УИХ-ын 2020 оны сонгуульд бие даагчид нэгдэж, нэг мөрийн хөтөлбөртэйгөөр оролцож байгаа. Тэдгээр бие даагчдын төлөөлөл болох П.Бүүвэйбаатартай ярилцлаа.
- Монгол Улс өөрсдийн гэсэн сүлжээтэй болчихвол эдийн засгийн хувьд маш том хэмнэлт гарна-
-Хүний амьдрал гэнэтийн зүйлээр дүүрэн юм. Олон жилийн өмнө хийсэн бүтээлээрээ дамжуулан танилцаж байсан хүн таныг дэмжиж гарын үсэг зурахаар иржээ. Энэхүү дурсамжаас ярилцлагаа эхлүүлэх үү?
-Бололгүй яах вэ? Сайхан сэтгэгдэл төрж байна. Би 2010 онд найз нартайгаа нийлээд “Olloo” GPS гэдэг зүйлийг зохиосон. Тэр үед АНУ-ын Garmin GPS-ээс өөр GPS байсангүй л дээ. Бид зохиосон GPS-дээ “Оллоо” /аялалын хөтөч/ гэж нэр өгөөд, рекламандаа Г.Бадамсамбуу ахыг тоглуулах шийдвэрт хүрсэн. Тухайн үед Г.Бадамсамбуу ахын аяллын нэвтрүүлэг рейтинг өндөртэй байсан шүү дээ. Ингээд Үндэсний телевиз дээр очоод “Г.Бадамсамбуу ахаа би нэг ийм GPS хийсэн. Хамтарч ажиллаач” гэлээ. “Худлаа ярь” гээд үнэмшдэггүй “Монголчууд ийм технологи эзэмших болоогүй” гээд хөдөлдөггүй. Тэгэхээр нь туршиж үзэхийг санал болгоход “Худлаа байвал мөнгө авна, үнэн бол хамтарч ажиллана” гэсэн. Ингээд Үндэсний телевизийн гадаа гараад Г. Бадамсамбуу ах Чингэлтэй дүүргийн тэр хороо тэд дүгээр гудамж гээд л хаяг хэллээ. Нөгөө хаягаар нь явсаар Чингэлтэй уул руу нилээн өгсөөд нэг хашааны гадаа очсон хадмынх нь байж таарсан. GPS “ид шид”-ээ үзүүлчихэж байгаа хэрэг л дээ. Нүд нь орой дээрээ гарна гэдэг л болсон. Тэгсэн манай хүн намайг Хөвсгөл нууран дээр байдаг нэг арлын нэрийг хэлээд хайлт хийгээдэх гэж байна шүү. Нэрээр нь хайлт хийхэд намагтай жижиг арал гарч ирсэн. Энэ арал газрын зурагт байдаггүй юм байна л даа. Ингээд GPS -ийг маань хүлээн зөвшөөрч рекламанд маань тоглож өгсөн. Олон ч хүнд хүрсэн, амжилттай төсөл болж чадсан.
Анх 480 мянган төгрөгөөр борлуулж байсан л даа. Гэтэл номын багш маань арай жижиг, хямдыг гаргахыг зөвлөсөн. Ингээд төхөөрөмжийнхөө жижиг хувилбарыг гаргаад 180 мянгаар борлуулж эхэлсэн. GPS-ийг маань хүмүүс маш хурдан хүлээн авсан. Үүнийг хийх явцад ажиглагдсан зүйл бол Монгол хүн технологийг маш хурдан хүлээж авч, сурч, хэрэгжүүлдэг гэдгийг ойлгосон. Маш олон хүнд үнэнч туслах болж байсан. Нэг жишээ нь өнөөдөр ирсэн хүн л дээ.
Нэг өдөр ажил дээрээ сууж байсан чинь нэг залуу орж ирээд “Чи GPS зохиосон хүн үү? гэхээр нь загнах болов уу” гээд айж байтал. “Баярлалаа амийг маань аварсан ачтан” гээд л сүйд болов. Учрыг нь асуусан чинь баруун аймагт явж байгаад гэнэт цас ороод төөрчихсөн юм байна л даа. Шатахуун нь дуусаж байсан байгаа юм. Тэгээд гэнэт GPS-тэй яваагаа санаад GPS–ийнхээ тусламжтайгаар хамгийн ойрхон сум руу очсон байдаг. Сум руу ороод л шатахуун нь дуусаад машин нь нам зогссон юм билээ. Өөрөө бол намайг хөлдөж үхэх аюулаас аварсан гэж ингэж талархсан хэрэг л дээ.
