Гуравдагчдын орон зайд анхдагчдын нэг Ногоон нам Сонгуулийн нэрсийн жагсаалтад гуравдугаарт эрэмбэлэгддэг. Мэдэх мэдэхгүй олон нам өрсөлдөх, томсгосон тойрогт нэрсийн жагсаалтад эрэмбэ эдлэнэ гэдэг бараг үйл ажиллагаа явуулдаггүй намд давуу тал болно.
Үүнийг ч мэдсэн байх, цагтаа Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяраас эхлээд үнэ хаяж байсан Ногоон намыг Н.Номтойбаяр худалдаад авчихаж. Мэдээж, түүний тэргүүн зорилго бол МАН-ынхнаас өшөө авах болохоос биш, Ногоон намыг аваад оройн дээдээр залах ч биш байх.
Байсан ч эхний зорилго биш. Ямар ч байсан МАН-ын саналыг бусниулах улс төрийн хүчин бойжиж байгаа нь сонирхол татна. Үүгээр ч зогсохгүй Монголын ардчиллын өвөг нам гэж болох МҮАН-тай эвсэж байгаагаа мэдэгдэж байна. Ерөнхий сайд асан М.Энхсайхан, О.Цогтгэрэл тэргүүтэй нөхдийг басаж болохгүй. Айсуй сонгуулиар МАН-ын саналыг бусниулж, бусад улс төрийн хүчинд өрсөлдөх боломж гаргаж өгч байгаагаараа Н.Номтойбаяр чамгүй буянтай ажил хийж байна гэж харж болно. Тухайлбал, зөв бодлого, зөв зам дээр яваа ШИНЭ нам тэргүүтэй хуруу дарам улс төрийн хүчинд маш том боломж гарч байна. Иинхүү Н.Номтойбаярын хонзогнол нь нэгэнт таатай орчинд гарч ирсэн гуравдагч улс төрийн хүчнүүдийн боломжийг нэмж өгч байгаа нь сайн хэрэг.
Нэгэнтээ нарынхаа өөдөөс ассан шангаа хүртэж ял авсан Н.Номтойбаярын хувьд ялын хугацаа дууссан. Тодотговол, түүний нийтийн албанд томилогдох, сонгуульд нэр дэвших эрх нь нээгдсэн. Анх 2020 онд 5,5 жилийн ял авч, нийтийн албан томилогдох эрхээ таван жилээр хасуулж байсан бол 2021 оны нэгдүгээр сарын 22-ны өдөр түүнд оноосон шүүхийн шийдвэрийг зүйлчлэн өөрчлөхөөр болж, нийтийн албанд томилогдох эрхийг хоёр жилээр хасаж, нэг жилийн хорих ял оноосон юм. Одоо бүх зүйл дууссан. Эндээс харахад МАН-ын ах нар дайснаа дутуу дарсан байна. Тухайн үед Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч болох багийн ажил, замд саад болж байсан Н.Номтойбаярыг нэг удаа л зайлуулсан болохоос 2024 оны сонгуулиар саналаа хэрчүүлэх юм чинээ санаагүй нь тэдний алдаа болж. Богинохон харжээ. Одоо үүнийхээ алдааг үүрэхээс өөр аргагүй.
Нэгэнт ялаа эдэлчихсэн, улс төрийн туршлагатай, мөнгөтэй, нэр зүстэй ид насны эр жагсаалтын гуравт эрэмбэтэй нам авчихсан, илдээ хурцлаад сууж байгааг зүгээр нэг улс төрөөс зайлж чадахгүй хүний ажил гэж бодох нь өрөөсгөл шүү. Хэтдээ парламентад ч, МАН-д ч амьгүй болсон Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэбат, Н.Номтойбаяртай хамт хандаа даруулсан УИХ-ын гишүүн асан Ж.Мөнхбат нарын залуус ч тодорхой дэмжлэггүй байгааг мартаж болохгүй. Нөгөө талаас шүдгүй амандаа МАН-ын залуу дарга нарыг зууж хэвтээ УИХ-ын дарга асан М.Энхболдыг мартаж болохгүй. Ингээд дурдаад байвал Д.Хаянхярваа, Ё.Баатарбилэг нар гээд том том дүрүүд бий. Үүнээс гадна 2024 онд МАН-аас нэгэнт мандат авч чадахгүй болчихсон олон хүн битүүхэн өс зангидаад сууж байгааг юу гэх юм.
Нөгөө талд МАН-д эрх мэдэл, мөнгө байгаагаас нэр хүнд байхгүй болсон. “Шинэ сэргэлтийн бодлого” хэмээх цаасан тунхаг он цагийн тоосонд дарагдсан. Мөрийн хөтөлбөр өнөөдрийн зуданд дарагдсан. Том том эдийн засгийн өсөлт, тоо баримт ярьж байгаа ч айл өрхийн үүдээр орсон нь байхгүй. Олон түмний амьдрал өдрөөс өдөрт ядуурч, олон зуун аж ахуйн нэжг үүдээ барьж дампуурсан гээд дурдаад байвал эерэг үзүүлэлт байхгүй. Үүнийгээ мэдсэн МАН арга ядахдаа ногдол ашиг гэх 116-хан мянган төгрөгөөр ард иргэдээ хуурахаар ярьж сууна. Үүнийг олон жил МАН-ын хаяа хатавч бараадсан хашир туршлагатай улстөрчид мэдэж байгаа. Эхнээсээ өөр улс төрийн хүчин сонгоод явж байна. Үүнээс гадна Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт орсон гээд олон хүчин байхад яах ч арга алга.
Санаж байгаа байх. Өнгөрөгч 2011 онд Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт орж, холимог тогтолцоонд шилжүүлсэн. Үүний зэрэгцээ одоогийн МАН МАХН нэрээ сольж, МАН-д гомдсон Н.Энхбаяр голж орхисон нэрийг нь авч улс төр хийсэн. Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаанаас эхлээд дархан нэг суудалтай нөхдүүд МАН-д гомдож, Н.Энхбаярыг дагаж байсан даа. Тухайн сонгуульд МАН ялагдал хүлээж, Н.Энхбаяр. М.Энхсайхан нарын үүсгэсэн “Шударга ёс” эвсэл 10 гаруй суудалтай УИХ-д орж ирсэн түүхийг ч санах хэрэгтэй. Тэгээд ч дайны утаа үнэртсэн, унаж босож үзсэн МҮАН-тай эвсэхээр болчихлоо.
С.УУГАНБАЯР
Tumen.mn
