.Янковски 1999 онд

• Сеймийн Үндсэн хуулийн хариуцлагын комиссын дарга Е.Гвижж 2001 онд

• Польш-Монголын парламентын бүлгийн дарга Э.Раджишевска 2004 онд /Мөн 2003 онд Ардчиллын 5 дугаар бага хуралд оролцсон/

• Польш-Монголын парламентын бүлгийн дарга С.Горчица 2007 онд

Парламент дахь найрамдлын бүлгүүд

А.Ганбаатар тэргүүтэй Монгол-Польшийн парламентын бүлэг, Я.Новацка тэргүүтэй Польш-Монголын парламентын бүлэг 1994 онд байгуулагдсан нь хоёр орны Парламентууд дахь анхны хоёр талын бүлгүүд байжээ.

Эдүгээ УИХ дахь Монгол-Польшийн парламентын бүлгийг УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг, Польшийн Сейм, Сенат дахь Польш-Монголын парламентын бүлгийг сенатор С.Горчица даргалж байна. Парламентын бүлэг, гишүүд айлчлалууд, ажлын далимд цөөнгүй удаа харилцан ирж очиж, уулзаж байсан боловч 2007 онд С.Горчица айлчилснаас хойш Парламентын бүлгүүдийн хооронд харилцан айлчлал хийгээгүй байна. Парламентууд дахь бүлгүүд парламентын хоорондын харилцаанд төдийгүй хоёр орны харилцаа, хамтын ажиллагаанд чухал үүрэг гүйцэтгэж ирсэн болно.

УИХ-ын Тамгын газрын Гадаад харилцааны хэлтэс