Бороо гэнэт орсон шигээ гэнэт зогсов. Ус шалбааг туучсаар харьж яваа хоёр эр хүнсний мухлагаас архи аваад тухтайхан сууж байгаад хүртчихээр газар хайна. Голын мушгирсан тохойд биесээ түшээд орооцолдон өндийсөн бургасны сүүдэрт суухаар болжээ. Эр эм хоёр шиг эвлэлдэж ургасан моддын дор суугаад архиа задаллаа. Газар чийгтэй тул нэг нь өмсөж явсан ногоон цуваа тайлаад дэвсэв. Ёс бодож эхлээд хангай дэлхийдээ сэржим өргөв.

-Уул хангай минь аварч өршөө. Муу бүхэн цаагуур. Хүүе, манай зөрлөг усанд автчихаж. Хар даа хэмээн баруун хойшоо харж зогсоод сэржим өргөсөн эр хашгирлаа. Үнэхээр төмөр замын жижигхэн зөрлөгийн хэдэн байшин нэлийсэн усан дунд дайвалзан харагдана. Энд бороо бишгүй л орж байдаг, гэхдээ өнөөдрийнх шиг ийм устай бороо өмнө нь асгаж байсангүй. "Өнөө муу эхнэр хүүхдүүд арай урсчихаагүй байгаа" гэж хэлээд архинаасаа хундаглан нөгөөхдөө барив.

-"За, яавал гэж ядаж дээвэр дээрээ гараад суухаа мэдэх байлгүй дээ. Ээ, хайрхан минь дотор зураад яасан чанга орж байх юм". Байдгаараа ярвайсан эр архиныхаа араас голын уснаас хундагаараа хутгаж залгилав. Сайртай том хөлийнх нь монийсон хуруунуудын завсараар саяхан орсон борооны газар шингэж амжаагүй ус булталзана. "Чи ч хүүхдүүдээсээ илүү эхнэртээ л санаа зовоод байна даа. Танай эхнэр баргийн усанд урсахгүй, даац сайтай. Тэгээд ч арц хүж асаагаад, бурхан тахилдаа залбираад аргалчихна" гэж хэлээд пар, пар инээлээ. Өрвийсөн халимагтай эрийн чанга инээднээс бургасны мөчир дээр суусан хэдэн бор шувуу дэрхийн үргэж сүрэглэн нисэв.

Хоосон архины шил хөсөр хэвтээд бөөрөө наранд бүлээцүүлэх мэт гялбалзаж байна. "Ер нь чи эхнэрээ дэндүү дураар нь тавьсан юм. Юм ч хэлэхгүй байхаар чинь давраад бүр толгой дээр чинь гараад суучихаж. Ямар сайндаа гарын алга байхгүй хүүхэд төрүүлэхэв дээ". Шинэхэн задалсан архинаас хундагалж дуу муутайхан нугдайн суух нөгөөхдөө өрөвгөр халимагт барив. Голын эхний дов сондуул дунд хэдэн бүдүүн улаан үхэр, чөдөртэй ганц бараан адуу, хэдхэн хоногийн өмнө хотоос ирсэн загасчдын түлсэн галын үнс нурам, тогоо тулсан гурван хөх чулуу харагдана. Дуу муут хундагатай архийг хөнтөрч хүртээд амаа тамшаалан" Чи намайг хотод яаж явсныг мэдэх үү? Эр бор харцага шиг амьтан явлаа ш дээ. Ёстой шуугиулж явлаа. Хуруун чинээ тонгорогтой л арваад залуучуудын дунд салхин сэнс шиг юм л эргэлддэг байлаа. Юунаас ч айдаггүй явж дээ" гээд зөрлөгийн хэдэн байшингаа өндийж харснаа" ашгүй ус татраад байсан юмнууд байрандаа байх шиг байна" гэв.