Бид үүнийг цааш нь хөгжүүлээд тун удахгүй шинэчилсэн хувилбараар өргөн сүлжээг хамарсан төхөөрөмж гаргана.
-Нууц биш бол төлөвлөгөөнөөсөө хуваалцаач?
-Төлөвлөсөн судалж байгаа зүйлүүд байгаа байгаа. Миний үеэл Энхболд гээд залуу байдаг юм. Тэрэнтэйгээ хамтраад GPS-ээ үргэлжлүүлж илүү боловсронгуй болгох ажлыг эхлүүлээд газрын зурган дээрээ нэлээн сайн ажилласан. Геодези зураг зүйн газар албан бичгээ өгөөд багагүй хугацаанд хамтарч ажилласан. Монголын газрын зураг бол маш сайхан болсон. Гэхдээ бид satellite ашиглаж байгаа нь учир дутагдалтай болж таарсан. Учир нь манай улсын бүх мэдээллийг google-ийнхэн аваад Хятад ч юм уу өөр улсуудад зарах боломжтой гэдгийг надад Япон эрдэмтэн хэлсэн. Бидний гар утас googlе map-д холбогдож л байгаа бол хөдөлгөөнөө хянуулж л байгаа гэсэн үг. Энэ мэт олон зүйлсийг Big data гээд байгаа юм. Big data-г хийх гээд манай зарим залуус оролдож байгаа. Тэдэнд амжилт хүсээд, хамтарч ажиллахыг хүсье.
- Big data-г тодруулахгүй юу?
-Бид Big data-г ашиглаад маш их зүйлийг хийж болно. Суурьшлын бүсээ зөв тодорхойлохоос гадна цахилгаан станцуудаа хаана барихаа ч тодорхойлох боломжтой. Нэг үгээр хүмүүсийн хөдөлгөөний эрчмээс бүх төлөвлөлтийг хийж болно гэсэн үг. Энхболдтойгоо нийлээд энэ талаар судалгаа хийгээд явж байхад анх GPS-ийг зохиосон Япон хүн гарч ирсэн. Энэ хүн GPS-ийг анх 1985 онд зохиосон байдаг. Энэ хүнтэйгээ нийлээд ажиллаж байна. Бидний тооцооллоор Монголд 10 орчим мянган антен зоочихвол Монгол Улс өөрсдийн гэсэн сүлжээтэй болчихно. 5G сүлжээ гээд ойлгоход илүү дөхөм юм уу даа. Энэ нь дэлхий дээр олон оронд байдаггүй Монголд анхалж хийхээр судалгаа хийж байна. Япон хүний хувьд хэлэхдээ “Бидний GPS navigation систем буруудсан. Үүнийг засах гэхээр Япон АНУ-д маш их эдийн засгийн хохирол амсах гээд байдаг. Иймээс хийгдээгүй газар туршаад үзье гэсэн. Үүнийгээ бид Онцгой байдал болон Мэдээлэл харилцаа технологийн газарт үзүүлсэн. Харилцаа холбооны зохицуулах газрын дарга Г.Чинзориг маш их дэмжиж хүлээж авсан. Гэвч манай Засгийн газар унтаа юм. Хоёр жилийн өмнө ярьсан зүйлийг хийхгүй байсаар буухаар болчихлоо. Энэ бол ард түмэнд маш их хэрэг болох зүйл. Энэ системийг байршуулснаар улс орон даяар хаана байгаагаас үл хамааран нэг сүлжээнд холбогдох боломжтой. Хил гааль цагдаа цэрэг, батлан хамгаалах салбар, онцгой байдалд маш их хэрэг болох зүйл. Зарчмын хувьд мобиком юнителтэй адилхан боловч давуу тал ихтэй. Илүү өргөн сүлжээ гэсэн үг. Хамгийн чухал нь Монгол Улсад эдийн засгийн хувьд маш том хэмнэлт гарна. Өөрсдийн гэсэн системтэй болох юм бол ядаж л датагаа гадны улсад алдаад байхгүй шүү дээ. Монголын замын хөдөлгөөнийг зохицуулж байгаа газар яваад орохоор google map ашиглаад сууж байдаг. Энэ дата бол алдагдаж л байна гэсэн үг.
