“Монгол Улсын Их Хурал бол төрийн эрх барих дээд байгууллага. Тиймээс хууль тогтоох эрх мэдлийг хадгалдаг. Байнгын ажиллагаатай парламентыг нэг танхимтай, далан зургаан гишүүнтэй байхаар 1992 оны үндсэн хуулиар хуульчлан баталжээ.
УИХ хуулийн төсөл боловсруулах, хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үйл ажиллагаагаа байнгын хороодоор дамжуулан хэрэгжүүлдэг бол парламентад суудалтай намууд бүлэг, зөвлөл байгуулан ажилладаг. Сүүлийн жилүүдэд эмэгтэй гишүүд бүлэг байгуулан нийгмийн бодлогын асуудалд хамтарч ажиллах болсон. Харин энэ удаагийн УИХ “Лобби бүлэг”-ийн тоогоор түүхэнд бичигдэх боллоо. Баруун бүсийн байгаль орчныг хамгаалах лобби бүлэг байгуулснаа орон нутгаас сонгогдсон гишүүд зарласан. Залгуулаад Кембрижийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, Малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүний үнийг нэмэгдүүлэх, Ардын эрүүл мэндийг дэмжих гэхчлэн лобби бүлгүүд мэндлэв. Харин лобби хийхийн эсрэг хяналт тавих нэг ч бүлэг байгуулагдсангүй.
Гишүүд нь хэд гурваар нийлж ямар нэгэн эрх ашигт нэгдсэн “Үхрийн бөөр” шиг бүтцээс энэ УИХ эв нэгдэлгүй нь харагдана. Цаашлаад нэгдсэн удирдлага, зохион байгуулалт байна уу гэж эргэлзэхэд хүрч байна.
Лобби гэдэг үг монгол хэлэнд үүдний өрөө, бусдыг аргалахыг оролдох, хахуульдах, наймаалцах гэсэн утгаар орчуулагддаг. Гэтэл төрийн эрх барих дээд байгууллагад сонгогдсон хууль тогтоогч эрхмүүд юу лоббидож, ямар шийдвэр гаргуулах гээд сууж байна вэ.
УИХ үйл ажиллагаагаа явуулах батлагдсан бүтэцтэй. Энэ удаа үйл ажиллагааны хэрэгжилтийг хангах, хяналтыг бий болгох гэхчлэн гурван ч байнгын хороог нэмж байгуулсан.
Намын бүлэг дээрээ байр сууриа нэгтгэж, байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр хэлэлцүүлж баталдаг. Тэгвэл тогтсон горим эвдэгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ удаагийн сонгуулийн үр дүнгээр сонгогчдын итгэлийг өвөртлөн гарч ирсэн УИХ-ын гишүүд нь ямар нэгэн лобби хийхгүйгээр ажиллаж чадахгүй нь. Харин тус тусдаа жижиг бүлэг болж засаглахаар улайрч байна. Гэхдээ “лобби бүлэг”-үүд тийм амжилттай байсан түүх үгүй.
Парламентын түүхийг аваад үзвэл энэ удаагийнх шиг борооны дараах мөөг шиг олон биш, харин тодорхой эрх ашиг дээр нэгдсэн ганц хоёр “лобби бүлэг” байгуулагдсан удаа бий. Олны шүүмжлэл, хардлага сэрдлэг дор лоббидсон хуулийн төсөл нь унаснаас биш урагшлаагүй. Нэг жишээ нь Казино байгуулах тухай хуулийн төсөл юм. Анх 1996-2000 онд ийм хуулийн төсөл яригдаад Хуульзүйн сайд С.Батчулуун агсан, гишүүн Д.Энхбаатар, Д.Баттулга нарыг лобби хийсэн хэмээн хорьсноор асуудал намжсан. 2006-2007 онд нэр бүхий 7-8 гишүүн “лобби бүлэг” байгуулан өргөн барьсан ч “захиалгатай” гэх хардлага, сэрдлэгээр хаагдсан. Тэдэнтэй барьцан УИХ-ын гишүүн Л.Гүндалай Казиногийн хуулийн төсөл боловсруулснаа өргөн барьсан нь “Морин нуур ресурс” компанийн лоббигоор ажиллаж байна гэж шүүмжлүүлээд буцсан. 2009-2010 онд Д.Кёкүшюзан Батбаяаар ахлуулсан 13 гишүүн “Лобби бүлэг” байгуулснаа зарлан Казиногийн тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан нь бас л дэмжлэг аваагүй. Тэгэхээр лобби хийнэ гэдэг цаанаа ямар нэгэн захиалгатай, авлига хээл хахуулийн чанартай эрх ашгийн төлөө явна гэсэн үг. Энэ үг одоогийн УИХ-ын ээлжит сонгуулийн дараах “мөөг”-нүүдэд ч хамаатай. Уг нь улс төр, улс төрийн намууд үзлийн талбар. Энд зөв үзэл санаатай, үнэт зүйлтэй, ард түмний элч төлөөлөгч нар улс орны төлөө, иргэдээ сайн сайхан амьдруулахын төлөө ухаанаа уралдуулж суух ёстой. Гэтэл энэ УИХ тиймгүй ажээ. Удахгүй 76 гишүүн тус тусдаа “лобби агент” эсвэл “лобби станц” болохоо зарлаж ч мэдэхээр байна.
Ч.Зотол
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