Уулсын сүүдэр хоорондоо барьцалдаад бүрэнхий хэдийнээ нөмөрчээ. Хоёр эрийн толгой дээгүүр өлөн шумуул бужигналдана. "Одоо манай хотод сайхан байгаа даа. Залуучууд үдшээр хөлхөлдөөд л, дуу шуу хөгжим, гэрэл цацраад л" гэхэд нь өрвөгөр халимагт солирдуу нүдээрээ нөгөөхөө хараад, баахан гайхуулсанд нь тэсэлгүй " чи тэгээд мандаж явсан хотдоо амьдрахгүй, яах гэж манай энд ирсэн юм. Нэг их л хотын эзэн байснаараа гайхуулсан хүн. Би ч гэсэн аймгийн ТМС-д зангидсан бол буулгадаг, занасан бол гүйцээдэг л оюутан явлаа" гэснээ газраас нойтон өвс зулгааж аваад дуу муутын нүүр лүү шидэв. Юу юугүй босоод барилцаж авах гэснээ хэн хэн нь түвдсэнгүй. Өөд өөдөөсөө хараад хэсэг аахилан суулаа. Үг хэлгүй нударга зөрүүлдэг нас нь нэгэнт одож, ам хэлнээс цаашгүй эрчүүд болсноо хэн хэн нь сайн мэдэж байлаа. Төдөлгүй эвлэрэв бололтой архи хундагалах пол, пол хийх чимээ харанхуйд сонсогдоно. Үертэй голын тохойд үдшийн харанхуй нөмөрчээ.

-"Чи аан гээд уун гэж бай, танай том хүү чинь Бадамын хийдийн хамба ламын хүүхэд гэнэлээ.

-"Битгий хуц. Хэн тэгж байна. Би наад муу үгэнд чинь итгэдэггүй. Миний хүү чинь бурхан байхгүй юу" гэхэд нь өрөвгөр үст хундагатай архи аманд нь тулгаж, хуруу гараа янз янз болгоод,

-Манай эхнэр сайн мэдэх хүнээс дуулсан гэсэн. Тэгээд л ламын хүүхэд гарын алгагүй төрж байгаа юм. Мэдэв үү, муу усан толгойтоо. Тэгэхэд чи ер бусын хувилгаан төрлөө энэ тэр гэж эхнэрийнхээ үгэнд хууртаад хөөрцөглөөд явдаг". Борооны үүлс эргэн хургаж, хэсэг бусаг нүүж яваа бусдыгаа дуудан хуралдана.

-"Үгүй тэр лам чинь яалтгүй өндөр настай хүн байгаад манай хүүг төрөхөөс хоёр жилийн өмнө нүд аниа биз дээ?" гэж сүүмийсэн ч хилэнтэй харцаар өрвөгөр үстийг гөлрөв.

-"Ээ, муу тэнэг. Чи лам нарыг мэдэхгүй байна. Тэд нар чинь ид шид, эрдэм чадалтай улс. Чам шиг тэнэгийг хуурчихаа дөнгөнө". Зөрлөгийн зүгээс нохдын хуцах бүгэтхэн сонсогдоно. Салхины зүг эргэж, үзүүр нь их л урьхан болсон нь удахгүй дахиад бороо орохын шинж.

Хэдэн жилийн өмнө дуу муутын эхнэрээс нэг сонин хүү төржээ. Эхэндээ хэн ч анзаарсангүй. Эрүүл чийрэг, булбарай гэхэд багадмаар цагаан царайтай, хачин тунгалаг нүдтэй, зөрлөгийн хэдэн халтаруудтай зүйрлэхээргүй цэвэрхэн ажээ. Тун удалгүй хүүгийн алганд ус тогтдоггүй болохыг ээж нь анзаарчээ. Нарны гэрэл нэвт тусна. Хараагүй хүн бол итгэхээргүй. Бүгд л хүүг үзэхээр ирцгээж, гайхсандаа хэлэх ч үггүй хий л толгой сэгсрэлддэг байв. Хүн янз янз төрж л байдаг. Гэтэл гарын алгагүй хүн төрөх гэж байхаа хэмээн шуугилдахаас хэтэрсэнгүй. Үнэндээ зөрлөгийн хэдэн хүний ухаан санаанаас хэтийдсэн явдал болжээ. Ээж нь хүүгээ тэврээд хот орж эмнэлэгт үзүүлнэ гэж явсаар хэд хоногийн дараа ихэд баяртай ирэв. Тэр өдрөөс хойш дуу муутынх бурхан шүтээн залж, арц хүж унгиралдаж, өвгөн ламыг тэнгэрт дэвшсэнээс хойш хүн орохоо байсан Бадамын хийдээс дутахааргүй болов. "Эмнэлэг домлогод ч үзүүлсэнгүй. Таньдаг ламаас асуулаа. Миний хүү чинь эгэл биш хүний хойд төрөл гэнэ. Өнөө муу Бадамын хийдийн өвгөн ламын сүнс юм байна шүү дээ" хэмээн авгайчуулд сайрхан ярьжээ.