-Танай багийнхан фэйсбүүктэй хамтрах чиглэлд багагүй ажил хийж байгаа юм билээ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Жил гаруй хугацаанд судалгаа хийж, багаараа ажиллаж байна. Одоогоор Фэйсбүүкийн Монгол дахь бизнесийн түнш болох гээд өргөдлөө өгчихөөд явж байна. Оны дараахан Тайванчууд Монголыг бүс нутгийн хэмжээнд хариуцдаг байгаад эрх нь цуцлагдсан. Иймээс бид өргөдлөө өгчихөөд хүлээж байна. Хэрэв Монголчууд өөрсдөө фэйсбүүкт бизнес түнш болох боломж нээгдвэл маш олон давуу тал үүснэ.
- Оlloo.mn сайт 16 жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж байна-
-Таны хувьд хэвлэл мэдээллийн салбарт анхдагчийн нэг olloo.mn сайтыг үүсгэн байгуулсан. Мөн хэвлэлийн салбарт анхны хувьцаат компани гэх ойлголтыг бий болгосон гавьяатай нэгэн. Энэ талаар яриагаа үргэлжлүүлье?
-2004 онд olloo.mn сайтыг үүсгэн байгуулж байсан. Улмаар 2007 оны долдугаар сарын 7-ны өдөр хөрөнгийн бирж дээр гарч хувьцаат компани болсон байдаг. Өнгөрсөн 16 жилийн хугацаанд бид тогтвортой үйл ажиллагаагаа явуулсаар байна. Оlloo.mn сайтын хувьд Монголд байгаа төрөл бүрийн бэрхшээлүүдийг туулаад явж байна. Мэдээж том хөрөнгө оруулагчтай байсан бол бид хөгжлийн өндөр цэгт хүрэх байсан. Бид сэтгүүл зүй талдаа тэргүүлэх байр сууриа алдсанаа үгүйсгэхгүй. Харин мэдээлэл технологийн талдаа нэлээн сайн ажиллаж байна. Манай залуус ч ихийг хийж байгаа. Гагцхүү хаалт, саад бэрхшээлүүд байна. Хийлгэхгүй хөгжүүлэхгүй байх сонирхолтой хэсэг ч байна.
Та нар боддоо бидэнд яагаад сошиалд ашиглах боломжтой банкны нэгдсэн систем байхгүй байна вэ? Хятадууд wechat-аараа юань шилжүүлээд болоод л байна. Гэтэл бид банкуудын апп-аар шимтгэлтэй гүйлгээ хийсээр л байна. Яг энэ чиглэлд залуучууд “Монгол чат” гээд маш хэрэгтэй зүйл хийсэн. Төр засаг нь дэмжсэнгүй. Техник технологийн чиглэлд хийх маш их зүйл байна. Үүнийг хийгээч гэхээр хөдөлдөггүй. Мах, гурил, нефть яриад л ард түмний аж амьдралыг ходоодоор нь хэмжээд байж байх сонирхолтой. Дэлхийн хур баячууд өнөөдөр технологийнхны хойно бичигддэг болсон байна. Элон Маск , Цукербергийг хар л даа. Энэ хүмүүсийн хүчээр дэлхий урагшилж байгаа. Гэтэл манайд өвөө нар /хоцрогдсон/ л дарга байхын төлөө зүтгээд байх юм.
- Хүн өөрөө бүх баялгийн эзэн хөгжлийн үндэс-
-Та бид хоёрын ярилцлага хүссэн хүсээгүй таны жил шахмын хугацаанд хийж байгаа Зээлдэгчдийн эрхийг хамгаалах сэдэв рүү орох нь?
- Өнөөдрийн банкны тогтолцоог харахаар өрөвдөлтэй. Дэлхийд байхгүй өндөр хүүтэй. Ийм өндөр хүүтэй зээл авахад ямар ч бизнес дампуурдаг. Хуримтлал үүсгэх ямар ч бололцоо байдаггүй нийтээрээ бид мөлжлөгийн системд амьдарч байна. Ломбард 120 хувийн хүүтэй, ББСБ нь 50 хувийн хүүтэй. Төр засгаас тендер нэрээр хулгай хийдэг, үнэтэй машин авч унадаг, хаус барьдаг. Гэтэл ард түмэн нийгэм та бүхний тансаглалыг даахгүй байна. Энэ нийгэмд байсан сайн сайхан бүхэн үгүй болж байна. Тун удахгүй ядуурал дээд цэгтээ хүрнэ. Ард түмэн чинь ямар аймшигтай амьдарч байгааг иргэд дунд ороод харах хэрэгтэй. Гэр хороололд нэг хоноод үз л дээ.
- Гарц шийдэл нь юу байх вэ?
-Маш олон зүйлийг ярьж болно. Гэхдээ би маш энгийнээр шийдэх боломжтой гэж үздэг. Миний хувьд 1996-2001 оны хооронд Германд сурах боломж олдсон. Германд анх очоод толгой эргээд шоконд орж байсан олон зүйл байдаг. Дэлгүүр нь өөртөө үйлчилдэг, бараагаа кассан дээр бичүүлдэг гээд бүх зүйл шинэ содон. 1996 онд энэ бол Монголд боломжгүй зүйл мэт санагдаж байсан үе. Бид технологи талдаа маш их хоцрогдсон юм байна гэдгийг тэгэхэд л ойлгосон. Тухайн үед гурван юм л толгойд үлдсэн.
Нэгдүгээрт, хүнийг хайрлах. Монголд хүн тэжээвэл толгой цустана, мал тэжээвэл ам тосодно гэж ярьдаг. Би энэ зүйр үгний 100 хувь эсрэг байдаг хүн. Муу санаатай, муу зан ааштай хүн байдаг л даа. Гэхдээ хүн өөрөө бүх баялгийн эзэн хөгжлийн үндэс. Хүн байхгүй бол энэ их эд хөрөнгө, алт мөнгөөр яах юм бэ? Германд бол хүний төлөө нийгэм бүтээгдсэн. Бид тэрбум гаруй хүнтэй БНХАУ, 150 сая гаруй хүнтэй ОХУ гэх хоёр том улсын голд оршиж байгаа. Энэ хоёр улсын хувьд нэгээр дутна уу, хоёроор дутна уу, саяар дутна уу хамаагүй. Гэтэл Монгол бол өөр. Гуравхан сая. Монголчууд түүхэндээ 3 сая хүн амтай байж үзээгүй. Энэ нь бэлчээрийн мал ахуй, цаг агаартай холбоотой.
Хоёрдугаарт, Германчууд шинжлэх ухаан, технологи гэдэг зүйлийг тултал нь хөгжүүлсэн. Энэ чинь эргээд нөгөө л хүнийг хайрласныхаа төлөө хөгжиж байгаагийн жишээ. Өнөөдөр шинээр сэтгэж, асууж тодруулж, суралцаж байгаа хүүхдийг “боль, битгий” гэх хандлагаар ханддаг. Гэтэл энэ нь хүүхдийн сэтгэн бодохыг хааж л байгаа хэлбэр. Бид том хайч бариад хүүхдийнхээ ар нуруунд ургасан далавчийг хайчилдаг гээд боддоо. С.Мөнхбаясгалан сэтгүүлчийн “Эвий хөөрхий үрс минь” гэх нийтлэлийг уншаад сэтгэл өвдөөд уйлсан. Нэг хүүд ээж нь хүүхдийн баяраар Бэтмэний хувцас авчирч өгсөн байгаа юм. Хүү нь тэр хувцсаа өмсчихөөд “Ээжээ энэ хувцсыг өмсөхөөр нисдэг тэ” гэж асуухад ээж нь гал тогоонд хийж байсан ажилдаа түүртээд “Тийн” гээд хэлсэн, хүүхэд ниссэн. Хүүхдэд буруу байхгүй. Энэ бол бидний байгаа байдал. С.Мөнхбаясгаланг хүндэлдэг ганцхан шалтгаан энэ нийтлэл. Монголчууд бид хүнээ хайрладаг нийгмийг л бүтээх хэрэгтэй.
Гуравдугаарт, Бие биетэйгээ сайхан харьцах харилцаа. Германд танихгүй хүмүүс хоорондоо инээмсэглээд зөрдөг, мэндэлдэг. Гэтэл би өнөөдөр ч гэсэн Улаанбаатар хотод гудамжинд, орцонд хүнтэй таараад мэндлэхэд гайхсан “таньдаг хүн билүү” гэх харцаар хардаг. Бид хэрхэн хоцрогдсон бэ гэдгээ эндээс харж болно. Бид үнэхээр супер супэр хоцрогдсон. Энэ хоцрогдлоо хүүхдүүд рүүгээ наах гээд байна. Гэтэл хүүхдүүд технологийн дэвшлийн ачаар дэлхийтэй хөл нийлүүлээд ижилхэн сэтгээд эхэлсэн. Ингэж ижилхэн сэтгэж эхэлсэн хүүхдүүдийг 20 дугаар зууны аргаар удирдах гээд байдаг.
Жишээ нь, хүүхдэд хааяа алганы амт үзүүлж байхгүй бол болохгүй гээд эцэг эх нь зоддог. Юу гэсэн үг вэ? Жижигхэн биетэй болохоор нь том биетэй /ээж, аав/ нь зодож болно гэсэн үг юм уу. Үүнийг бол ёстой болих хэрэгтэй. Ярилцаж ойлгуулж болох зүйл шүү дээ. Хүмүүжлийн өчнөөн арга байхад манайхан дандаа хүчирхийллийн аргыг сонгодог. Манай төр ч, эцэг эхийн хүүхдээ хүмүүжүүлж байгаа нь ч хүчирхийллийнх. Монголд хүчирхийлэлгүй юм юу ч байхгүй. Энэ хүчирхийллээ хүлээн зөвшөөрдөггүй, дэг журам гэж ойлгуулах гээд зүтгээд байдаг. Хүний төлөө, хүнээ хайрладаг нийгмийг бүтээж байж бид хөгжинө.
-УИХ-ын 2020 сонгууль цаг үеийн нөхцөл байдлаар үүдэн өөр сонгууль болох нь?
-Өнөөдөр Монгол Улс коронавирусийн эсрэг авч байгаа арга хэмжээ бол 50, 50 хувьтай. Нэг Монгол хүн амь эрсдээгүй, төр засгийн хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээг зөв гэдгийг өмөөрөх 50 хувь. Үлдсэн 50 хувьд нь яах ёстой байсан бэ? Эдийн засгаа аврах, төсвөө тодотгох гээд шийдвэрлэх асуудлууд байсан. Гэвч тэгсэнгүй. Зүгээр л ард түмнээ 100 мянган төгрөгөөр дахиад хүчирхийлчихэж байгаа юм. Нөгөөдүүл нь ч номхон гэж жигтэйхэн. Жишээ нь, өнөөдөр М.Энхсайханыг ч юм уу бусад хэн нэгнийг барьж аваад шоронд хийж болдог. Тэр хүн гэмт хэрэг хийсэн үгүй нь дараагийн асуудал. Ямар зүйл анги тулгаад ял өгөөд явуулж байгаад нийтээрээ харж байна. Ингэж болохгүй. Энэ нийгмийг өнөөдөр бид барьж байна. Маргааш хүүхдүүд минь барина. Нэг бол бүр аймшигтай хүчирхийлэгчид гарч ирнэ, эсвэл өөрчлөгдөнө.
Би бол өөрчлөгдөнө гэдэг тал руу нь хардаг. Манай хүүхдүүд үлгэр жишээ болох ертөнцийг цахим орчноос харж байна. Холливүүдийн янз бүрийн кинонуудыг үзэж, өсөж байна. Бүх кинон дээр хайр л ялдаг. Гэтэл бид худлаа л хайртай үлдчихсэн. Би заримдаа караоке орохоороо хүмүүсийг өрөвдөөд байдаг. Уйлаад л архи уугаад л ээжээ ааваа гээд л дуулаад байдаг. Гэтэл амьдар л дээрээ ээж аавыгаа хайрлаж байна уу? Ачийг нь хариулж барахгүй ч хэд нь ээж ааавынхаа гарын үзүүрт “зарагддаг” билээ.
Би ард түмнээ шүүмжлэх гээд байгаа юм биш шүү. Нүдээ нээгээд харчихмаар байна.
-Залуусын оролцоог хэрхэн харж байна. Жил жилийн сонгуульд тэдний идэвх оролцоо сул байсаар ирсэн?
-Өнөөгийн залуусыг битгий буруугаар ойлго. 1985 оноос хойших залуус маш өөр контент буюу агуулга үзээд өсчихсөн хүмүүс. Бид чинь чоно туулай л үздэг байлаа. Би анх 1990 онд өнгөт зурагтаар хөл бөмбөг үзээд л Италийн баг цэнхэр подволктой байдаг юм байна гэдгийг харж байсан. Үзсэн харсанаараа энэ нийгэм бүтдэг. Өнөөдрийн хүүхдүүд бол бүгд смарт гар утастай, бүгд бидний авч байгаагүй мэдээллийг авч байгаа.
Одоогийн 40, 50-аас дээш насныханд хэлэхэд та бүхэн хоцрогдсон. Тухайн ажил мэргэжил дээрээ жаахан илүү юм шиг санагдаж магадгүй. Үгүй та нар хоцрогдсон. Би дахиад хэлье 1980 оноос өмнөх нь нийтээрээ хоцрогдсон. Энэ нийгэм, энэ техник технологи та бүхнийг хол хаясан, хүн чанар хүнлэг сэтгэлээр бас хоцрогдсон. Өнөөдөр манай төрийн эрх барьж байгаа өвөө эмээ нар нэг л их туршлага ярьдаг. Гэтэл та бүхний туршлага хуримтлуулсан зүйл чинь зөв байсан бол бид өнөөдөр сайхан амьдарч байх байлаа.
Та нар нийгмээ өрөнд оруулаад, буруу тийш нь хөгжүүлээд, эцэст зөвхөн хувиа хичээсэн. Яг одоо Улс нийгмийн төлөө Сатай сайд /Мандухай Цэцэн хатан киноны/ шиг нэг л хүнийг гаргаад ир л дээ. Байхгүй байгаа биз. Хөөрхий, яруу найрагч О.Дашбалбар гуай л байна. Үнэнийг хэлсээр байгаад өөд болсон. Тухайн үедээ бүгд нийлээд түүнийг шоолж байсан. Бас Л.Түдэв гуай байна. Түүнийг ч бас бүгдээрээ нийлээд л шоолж, доромжилж байсан. Өнөөдөр нийгмээ мухардахын цагт харахад хамгийн зөв ярьж байсан хүмүүсээ шоолсон, доромжилсон, бахаа ханатал инээсэн. Гэтэл энэ эрхмүүдийг шоолж байсан хүмүүс хагартлаа баяжаад хаа сайгүй хаус бариулаад, нуусан оффшортой болсон. Ард түмэн бид хаана байгаа вэ?Энэ ард түмний дунд ордог, даардаг, өлсдөг нэг ч УИХ-ын гишүүн байхгүй. Шууд хэлэхэд гэр хороололд амьдардаг гишүүнийг бид лав хараагүй л байхгүй юу. Харин гишүүн болонгуутаа гэр хорооллын байшингаа хаус болгосон гишүүнийг харсан.
Тэгвэл өнөөдөр ард түмэн эрх баригч та бүхэнд шал өөр дүн тавих гэж байна. Тийм учраас та бүхэн ямар нүгэл үйлдэж улсаас юу хулгайлсан бэ? гэдгээ сайхан жагсааж бичээд хулгайлсан зүйлээ ард түмэндээ буцааж өгөөрэй. Тэгвэл ялгүй үлдэж магадгүй. Та бүхний хойч ирээдүй шударга гэж жигтэйхэн, үнэн гэж гарцаагүй хүмүүс гараад ирж байна. Бид нийтээрээ үнэнээрээ амьдарсангүй. Үнэнээр амьдрах гэдэг нь ямар чухал вэ гэдгийг нийтээрээ мартсан.
-Сүүлийн асуултыг танд үлдээе?
-Энд тэндэхийн намаас нэр дэвшсэн эрхэм хүндэт баян бизнесмэнүүдээ, төр засгаас хумсалж баяжсан тэрбумтнуудаа та нар бүх хөрөнгөнөөсөө татгалзаад УИХ-ын гишүүний цалингаараа дөрвөн жилийн хугацаанд ажиллаад сонгогдсон тойрогтоо амьдарна гэвэл сонгож болж байна. Эс бөгөөс хадгаламжин дахь мөнгөө тайван идээд дарга цэрэг бололгүй, холхон бай. Нийтийн тээврээр явдаг бүх төрлийн тансаглалаас татгалзаж чаддаг, ядарсан олондоо тусалдаг /Лантуу хүү шиг/ чин шударга нэгэн биш бол сонгуулийнхаа мөнгийг хэмнээд зайгаа тавьж өгсөн дээр шүү. Ганцхан статистик хэлье. 18-35 насны M, Z үеийн 900 мянган залуус санал өгнө. Та тэдэнд таалагдах уу? Тэд үнэнээр амьдрахыг хүсдэг, худлааг үзэж чаддаггүй сонгогчид. Худлаа гэвэл та хүүхдээсээ асуугаарай.
Жич: 168 гэдэг нь энэ цаг үеийн хүүхэд залуучуудыг байлдан дагуулж байгаа Rapper
О.ОНОН
