Хөдөлмөрийн сайд С.Чинзориг өнгөрсөн хугацаанд салбарынхаа хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгоход анхаарч, хэд хэдэн тулгуур хуулиудыг шинэчлэх ажлыг эрчимжүүлжээ. Тэдгээрийн нэг Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ энэ сарын 14-нд баталсан. Хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаардлага юу байсан хийгээд чухам ямар заалтууд нэмэгдсэн талаар Хөдөлмөрийн сайд С.Чинзориг хэвлэлийн бага хурал хийж, дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгсөн юм. Хэвлэлийн бага хуралд мөн МҮЭ-ийн холбооны ерөнхийлөгч Х.Амгаланбаатар, Монголын ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооны дэд ерөнхийлөгч бөгөөд гүйцэтгэх захирал Х.Ганбаатар нар оролцсон. Хэвлэлийн бага хурлын дараа Хөдөлмөрийн сайд С.Чинзоригоос дараах асуултад хариулт авлаа. 

-Саяхан УИХ-аар батлуулсан Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах зайлшгүй ямар шаардлагатай болсныг тайлбарлахгүй юу?

-Монгол Улс 2008 онд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн бие даасан хуультай болохоос өмнө Хөдөлмөрийн тухай хуулиар энэ чиглэлийн эрх зүйн асуудлыг зохицуулдаг байсан. 
Бие даасан хуультай болсноор Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чиглэлээр бодлого, удирдлагын тогтолцоо бий болж, үйл ажиллагааг зохион байгуулах арга хэлбэр төлөвшин нааштай ахиц өөрчлөлт гарсан гэж үздэг.

Гэвч өнөөгийн байдлаас аваад үзэхэд хуулийн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага, хэм хэмжээг Олон улсын түвшинд ойртуулж, олон талын оролцоог нэмэгдүүлэх, аж ахуйн нэгж, байгууллагын Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн ажилтны гүйцэтгэх чиг үүргийг хуульчлах, ажил олгогч, ажилтны хариуцлагыг өндөржүүлэх, хууль тогтоомж зөрчсөн тохиолдолд хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхой болгох шаардлагууд гарсаар байгаа. Ялангуяа үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний гаралт дорвитой буурахгүй байна. 2015 оны эхний дөрвөн сарын байдлаар манай улсад үйлдвэрлэлийн ослын 81 тохиолдол бүртгэгдэж, 84 хүн осолд өртөж, найман хүн ослын улмаас амь насаа алджээ. Уул уурхайн салбарт гарсан 13 осол улсын хэмжээний ослын 16 хувийг эзэлж байна. Энэ бүхэн нь Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний улмаас амь нас, хөдөлмөрийн чадвараа алдсан тохиолдолд олгох нөхөн төлбөр, тэтгэмжийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, нийгмийн баталгааг сайжруулах зайлшгүй шаардлага байгаагийн гол үндэслэл болсон. Тиймээс Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг манай яам Засгийн газарт оруулж, хуулийн төсөл боловсруулснаар УИХ-д өргөн барьж батлууллаа.

-Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чиглэлийн асуудлыг өөр ч олон журам, заалтаар зохицуулдаг санагдах юм. Хууль журам нь багадаагүй бишүү?

-Манай улсад Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чиглэлээр бие даасан хууль үйлчилж, хууль дагаж гарсан 10 гаруй журам, дүрэм, 130 орчим стандарт мөрдөгдөж байгаа нь үнэн. 1997 оноос Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг сайжруулах үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлж, Үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэх журмыг шинэчлэх, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн баклаврын түвшний сургалтын хөтөлбөр боловсруулах ажлын хэсгүүдийг байгуулан ажиллуулж байгаа ч яг үйлдвэр, барилгын салбар, уул уурхайд үйлдвэрлэлийн осол гэмтэл дорвитой буурахгүй байна. 

-Байсхийгээд л барилгын осол гарч хүний амь нас үрэгдсэн талаар мэдээлэх юм. Та сая осол, гэмтлийн тоо дорвитой буурахгүй байгаа гэлээ. Сүүлийн таван жилээр ч юмуу энэ талаар нарийвчлан гаргасан тоо баримт байдаг л байх даа?

-Тодорхой тоо баримт бий, бий. Тухайлбал 2011-2013 онд жил бүр 400 орчим үйлдвэрлэлийн осол бүртгэгдэж байсан бол 2014 онд 73-аар цөөрч, 18 хувиар буурсан үзүүлэлт байна. Гэвч ослын улмаас нас барсан хүний тоо өмнөх оныхоос таваар өсч, хөдөлмөрийн чадвараа түр хугацаагаар алдсан хүний тоо 119-өөр нэмэгдсэн байна. 2014 онд барилгын салбарт гарсан үйлдвэрлэлийн осол өмнөх оноосоо 17-оор буюу 43,5 хувиар өсч, нас барсан хүний тоо зургаагаар нэмэгдсэн нь ихэхэн анхаарал татаж байгаа. Өнгөрсөн онд мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас нийт 4505 хүн Хөдөлмөрийн эрүүл мэнд судлалын төвийн хяналтанд байгаагийн 75.7 хувь нь эрэгтэй, 24.3 хувь нь эмэгтэй байсан байна. 2014 онд бүртгэгдсэн 333 ослын шалтгааныг авч үзвэл, 18.9 хувь нь уналт, нуралтаас, 16.8 хувь нь тээврийн хэрэгслийн эвдрэл гэмтлээс, 14.7 хувь нь аюулгүй ажиллах арга, барилд хангалтгүй суралцсанаас, 11.1 хувь нь тоног төхөөрөмжийн эвдрэл, гэмтлээс, 4.2 хувь нь технологийн процесс зөрчсөнөөс, 3,0 хувь нь өргөх механизмын эвдрэл, гэмтлээс, 1.8 хувь нь ажлын хувцас, хамгаалах хэрэгслийг хангалтгүй хэрэглэснээс, 29.4 хувь нь бусад шалтгаанаар үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн байна. Эдгээр тоо баримт нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангах тал дээр эрх зүйн орчныг улам сайжруулах зайлшгүй шаардлага байгаагийн нотолгоо юм. Мөн хуулийг хэрэгжүүлэх явцад хуулийн зарим зүйл заалтыг тодорхой болгох, салбарын яамд, орон нутгийн удирдлагын оролцоог нэмэгдүүлэх, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан ажилтны чиг үүрэг болон ажил олгогч, албан тушаалтан, ажилтны үүрэг хариуцлагыг өндөржүүлэх, жижиг, дунд үйлдвэрлэл, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийг осол эндэгдлээс урьдчилан сэргийлэхэд чиглэсэн эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох, хууль тогтоомж зөрчсөн тохиолдолд хүлээлгэх хариуцлагыг тодорхой болгох зэрэг шаардлага тавигдаж байгаа. Манай яамны зүгээс үйлдвэрлэлийн осол буурахгүй байгаад гол анхаарлаа хандуулан ажиллаж байна. 

-Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуульд тухайлбал ямар нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан бэ?

-Хамгийн эхлээд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангахад салбарын яамд, бүх шатны өөрийн удирдлагын байгууллага, Засаг дарга нарын үүрэг оролцоог нэмэгдүүлэхээр өөрчлөлт орсон. Тухайлбал, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн салбар хороодыг яамдын дэргэд орон тооны бусаар ажиллуулах болон одоогийн ажиллаж байгаа Үндэсний болон салбар хороо, аймаг, дүүргийн зөвлөлийн үйл ажиллагааны зардлыг зохих шатны төсөвт тусгахаар хуульд оруулсан.

-Үйлдвэрлэлийн осол гэмтэл нь ялангуяа жижиг, дунд хувийн хэвшлийн салбарт зонхилон гараад байгаа л даа. Энэ талаар ямар зохицуулалт оруулсан бол?

-Тэр үнэн. Тийм учраас аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан ажилтан, зөвлөлийг орон тооны болон орон тооны бусаар ажиллуулах, тэдний хариуцах чиг үүргийг тодорхой болгон тусгаж өгсөн байгаа. Түүнчлэн ерөнхий захиалагч, гүйцэтгэгч, туслан гүйцэтгэгч компаниуд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудлыг тусгайлсан гэрээгээр зохицуулахаар оруулж, гэрээ байгуулаагүй нөхцөлд ерөнхий гүйцэтгэгч хариуцахаар тусгасан нь одоо үед гайгүй сайн зохицуулалт болно гэж үзэж байгаа. 

-Үйлдвэрлэлийн осол гэмтлийн олонх нь аюулгүй ажиллагааны дүрэм, журам танилцуулаагүй, өглөө ажилд гарахад нь тэр талаар танилцуулж баталгаажуулаагүй байдагтай холбоотой гэдэг? 

-Зарим талаар тийм. Тиймээс хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч иргэн, малчны Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалт болон бусад асуудлыг бүх шатны Засаг дарга хариуцахаар бүрэн эрхэнд нь оруулсан. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зардлын хувь хэмжээг нэмэгдүүлж, төсвийн байгууллага тухайн жилийн батлагдсан төсвийн 0,5 хувиас, эрсдлийн түвшингээс нь хамааруулан аж ахуйн нэгж, байгууллага үйлдвэрлэл, үйлчилгээнй зардлын 1,5 хувиас доошгүй хэмжээний хөрөнгийг Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн арга хэмжээнд зарцуулна. Ингэснээр зардлын хувь 0,2-0,5-аар нэмэгдэх юм. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн арга хэмжээнд зарцуулах зардлын чиглэлийн нэмэлтээр хуульд тодорхой тусгасан. Сургалт, сурталчилгаа, эрүүл мэндийн үзлэг, ажлын тусгай хувцас хамгаалах хэрэгсэл, ажлын байр, үйлдвэрлэлийн орчны аюулгүй, эрсдэлгүй байдлыг хангах, ажилтныг сувилах, хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг нөхөн сэргээх, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн бүтэц, ажилтан, зөвлөлийн чиг үүрэгт хамаарах үйл ажиллагаа, урьдчилан сэргийлэх бусад арга хэмжээнд зарцуулахаар зааж өгсөн. 

