УИХ 76 гишүүнтэй. Үүнээс хоёр нь шүүхээс ял сонсоод байна. Үүнд:
- Хөгжлийн банкны гэх хэрэгт нийт 80 хүн холбогдсон. Тэднээс 32 хүн, 4 хуулийн этгээдийг гэм буруутай гэж үзэн өнгөрөгч 2023 оны зургадугаар сард шүүхээс ял оноосон. Гэм буруутай 32 хүний нэг нь УИХ-ын гишүүн Ё.Баатарбилэг бөгөөд хахууль авсан гэх үндэслэлээр түүнд 6 жил хорих ял оноож, нийтийн албанд томилогдох эрхийг 4 жилээр хассан билээ.
- Нүүрс олборлолт, экспорт, тээвэрлэлт, худалдан авах ажиллагаатай холбоотой хэргийг шалгах ажлын хэсгээс улс төрд нөлөө бүхий 13 этгээдийг яллагдагчаар татан шалгасан. Улмаар Нийслэлийн прокурорын газраас УИХ-ын гишүүн Б.Энх-Амгалан нарт яллах дүгнэлт үйлдэн хэргийг Сүхбаатар дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд шилжүүлсэн. Шүүхээс Б.Энх-Амгаланг гэм буруутайд тооцож, нийтийн албанд томилогдох эрхийг 5 жилээр хасаж, 40 сая төгрөгөөр торгох ял оноолоо.
Ийнхүү шүүхээс ял оноосон ч тэд УИХ-ын гишүүн тул хорих болон, албан тушаалаас нь чөлөөлөх боломжгүй. Учир нь, УИХ-ын тухай хуулийн 9.1.1-д “Гэмт үйлдлийнх нь явцад, эсхүл гэмт хэргийн газарт нотлох баримттай нь баривчилж, улмаар бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын ерөнхий прокурор Улсын Их Хуралд оруулснаас бусад тохиолдолд УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлнэ” гэж заажээ.
Дээрхээс бусад тохиолдолд гишүүнийг албадан саатуулах, цагдан хорих, түүнд шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл оногдуулах, гэр, албан өрөө, тээврийн хэрэгсэл, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно гэж мөн хуулийн 9.8-д заасан байна.
Анхан шатны шүүхээс ял сонссон УИХ-ын гишүүд давж заалдах эрхтэй. Хэрэв давж заалдах шатны шүүхээс анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг “зөв” гэж үзэн хэвээр үлдээсэн тохиолдолд тэдний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж, шүүхээс оноосон шийтгэл хэрэгжиж эхлэх юм.
