Соёлын сайд Ч.НОМИНТОЙ цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Засгийн газрын хуралдааны үеэр Соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэгтэй тэмцэх цагдаагийн нэгж байгуулах талаар ярьсан. Энэхүү нэгжийг хэзээ, ямар бүтэцтэйгээр байгуулах вэ?
-Соёлын өвийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх цагдаагийн нэгжийг байгуулах санаачилга гаргасан. Үүнийг Хууль зүй, дотоод хэргийн яамтай хамтран дараа жилийн буюу 2022 оны улсын төсөвт санхүүжилтийг нь суулган явуулах болно. Мөн Соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэгтэй тэмцэх цагдаагийн нэгжтэй байх асуудал нь Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт багтсан. Музейн хяналтын камер, дохиоллын систем ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон зэргээс үүдэн соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэг, зөрчил гарч байна. Сүүлийн жилүүдэд соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэг, зөрчлийн тоо нэмэгдэх хандлагатай байгаа тул үүний эсрэг тэмцэх цагдаагийн нэгж байгуулах шаардлага үүссэн гэж ойлгож болно.
-Соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэгтэй тэмцэх нэгж ямар зохион байгуулалттайгаар ажиллах вэ?
-Өнөөдөр /өчигдөр/ ЦЕГ-ын Эрүүгийн цагдаагийн албанд соёлын өвийн эсрэг гэмт хэрэгтэй тэмцэх чиглэлийн нэгж байгуулах шийдвэр нь гараад байна. Ямар хэмжээний бүтэцтэй, хэрхэн ажиллах вэ гэдгийг ирэх онд тодорхой болгоно. Ер нь энэхүү нэгжийн гол хийх ажил нь Монгол Улсын орон нутгаар тархсан биет болон биет бус өв, нэн ялангуяа түүх, соёлын дурсгалуудыг хамгаалах, хадгалах, мөн санаатай, санаандгүй байдлаар гэмтээж болзошгүй соёлын өвийг хамгаалах юм.
Соёлын салбарт хөрөнгө оруулалтыг хангалттай хийсэн гэж харж байна. Үүний хүрээнд энэ салбарт бүтээн байгуулалтын олон ажил өрнөж байгаа. Тэдгээр бүтээн байгуулалтын явц ямар байна вэ?
-Соёлын салбар 24 жилийн турш хариуцсан яамгүй, төрийн бодлого нь аливаа нэгэн яамны хавсарга бодлого болж явж ирсэн. Төрөөс “Монгол Улс соёлын бодлогыг тэргүүлэгч бодлогоо болгон авч явах ёстой” гэж тодорхойлсноор энэ салбар бие даасан яамтай болсон. Үүнээс гадна Монгол Улсын Ерөнхийлөгч соёлын салбарт анхаарал тавьж байна. Энэ утгаараа соёлын салбарт бүтээн байгуулалтын олон ажил өрнөж байгаа юм. Эдгээрээс хамгийн түрүүнд Чингис хааны музейн үйл ажиллагааг ирэх оны дундуур нээхээр төлөвлөж байна. Харин музейн барилгыг энэ сард улсын комисст хүлээлгэн өгч, ашиглалтад оруулна. Барилгын хувьд ашиглалтад оруулж байгаа ч доторх зохион байгуулалт, бүх сан хөмрөг, үзмэрийн дэглэлтээ хийх ажлууд нь ирэх оны дунд хүртэл үргэлжилнэ гэж ойлгож болно. Бидний зүгээс музейг ашиглалттай байх ёстой гэсэн бодлого баримталж байна. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл, музейг хүүхдүүд орж үздэг, байнгын арга хэмжээ зохион байгуулдаг, амралтын өдрүүдэд ч тэнд “амьдрал” өрнөж байдаг газар болгох бодлого барьж байгаа учир энэ бүх ажлыг хийж, бүрэн үйл ажиллагаанд оруулах хугацааг ирэх оны дундуур тооцоолсон. Байгалийн түүхийн музейн хувьд гэр бүлд зориулсан соёл амралтын хүрээлэн байх ёстой гэж үзэж байгаа юм. Музейн гадна ногоон байгууламжтай, тэнд нь гэр бүлээрээ амарч, чөлөөт цагаа өнгөрөөх боломжтой болгоно гэж зорьж байна. Газрын асуудлыг шийдвэрлэсэн бөгөөд барилгын ажлыг эхлүүлэх гэж байна. Их тэнгэрийн амны наахна, Туул голын эрэг дагуу байгуулж байна. Цаашлаад Үндэсний урлагийн их театрын барилгыг тун удахгүй ашиглалтад оруулна. Үндэсний номын сангаа ирэх онд ашиглалтад оруулахаар ажиллаж байна. Мөн Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт багтсан Хүүхэлдэйн театр, Хүүхдийн номын сангийн бүтээн байгуулалтыг эхлүүлнэ.
-Соёлын салбарыг удирдаж байгаа хүний хувьд ямар бодлого, чиглэлтэй ажиллаж байна вэ?
-УИХ-аас өнгөрсөн долоодугаар сард Соёлын тухай хуулийг баталсан. Үүнээс гадна Музейн тухай, Кино урлагийг дэмжих тухай хуулийг батлаад байна. Эдгээр хуульд соёлын салбарын төрийн болон төрийн бус байгууллагуудаа соёлын бодлогоор дэмжих бүх бодлогуудаа шингээж оруулсан. Соёлын сайдын хувьд гурван түүчээлэх бодлогыг дэвшүүлж байгаа. Нэгдүгээрт, бүх нийтийн соёлын боловсролыг хүний амьдралын үе шат болгонд тодорхойлж, үүнийгээ албан болон албан бус боловсролоор дамжуулан хэрхэн түгээх вэ гэдэг талд бодлогынхоо концепцыг гаргаж байна. Хоёрдугаарт, Үндэсний нэгдмэл үнэт зүйл байгаа. Хөгшин, залуу гэлтгүй бүх хүн Монголоороо, монгол соёлоороо бахархдаг, монгол гэдгээрээ омогшдог сэтгэлтэй байх ёстой. Үүнийг бид үндэсний нэгдмэл үнэт зүйлээрээ түүчээлнэ гэж үзэж байна. Энэхүү бодлогоо салбарын эрдэмтэн, судлаачидтайгаа хамтран гаргахаар ажиллаж байна. Гуравдугаарт, соёлыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах ёстой гэж үзсэн.
Соёл гэдэг ямар нэг байдлаар хэрэглээнд орж байж урт хугацаанд оршин тогтноно. Соёлыг яг байгаагаар нь авч үлдэх, мөн түүнийгээ хэрэглээнд оруулж, одоогийн соёлтой уусгаж түгээн дэлгэрүүлэх ёстой.
Энэ агуулгаараа соёлыг бүтээлч үйлдвэрлэлийн тусламжтайгаар дамжуулж эдийн засгийн эргэлтэд оруулна. Энэхүү бодлогын хүрээнд Кино урлагийг дэмжих хуулийн төслийг боловсруулан батлуулсан. Кино урлагийг дэмжих тухай хуулийн тухайд олон нийтийн дунд буруу ойлголт байна. Энэ хуулийн хүрээнд нэг талаар монгол уран бүтээлчдээ дэмжих гэж байгаа юм. Монгол уран бүтээлчид кино бүтээх, түгээн дэлгэрүүлэх, кино зохиол бий болгоход төрөөс дэмжлэг үзүүлэх зорилготой. Нөгөө талаар гаднын хөрөнгө оруулалтыг Монголд татна. Өөрөөр хэлбэл, гаднын хөрөнгө оруулалтыг Монголд татсанаар оруулсан хөрөнгө оруулалтаасаа тодорхой хувийг нь буцааж авах боломжийг бодлогоор хийж байгаа явдал юм.
-Соёлын байгууллагуудыг хэрхэн дэмжих вэ?
-Соёлын тухай хуульд музейн эд зүйлстэй харьцдаг ажилтан, албан хаагчид болон олон жил соёлын салбарт ажилласан хүмүүст урамшуулал олгох заалтыг тусгасан. Үүнээс гадна судалгаагаар төрийн соёлын үйлчилгээний байгууллагад ажилладаг 7000 гаруй хүний 50-аас илүү хувь нь өөрийн гэсэн орон сууцгүй байна. Тэгэхээр соёлын салбарынхнаа орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. Энэ чиглэлээр төрийн соёл урлагийн байгууллагынхаа ажилтнуудыг дэмжих бодлого барьж байна.