-Амь нас, эрүүл мэндийн даатгалын асуудлыг хэрхэн зохицуулах вэ?

-Эрсдэлийн түвшин ихтэй ажлын байранд ажиллаж байгаа ажилтны амь нас, эрүүл мэндийг ажил олгогч 36 ба түүнээс дээш сарын дундаж цалинтай тэнцэх хэмжээгээр арилжааны даатгалд даатгуулахаар хуульд нэмэлт оруулсан. 

Үйлдвэрлэлийн орчинд гарсан ослын улмаас иргэнд учирсан хохирлыг холбогдох хуулийн дагуу ажил олгогч хариуцахаар мөн нэмж оруулсан. 

-Тэгвэл танай яамны зүгээс ямар асуудал хариуцах хэрэг вэ?

-Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандартыг боловсруулах, батлуулах, нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг тухайн салбарын төрийн захиргааны төв байгууллага хариуцан зохион байгуулж, хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай зөвшилцөн стандартын асуудал эрхэлсэн байгууллага хуулийн дагуу баталж байх өөрчлөлт орсон. Мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнийг бүртгэх, мэдээлэх журмыг эрүүл мэндийн болон хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн хамтран батлахаар хуульд нэмж оруулсан нь энэ талын бүртгэл мэдээллийг сайжруулахад чиглэсэн заалт болсон. Мөн ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээг стандартын асуудал эрхэлсэн байгууллагын итгэмжлэл бүхий мэргэжлийн байгууллага хийхээр болсон. Түүнчлэн Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хууль тогтоомжийн шаардлага, стандарт, дүрэм, журмыг зөрчсөн албан тушаалтан, ажилтанд хариуцлага хүлээлгэх саналаа Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан ажилтан ажил олгогчид гаргаж байхаар хуульд оруулсан. Хууль зөрчигчдөд хүлээлгэх торгуулийн хариуцлагыг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээтэй уялдуулан нэмэгдүүлэх зохицуулалтыг тусгасан. 

-Энэ хууль хэрэгжиж эхэлснээр ямар өөрчлөлт, шинэчлэлт гарах вэ?

-Хууль хэрэгжиж эхэлснээр юуны өмнө Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн бүтэц, ажилтан, зөвлөл бий болж, тэдгээрийн гүйцэтгэх чиг үүрэг, ажиллах нөхцөл боломж бүрдэж, салбарын болон орон нутгийн байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаарх бодлого, чиглэл, ажлын уялдаа холбоо сайжирна гэж үзэж байгаа. Мөн аж ахуйн нэгж, байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний хөрөнгө, санхүүгийн асуудал шийдвэрлэгдэх нөхцөл бүрдэж, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн үндэсний стандартыг шинэчлэх, шинээр боловсруулах асуудлыг хариуцах байгууллагын чиг үүрэг тодорхой болж, хэрэгжилт, үр дүн сайжирна. Түүнээс гадна Үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын сангаас хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний зардлыг зориулалтаар зарцуулах, үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хохирсон, хөдөлмөрийн чадвараа алдсан, нас барсан иргэнд учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх эрх зүйн орчин сайжирна. Эдгээр үр дүнд хүрэхийн тулд хуулийн хэрэгжилтэд онцгой анхаарал тавих ёстой бөгөөд үүний тулд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулсантай холбоотойгоор хэд хэдэн журам, жагсаалтыг шинээр болон шинэчлэн гаргана. 

Тухайлбал, хуульд заасан эрсдэлийн түвшин өндөртэй ажлын байрны жагсаалтыг боловсруулж, Засгийн газрын тогтоолоор батлуулахын хамт Мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнийг бүртгэх, мэдээлэх журмыг шинэчлэх юм. Мөн үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ, үр дүнг Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн Үндэсний хороо хариуцан гаргаж, жил бүр Засгийн газарт мэдээлж байхаар болсон. Түүнчлэн аж ахуйн нэгж, байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан бүтцийн жишиг, ажилтны орон тооны норматив, зөвлөлийн ажиллах үлгэрчилсэн журам, Ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлийн үнэлгээ хийх журам зэргийг шинэчлэн боловсруулж батлуулах зэрэг ажлыг хийх болно.

Д.Түвшин

Эх сурвалж: