Т.БАТСАЙХАН

Өнөөдөр Ялалтын баярын өдөр. Тусгаар тогтнолын үнэ цэнийг ойлгодог, эх орноо гэ­сэн сэтгэл, зүтгэлтэй хүн бү­рийн бахархлын өдөр.  Өнгөр­сөн жилийн яг өдийд бид өмнөх жилүүдийнхээс илүү догдолж, зарим нэг нь чимээгүйхэн дотроо эмээж байлаа. Учир нь ОХУ-ын Улаан талбайд болдог аугаа ялалтын парадад манайх 75 шилдэг цэргээ илгээж байв. Хойд хөршийн ялалтын парад ямагт  дэлхийн нийтийн анхаарлын төвд байдаг бөгөөд ялалтын 70 жилийн ойгоор Орос орон Зэвсэгт хүчнийхээ сүр хүчийг улам тодруулан харуулсан.  Монгол Улс ч түүхэндээ анх удаа тус парадад оролцож, дэлхий нийтийн өмнө цэрэг эр­сээрээ гангарч байв. Тэгвэл ялалтын 71 жилийн ойгоор тэрхүү цэргийн багийг  команд­лан алхсан хурандаа Батдэлгэрийн Хаш-Эрдэнийг бид онцолж байна. Тэрээр “Ялалтын баяр бүхэн миний хувьд үнэ цэнэтэй. Харин ялалтын парадад цэрэг эрсээ командалж, тэгээд бүр Улаан талбайд алхана чинээ бодож байсангүй. Энэ бол цэрэг бүхэнд тохиогоод байхгүй хувь заяа юм даа” хэмээн ярьж байна.  Тэрээр одоо Зэвсэгт хүчний 084 дүгээр ангийн захирагчаар ажил­лаж байна. Шүхэр десан­тын тусгай анги гэдгээрээ тэд­­нийх онцлог. Ангийн ха­шаа­гаар ороход л нисдэг тэрэг, агаарын довтолгооноос хамгаа­лах, сургуулилт хийх то­ног төхөөрөмжүүд харагдана. Хурандаа Б.Хаш-Эрдэнэ зэв­сэгт хүчинд  23 дахь жилдээ ажил­лаж байгаа гэнэ. Түүний ажил амьдралын түүхийг сон­соход тэрээр Монголын шилдэг элит гэсэн анги нэгт­гэлүү­дэд ажиллаж байжээ.  Хүн­дэт харуулын 032 дугаар ан­гиас ажлын гараагаа эхэлж, Өм­нөговийн 167 дугаар анги, Элитийн батальон гэгддэг 150 ду­гаар ангид мөн Штабын дар­гаар ажилласан байна.  БНСУ-д Хуурай замын академи төгс­сөн нь ч түүний цэргийн амьд­ралд томоохон давуу тал болж байжээ. Тэрээр “Би ер нь Мон­голын шилдэг гэсэн бүхий л цэр­гийн залуустай хамтран ажил­ласан. Хүндэт харуул бол миний бахархал, Элитийн анги ч гэсэн надад маш их зүйлийг заасан. Одоо 084 дүгээр ангид захирагчаар ирээд байна. Энэ мөн л шүхэр десантын тусгай анги юм. Манай ангид зэвсэгт хүчний шилдэг залуус ажиллаж байна” гэлээ.  Хурандаа Б.Хаш-Эрдэнэ Дархан-Уул аймгийн хүүхэд. Түүний удамд цэргийн хүн байхгүй ч гэлээ хүүгээ цэргийн сургуульд ороход нь аав ээж нь ихэд баярлаж байжээ.    Тэрээр оюутан байхаасаа л хүндэт харуулд жагсаж, төрийн ёслолын үйл ажиллагаануудад оролцож эхэлсэн байна. “Аав минь намайг хүндэт харуул  байхад нас өөд болсон.  Тухайн үед төрийн хүндэт харуулын ёслолыг телевизээр бүрэн эхээр нь шууд дамжуулдаг байлаа.  Аавдаа зурагтаар илтгэл өгөөд нэг харуулчих юмсан гэж их хүсдэг байсан. Аав минь сонсож чадаагүй л дээ. Өөд болсноос нь хойш сарын дараа хүндэт харуулын дарга болж телевизээр илтгэл өгч эхэлсэн. Уг нь цэрэг хүн болсных аавдаа харуулсан бол гэж одоо хүртэл бодож явдаг юм” хэмээж байна. Тэрээр хүндэт харуулын ангид салаан даргаас эхлээд хүндэт харуулын дарга болтлоо долоон жил амжилттай ажилласан байна. Тиймдээ ч түүнд ЗХЖШ-ын удирдлагууд итгэл хүлээлгэн Ялалтын парадын командлагчийн үүрэг хүлээлгэсэн биз ээ. Тэрээр энэ тухайгаа “Би жаахан айдастай хүлээж авсан. Чадах болов уу яах бол гэсэн бодол байсан. Нэг л алдаа гаргахад өнцөг булан бүрээс камер харж байгаа.  