-Салбарынхаа боловсон хүчнийг бэлтгэх талд анхаарч байгаа юу. Энэ салбарын боловсон хүчнийг хэрхэн бэлтгэдэг вэ?
-Соёлын салбарын боловсон хүчин төрийн захиргааны ажилтанг цаашид бэлтгэх шаардлага бий. Соёлын салбарын үйлчилгээнд ч бэлтгэх шаардлага тулгарч байгаа. Энэ салбар 24 жилийн хугацаанд бусад яамны хавсарга бодлогоор явж ирсэн учир боловсон хүчний тасалдал үнэхээр их гарсан. Тиймээс салбарын боловсон хүчнийг чадавхжуулах, шинэ боловсон хүчин бий болгох, олон улсын стандартад нийцсэн сургуулиудад явуулах, сургах хөтөлбөрүүдийг зайлшгүй хэрэгжүүлнэ. Тун удахгүй кино урлагийг дэмжих томоохон хэмжээний хөтөлбөр зарлаж, хөтөлбөрийн хүрээнд кино урлагт үйл ажиллагаа явуулдаг олон төрлийн мэргэжил дээр тэтгэлэгт хөтөлбөр зарлахаар бэлтгэж байна.
-Жил бүрийн есдүгээр сарын 1-нийг “Эх хэлний өдөр” болгон тэмдэглэдэг. Соёлын яам энэ өдрийг тохиолдуулан “Хос бичигтэн яам” арга хэмжээний нээлтийг хийлээ. Арга хэмжээг хэрэгжүүлснээр Соёлын яам бүрэн хос бичигт шилжих үү?
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигийн дагуу Монгол Улсын нийт ард иргэд, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд “Эх хэлний өдөр”-ийг жил бүрийн есдүгээр сарын 1-нд тэмдэглэхээр болсон. Мөн Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн дагуу Соёлын яамнаас “Хос бичигтэн яам” болох санаачилгыг төрийн байгууллагуудаас түүчээлэн гаргаж байгаа юм. Харин яамд болон төрийн байгууллагуудыг энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуул гэсэн тусгайлсан төсөв, санхүү байхгүй. Өөрсдийн нөөц бололцоонд тулгуурлан үйл ажиллагааныхаа хөтөлбөрт оруулаад явж байгаа ажил юм.
Бидний зорьж байгаа зүйл бол энэ ондоо Соёлын яамны нийт ажилтан, албан хаагчдыг бүрэн хэмжээнд монгол бичиг ашиглах боломжтой болгоно
Яамны хэмжээнд судалгаа хийхэд 78 хувь нь ямар нэгэн байдлаар монгол бичгийн сургалтад хамрагдах шаардлагатай байгааг харууллаа. Тиймээс бид эхний ээлжид сургалтаа явуулна. Харин ирэх оноос аль болох Соёлын яамнаас гаргаж байгаа албан бичгийг монгол бичиг болон кириллээр хослуулж гаргахаар ажиллаж байна.
-Цаашид энэ чиглэлээр ямар ажил, арга хэмжээ хэрэгжүүлэх вэ?
-Бидний хувьд богино хугацааны зорилт бий. 2025 он гэхэд төрийн байгууллагууд хос бичгээр албан бичиг хэргээ хөтлөн явуулна гэсэн зорилтын хүрээнд бусад яамыг түүчээлж эхний алхмаа хийж байна. Энэ агуулгаараа соёлын салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн болон орон нутгийн байгууллагуудыг ирэх он гэхэд хос бичигтэн болохыг уриалж байгаа. Үүнээс улбаалан бусад яам энэхүү арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Соёлын яамны “Хос бичигтэн яам” арга хэмжээнээс гадна цаашид 11 ажил хийхээр төлөвлөсөн. Үүнд, монгол бичгийн товхимол болон контент хийх ажлууд багтсан. Эхний хийх ажил нь монгол бичгийн толь бичигт тулгуурласан аппликэйшн бүтээж, хэрэглээнд нэвтрүүлэх юм.
М.Энхцэцэг
Эх сурвалж: "Монголын үнэн" сонин
