Бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэглэл буурч хот “амь орлоо”. Нийслэлчүүд цар тахлын тархалтыг хумьж чадна гэсэн итгэлтэйгээр УОК, НОК-оос гаргасан шийдвэр бүрийг хичээнгүйлэн дагаж хөл хориог тэвчсээр яг тэсвэр алддагийн даваан дээр Засгийн газар, Хотын захиргаа нэг шийдэлд хүрч иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг ажил, амьдрал, бизнесийн хэвийн горимд орлоо. Яг үнэндээ МҮХАҮТ-ийнхантай Хотын даргын хийсэн цахим уулзалтаас харахад хөл хориог цаашид сунгавал ААН, бизнес эрхлэгчид ямар үр дүнд хүрэх байсан нь аймшиг төрүүлсэн. Энэ бол үнэхээр “өндөр үнэтэй” хөл хорио байлаа. Тиймээс Хотын дарга “Ковидын тархалтыг хумихын зэрэгцээ эдийн засгаа элгээр нь хэвтүүлэхгүй байх, бизнес эрхлэгчдийн саналыг сонсож ажиллана” гэдгээ нийслэлчүүддээ амласан.
Хэдийгээр хэвийн горимд шилжиж, дархлаажуулалт эхэлсэн ч энэ нь цар тахлын аюул ард хоцорсон гэсэн үг биш. Одоо хатуу хөл хорио тогтоосон 12 хоногт голомтыг хумьж, тархалтыг зогсоох чиглэлээр хийсэн ажил болон “Нэг хаалга-Нэг шинжилгээ”-ний үр дүнг бататгах, эрсдэлээс сэргийлэх ажил үргэлжилсээр байна
Засгийн газар үүнтэй зэрэгцэн “Эрүүл мэнд, эдийн засгийг сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөө” батлан хэрэгжүүлэхээр болов. Өөрөөр хэлбэл, хэдийгээр 68 мянган ажлын байр алдсан ч гэсэн нэмж ажлын байр алдахгүйн төлөө юу хийхээ гол зорилго болгож, үүнийгээ эрүүл мэндийн салбараа хамтад нь сэргээж авч явахаар төлөвлөжээ. Сангийн яам, Монголбанкнаас хийсэн “стресс тест”-ээс харахад “Хэрэв ямар ч арга хэмжээ авахгүй энэ хэвээрээ явбал ирэх гуравдугаар улиралд дахиад 130 мянган ажлын байраа алдах” тооцоо гарсан гэдэг. Сангийн сайд үүнийг “Нийт 820 мянган ажлын байраас 210 мянган ажлын байр буюу 20-30 хувийг нь алдана гэсэн үг. Энэ бол маш аюултай тоо” гэсэн.
Тэгэхээр Засгийн газар, Хотын удирдлагуудын гол зорилго нь ажлын байраа хадгалах явдал. Тиймээс Засгийн газар “10 их наядын төлөвлөгөө”-ндөө гурван жилийн хугацаанд нийт 150 тэрбум орчим, 10 жилийн хугацаанд 50 тэрбум төгрөгийн зардлаар эдийн засгаа идэвхжүүлж сэргээхээр тусган ажиллаж байна.
Нийслэлчүүдэд хэрэгтэй бас нэг сэдэв энд бий. Энэ нь “Ойрын гурван жилд ипотекийн санхүүжилт гацахгүй” гэсэн Сангийн сайдын амлалт. Үүнд “Сард 60-80 орчим тэрбум, гурван жилийн хугацаанд нийт хоёр их наяд төгрөг хүртэл ипотекийн зээл гарна” гэж төлөвлөжээ. Энэ нь барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг бизнесүүдэд, бүтээн байгуулалтын ажилд ч чухал ач холбогдолтой “дохио” юм.
Мөн “Залуус I, II, III хороолол”-ын дэд бүтэц, газар олгох нэг их наяд төгрөгийг төсөвлөсөн нь анхаарал татаж байна. Үүн дотроо БНХАУ-ын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар гэр хорооллын газрыг чөлөөлж орон сууцжуулах, дэд бүтцийг хөгжүүлэх хөтөлбөр, Азийн хөгжлийн банк, Дэлхийн банк, Европын сэргээн босголтын банкуудтай одоогоор ярьж байгаа хөнгөлөлттэй үүсвэрүүдийг Ерөнхий сайд танилцуулсан. Газрын асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэхээ Хотын дарга мэдээлэх байх.
Ингээд ковидын хямралаа сөрж халдварын тархалтыг хумьж эдийн засгаа сэргээх замдаа орлоо гэж үзэж байна.
Энэ бүх хугацааны туршид нэг онцлог ажиглагдсан нь Хотын даргын ажлын арга барил их сонирхолтой байлаа. Таалагдах ажил хийхдээ таалагдахуйц үг хэрэглэж “сураагүй” тэрбээр “нойр хоолгүй зүтгэлээ” гэхчлэн багаа хайрлаж хэлснээсээ болж баахан баалуулав. Дээр нь эрх мэдэлтэй ч юм шиг, эрх мэдэл нь хязгаарлагдмал, хараат ч юм шиг Засгийн газар, УОК-ийн гэнэтийн шийдэл зэргээс болж гаргасан захирамж нь богино хугацаанд цуцлагдахаас аргагүйд хүрсэн. Гэвч Д.Сумъяабазарт “ичиж” улайх зав байсангүй. Хүнд нөхцөл байдал түүнийг шийдвэрээ маш хурднаар, зөвөөр гаргахыг шаардаж байсан. Бас тэр “барилдааны мэх”-ээ ашиглах ч үе байсныг хошигнож дурдахад илүүдэхгүй болов уу. Тухайлбал ганцхан өдрийн дотор Засгийн газар нь солигдчихсон. Тавилттай жүжиг үү, таавчигтай завхрал уу мэдэж амжаагүй байтал халуун улс төр өрнөж, инээдтэй нь түүнд оролцох зав улстөрч Д.Сумъяабазарт байсангүй. Гэвч “хариуцлага тооцох давлагаа”-г өөрт ашигтайгаар эргүүлж дунд, доод шатныхны ажил хийдүүлдэг явдалтай тэмцэж орлогч Ж.Сандагсүрэнгээ НЭМГ-ын дарга нарын хамт “явуулчихлаа”. Өөрөө сугараад үлдчихлээ гэх шүүмжлэл ирж байсан ч нийтийн эрх ашиг талаасаа нам дотроо хэлэлцэж тохирсон, амлалт авсан, хэрэгжүүлж байгаа зэрэг шалтгаанаар ч тэр үү, тэр ажлаа дуустал хийхээр болжээ.
“Хотын үйлчилгээ назгай, ичмээр байна” гэж тэр яриад байгаа, тэр ч байтугай өөрөө “оператор” хийгээд гүйгээд байгаа харагдана. Толгойгоо нийлүүлээд тоо бодохдоо хариуг нь буруу гаргаад байна гэж хэчнээн шооловч яах аргагүй л түүний нуруун дээр иргэдэд хүрэх үйлчилгээ, хот тохижилтын зардлаас эхлээд галдаа хийх түлш, цаашилбал орон байрны туслалцаа гээд уламжлалт зардлаас эхлээд эмнэлгүүдийн хэрэгцээний болон оношлогоо тоног төхөөрөмжийн гэхчлэн “тоо бодох” шаардлага яах аргагүй гарсаар, яаж ч бодож хөглөсөн эцсийн хариу нь зөв гараад л байгаа харагдана.
Түүний томилогдсоноосоо хойш дөрөв орчим сарын хугацаанд хийж чадсан нэг ажил буюу хааяа завхрал үүсч бухимдуулаад байсан “ШБОС” нь бүртгэл мэдээллийн дата, ковидын үеийн шинэ үг “QR код” гэгч байлаа. Энэхүү бүртгэлийн дата мэдээлэл, судалгаанд суурилж шийдэл гарц гаргасны дүнд өнөөдөр цар тахлын халдварыг хумихад гол үүрэг гүйцэтгэж цагдаа хуулийнхан биш нийслэлийн иргэдийн гар утас нь эзнээ хаана явааг мэдээлж өгсөн. Уг нь түгжрэлийг бууруулахаар автомашины QR код гэгчийг төсөл болгон хэрэгжүүлж байсан нь өндөржүүлсэн бэлэн байдлын үед зайлшгүй шаардлагатай автомашинуудаа хэрхэн зохицуулж зорчуулах гаргалгаа болж чадсан. Нийслэлийн замын хөдөлгөөний удирдлагын төвийн гаргасан мэдээгээр “Ердийн өдрүүдэд нийслэлийн хэмжээнд 400-450 мянган тээврийн хэрэгсэл замын хөдөлгөөнд оролцдог юм байна. Засгийн газрын 178 дугаар тогтоолоор Бүх нийтийн бэлэн байдлын зэрэгт шилжсэнтэй холбогдуулан 2020 оны 11 дүгээр сарын 13-16-ны өдрүүдэд өдөрт 60 000-80 000 тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцсон байна. Бараг 5 дахин буурсан байгаа биз. Гэтэл 2020 оны 11 дүгээр сарын 17-ны ажлын өдөр эхлэхэд энэ тоо буцаад 100 000 давжээ. Энэ үед Нийслэлийн Засаг даргын 2020 оны A/1248 тоот захирамж гарч нийтийн тээврийн үйлчилгээг Тээвэр зохицуулалтын тусгай хуваарьт шилжүүлэн өглөө 07.00-10.00цагт, орой 17.00-20.00 цагийн хооронд нийтэд үйлчлэхээр тогтоож бусад цагт явган хүн, автомашины хөдөлгөөнийг хориглосон. Хэнд ч таалагдахгүй энэ шийдвэрийг Хотын дарга гаргаж чадсанаараа 48 000 орчим тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцож автомашины хөдөлгөөн 87 орчим хувиар буурсан байна. Мөн энэ өдрүүдэд нийтийн тээврээр үйлчлүүлэгчдийн тоо 518 мянгаас 28 мянга болтлоо буурсан. Мэдээж “Хотын дарга түгжрэлийг арилгах супер арга сэдлээ” гэж шоолсон, тавласан”. Гэхдээ ковидын хүнд нөхцөл “сонголтгүй сонголт” хийлгэж сонирхолтой статистикийг түүхэнд үлдээв. Энэ бол “Онц байдлын тухай Ерөнхий сайд дуугарч эхэлсэн, гардан тулаан ярьж байсан” тэр цаг үе юм.
Хотын дарга Д.Сумъяабазар “тулалдаанд түрүүлж ниссэн шонхор” нь байж чадлаа. Хариуцлагаас зугталгүй зүтгэж өнөөдрийг хүрлээ. Түүний өмнө маш олон том ажил байна. Тэрбээр хоёр Ерөнхий сайдын удирдлага дор Хотыг удирдаж байна.
Одоо тэрбээр нийслэлийн иргэдээ сонсож дарс, шар айргаас эхлээд фитнесс, караокег нь шийдэж өгдөг залуус голдуу иргэнтэй Их хотын удирдагч. Лидер болох эсэх нь өөрөөс нь шалтгаална. Ямар ч байсан нийслэлийн иргэд түүнд итгэж байна. Энэ л хамгийн үнэтэй шагнал.
Л.Тулга