Дэлхий нийтэд цацагдаж байгаа. Хэдхэн секундад алхаад өнгөрч байгаа ч гэсэн  Монголын нүүр царай шүү дээ.  Гэхдээ өөрийгөө дайчлан ямар ч байсан ард нь гарч чадсан даа” гэсэн юм. Монголчууд Ялалтын 70 жилийн ойн парадад алхах болсноо нэр хүндтэйгээр хүлээн авсан.  Зэвсэгт хүчин маань ч олон сарын өмнөөс бэлтгэлээ эхэлж байв. Монголын өнцөг булан бүрт байрлах цэргийн анги салбаруудаас шилдэг залуусын шилж авчээ.  Өндөр, нүүр царай, хөл гар гээд л бүхнийг яг на­рийн заасан байсан гэдэг. Бэлтгэлийн явцад хөлний бэлт­гэл, нүүр царайг нь хүр­тэл анхаарч байсан гэдэг. Ялал­тын баярын 70 жилийн ойн парадад Хятад, Энэтхэг, Сирб, Монгол зэрэг гаднаас дөрөв­хөн улс оролцсон байдаг. Хуран­даа Б.Хаш-Эрдэнэ алхаад өнгөрс­ний дараа “Яасан бол. Ард алдаа гарсан болов уу” гээд л нэг хэсэгтээ л хэнээс ч асууж чадахгүй шоконд орсон  байна.  Гэтэл Монголоос эхнэр нь залгаад “За сайн алхлаа. Гэхдээ телевизээр их л богинохон гарлаа” гэжээ.  Тэгээд л түүний сэтгэл амарч Монголын түү­хэнд бичигдэх нэгэн үйл явд­лын гол баатар болсондоо ихэд баярлаж байжээ. Тэрээр “Хур­дан хугацаанд телевизээр гар­гаад өнгөрнө гэдэг миний хувьд асуудал биш байлаа.  Улаан талбайд монгол цэрэг ал­хаж, Монголын төрийн дал­баа ёслол хүндэтгэлтэйгээр намир­на гэдэг л чухал байсан” хэмээн бахархан ярьж байна. Түүний бахархал ч үүгээр дуус­сангүй. Ялалтын парадын дараа БНХАУ-ын Бээжин хотын төв талбайд болсон Чөлөөлөх дайны ялалтын 70 жилийн ойд зориул­сан цэргийн ёслолын жаг­саалд мөн эх орноо төлөө­лөн 20 гаруй шилдэг залуусыг командлан алхаад ирсэн бай­даг. Мөн тэрээр энхийг сахиу­лах ажиллагаанд гурван удаа Мон­голын цэргийн багийг удир­даж оролцсон юм.  Тэрээр өдөр бүхэн эх орноо сэт­гэл­дээ тээж, энэ эрхэм үгийг зүрхэн­дээ сийлчихмээр үйл явдлуудын эзэн юм. Гэх­дээ эх оронч сэтгэлийг энгийн атлаа нэгэн зүйлээр тайлбар­ла­сан юм. Б.Хаш-Эрдэнэ “Монгол цэргүүдэд эх оронч сэтгэлийг заах ямар ч шаард­­лага байхгүй. Тэд бие сэтгэлээрээ мэдэрч яваа. Би Афганистан улсад цэргийн багийг ахалж оролцсон. Эх орноо санасан сэтгэл гэдэг бол хамгийн дээд цэгтээ хүрсэн байдаг. Монголын агаарын хил рүү ороход байлдааны онгоцны ганцхан цонх дээр Монголынхоо газар шороог харах гэсэн 260 гаруй хүн “Байж бай, би би” гээд л овоорч байгааг харахад л үнэхээр цэрэг эрсээрээ бахархаж суудаг. Эх орон гэдэг зүйл Монголын агаарын хил дээрээс л мэдрэгддэг юм даа” гэж байв. Ийн нэгэн сайхан түүхтэй эрхэм Монголын зэвсэгт хүчний нэгэн эд эс нь болж авна. Цэрэг хүний эх орноо тээсэн он жилүүдийн  багахан хэсгээс цухасхан дурдлаа. Түүний захирагчаар нь ажиллаж байгаа Зэвсэгт хүчний 084 дүгээр анги энэ жил Цэргийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор шагнагдаж байгаа юм. Тус ангийнхан маргааш шагналаа гардан авахаар зэхэж буй.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин