УИХ-ын Аюулгүй байдал гадаад бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн /2024.10.23/ хуралдаанаар Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл болон дагалдах төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ. Энэ үеэр гишүүд асуулт тавьж хариулт авав.

УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар:

-Батлан хамгаалах салбарт төсвийн хэдэн хувь хуваарилагдаж байна вэ. Бусад улс орон төсвийнхөө хэдэн хувийг батлан хамгаалах салбарт хуваарилдаг вэ. Монгол Улс хаахна явна. Хоёрдугаарт, цэрэгт явах сонирхолтой залуус байхгүй болсон. Яаж ийгээд мултрах үзэл бодолтой болсон. Энэнд нөлөөлж байгаа хүчин зүйл бол цэргийн анги салбарын орчин нөхцөл нь тааруу. Дээрээс нь цэрэгт очиж байгаа залуусын сургалтын хөтөлбөр сайн биш. Цэргийн хэргийн мэдлэг орохоос англи хэл, жолооны курсын хөтөлбөр тааруу. Тавьдаг төсөв хөрөнгө нь муу. Энэнд хэрхэн анхаарч байна вэ?

Батлан хамгаалахын сайд С.Бямбацогт:

-Батлан хамгаалах салбарын төсөв бусад салбараас бага тавигддаг уламжлалттай юм байна лээ. Дэлхийн геополитик амаргүй хүнд байгаа. Тийм ч учраас дэлхийн бүх улс орон батлан хамгаалах салбарт зарцуулах төсвөө нэмэгдүүлж байгаа. Судалгаа хийж үзэхэд, манайхтай ижил цөөн хүн амтай, томоохон гүрнүүдтэй хиллэдэг Латви, Литви, Гүрж, Израйль зэрэг орнууд хамгийн багадаа ДНБ -ийнхээ хоёр хувийг батлан хамгаалах салбартаа зарцуулдаг бол дээд тал нь 10, 15 хувийг захрцуулдаг. Манай улсын хувьд ДНБ-ийнхээ 0.6-0.7 хувийг батлан хамгаалах салбарт зарцуулж байгаа. Энэ нь хамгийн өндөр оронтой харьцуулахад 20 дахин бага, хамгийн бага төсөв зарцуулж байгаа улстай харьцуулахад Монгол Улсын батлан хамгаалах салбарт зарцуулж байгаа төсөв дөрөв дахин бага байгаа.

Гео улс төрийн нөхцөл байдал амаргүй. Хоёр хөрш хоёулаа асуудалтай байна. Бидэнд цаашдаа бодох, болгоомжлох, батлан хамгаалах салбартаа онцгой анхаарах шаардлагатай цаг үед амьдарч байгаа.

Олон нийт ойлгоосой гэж хүсч байна. 2024 онд Хууль зүй дотоод хэргийн сайдын багцад 400 гаруй тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт тавигдаж байсан бол Батлан хамгаалах сайдын багцад 20 тэрбумын хөрөнгө оруулалт тавигдсан нь 20 дахин бага. 2025 онд Сангийн яаманд нөхцөл байдлаа ойлгуулж байж, хөрөнгө орулалтаа бага зэрэг нэмэгдүүлсэн. Энэ дээр Сангийн яамныхандаа талархах ёстой.

Цаашдаа бидэнд тулгамдсан олон асуудал бий. Цэргийн албан хаагч нар маань энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд оролцож, орлого олдог. Ингэснээр орон байрны урьдчилгааныхаа 50 орчим сая төгрөгийн асуудлаа шийддэг. Зэвсэгт хүчний хөгжлийн санд тодорхой хэмжээний мөнгө ордог.

Энхийг сахиулах ажиллагаанд ашиглаж байгаа зэвсэг техник нь хуучирчихсан, НҮБ-аас оролцуулахгүй байх шаардлага тавьж байгаа. Тийм болохоор зэвсэг техникээ сайжруулж НҮБ-аас олдог орлогоо нэмэгдүүлэх шаардлага байна.