Хуучин цагт дэлгүүрийн агуулах байсан хэдэн дүнзэн байшинг буулгаж, олон жилийн өмнө балгас болсон Бадамын хийдийг сэргээж, туурин дээр нь шинэ сүм босгожээ. Залуу хөгшин нийлсэн тав зургаан ламтай, дориун уншлагатай хийд хэмээн хавь орчиндоо нэг хэсэг мандаж байлаа. Өвгөн зовсон зүдэрсэн олны учир байдлыг гарынхаа алганд хараад л хэлдэг увдистай байжээ. Гэвч өвгөн хамбыг өөд болсноос хойш арай дөнгүүр залуу лам нар нь нэг нэгээрээ төв суурин бараадсаар хийд эзгүй хаягджээ. Хаврын нэг нүдгүй шуурганаар авгайчуул хэдэн улаан үнээнийхээ нялх тугалнуудыг хашиж, дулаан тохитойг нь гайхснаас хойш шөнтгөр ягаан хошуутай нялх тугалнууд л хавар зунгүй сүүдэрт нь хэвтэж байх болов.

Дуу муутын эхнэр хүүгээ хувилгаан хүний хойд дүр хэмээн баяр бахдал болж ярьсан нь зөрлөгийн эхнэрүүдэд таалагдсангүй. "Хар залуугаасаа хормой султай амьтан байсан юм. Сээтэгнэж яваад өвгөн ламаас хүүхэдтэй болоод хоцорсон юм гэнэ. Энэ дуу муут дүйнгэ царайлчихаад хөөрхий юугаа мэдэх вэ дээ. Чааваас эхнэртээ араараа тавиулчихаад одоо тэр ламынх нь хүүхдэд мөргөөд сууж байгаа юм" гэж жиг жүг инээлдэн хов жив ярих болжээ. Хаа газрын бяцхан атаархал юунаас ч хэцүү. Тэртусмаа бие биенээ сайн таньдаг жижиг газар худал үнэн хов жив, атаа жөтөө хэрхэн тасрах билээ. Олон хүн түүгээр чинь хоол хийж амьдардаг юм шүү дээ. "Яаж тэр хөгшин хүн" хэмээн нөхрүүдийгээ гайхан асуухад ширэв татаж " за муусайн эрчүүд та нарыг мэдэхгүй биш. Үхтлээ тийм юмандаа чадал тэнхээтэй байдаг гэнэ билээ. Чи ч гэсэндээ өөр юм харвал сэртэлзэж, сэмбэгнээд яах бол" хэмээн тас тас хярган нам нам болгожээ.

Хоёр эр ус шалбааг туучин гуйван ганхан явсаар зөрлөг дээрээ хүрч ирэв. Дуу муут их л дуу шуу оржээ. "Би хариугаа авна. Тэр муу сэгсгэрийг алаад хаячихья л даа. Араар минь тавьж, хөгшин ламаас хүүхэдтэй болно гэнэ, ээ" хэмээн хамаг амьтныг сэртэл хашгирав. Дуунаас нь айсандаа зөрлөгийн ноход ч чимээгээ аядав. Өрөвгөр үст "миний найз тайвшир. Сэтгэлээ барь. Сэтгэлээ барь" хэмээн мөрөөр нь тэврэн аргадна. Төдхөн тэнгэр газар нийлэв гэмээр болж дуу муут бурхан шүтээнээ түйвээж, хөөрхий эхнэрээ гэрээсээ үсдэж гаргаад хашааны буланд нүдэж гарлаа. Зөрлөгийн хүүхнүүд харанхуй шөнийг ч үл хайрхан цуглаж, дотроо бахтай сайхнаар инээх ч гаднаа гаслан гаслан орилж, согтуу эрийг хараан зүхнэ. Дуу муут том хүүгээ хэд хэд алгадаж,"минийх биш хүний шээс "хэмээн орилж бархирсаар өрөвгөр үстээ дагуулан харанхуйд шингэн одов. Удалгүй голын тохойгоос эрчүүдийн

Ра/о/ма/аа/шки со/оо/рваны завээ /я/ли /ии/ лэ/ю/ти/ии/ки
Воду/ а / ха/о/лодна /я/ в реки/е/ ру/я/бит
Аа, Зача/е/м вы деву/о/чка/и/ красивые/х/ лу/ю/бите 
А /o/дни стрэ/а/дания од/т/ тоо/й/ лу/ю/бви/ии/ гэх сөөнгөдүү хоолойгоор дуулах сонсогджээ.

Хамгийн хачирхалтай нь маргааш өглөө дуу муутыг толгойгоо маажсаар гэртээ ороход том хүүгийнх нь алганд ус тогтож, нарны гэрлээс алгаараа нүүрээ халхалдаг болсон байлаа.

 

2016-06-25. Сөүл хот