Хоёрдугаарт, залуус хугацаат цэргийн алба хаах сонирхол маш их буурч байгаа. Үүнийг нэмэгдүүлэх зорилгоор цэргийн эрдэмд суралцахаас гадна ажил амьдрал дээр гарахад амьжиргааны орлогоо залгуулчих чадвартай болчихоосой гэдэг үүднээс англи хэл, компьютерийн анх шатны мэдлэгтэй болгох, жолооны курст суралцах боломж бүрдүүлэх зэргээр анхаарч тодорхой ажил төлөвлөж байна. Төлөвлөж байгаа ажлыг хийхэд ширээ сандлаас эхлээд компьютер, тоног төхөөрөмж, сургалтын машин хэрэгтэй тул хөрөнгө оруулалтыг шийдэх шаардлага байна. Ийм байдлаар хугацаат цэргийн албан хаагчаа чадвавхижуулаад авбал өнөөдөр Монгол Улсын хөдөлмөрийн зах зээл дээр ажил хийчих чадвартай, чадалтай цэргийн эрдэмд суралцсан боловсон хүчин бий болно гэж үзэж байгаа. Энэ асуудалд Байнгын хорооны гишүүд анхаарч, цаашдаа манай төсвийг боломжийн хэмжээнд нэмэгдүүлбэл сайн байна.

УИХ-ын гишүүн Э.Болормаа:

-Энэ жилийн төсөв зардлын өсөлтөөрөө 110 хувиар нийтдээ 220 орчим тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн хэсэг нь эд хогшил, урсгал засварын зардал гэсэн хэсэг байна. Сайдын хариултаас үзэхэд цэргүүдэд мэргэжлийн боловсрол олгоход энэ орж байна гэж ойлголоо.

тэгэхээр Батлан хамгаалах яам жолооны курс ажиллуулна гэсэн үг үү. Батлан хамгаалах яам англи хэлний багш авна гэсэн үг үү. Энийг гүйцэтгүүлэхдээ хувийн хэвшилтэй өрсөлдөх бус хувийн хэвшлээ татан оролцуулах боломжийг харж байгаа юу, 20 тэрбум төгрөгөөр Батлан хамгаалах яам машин аваад жолооны курс ажиллуулах юм уу?

Батлан хамгаалахын сайд С.Бямбацогт:

-Хугацаат цэргийн албан хаагчдыг англи хэлний болон компьютерийн анхан шатны мэдлэгтэй, жолооны үнэмлэхтэй болгоход дотоод нөөц бололцоогоо ашиглана. Зэвсэгт хүчний анги нэгтгэлд ажиллаж байгаа цэргийн албан хаагч нар энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож байгаа. Хэлний бэлтгэлд сурдаг, хэл сурдаг. Хэлтэй боловсон хүчин байна. Үндэсний батлан хамгаалах их сургуульд англи хэлтэй боловсон хүчин бэлтгэдэг. Гурван цэргийн анги дээр тусгайлсан зориулалтын англи хэлний анхан, дунд, гүнзгийрүүлсэн дамжаа хичээллүүлж байгаа. Энд бэлдэж байгаа боловсон хүчнүүдээрээ англи хэлний сургалт хийнэ.

Компьютерийн анхан шатны мэдлэг олгох сургалтыг Үндэсний батлан хамгаалах их сургууль болон бусад офицер ахлагч нарын мэрэгжлийн хүмүүсээр сургах бодлого барина.

Жолооны курс, жолоочийн тухайд ганц хоёр анги маань дотооддоо боловсон хүчнээрээ дамжуулан жолооч бэлтгэнэ. Бусад хувийн хэвшлийн жолооны курстэй хамтарч ажиллаж, тэднээр дамжуулж жолооч бэлтгэнэ. Урьд нь шийдээд явж байсан туршлага бий. Хугацаат цэргийн албан хаагчийн ар гэр нь зөвшөөрвөл тодорхой төлбөр гаргаж, жллооны курст бэлтгэж байсан жишиг туршлага бий. Үүнийгээ үргэлжлүүлээд хувийн жолооны курстэй хамтарч, ажиллана. хуучин ангиуд дээрээ жолооч бэлтгэнэ.

Улмаар байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүд Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл болон дагалдах төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийж дуусган чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр болов.