2025 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл болон дагалдах бусад хууль тогтоомжийн төсөлд Ерөнхийлөгч бүхэлд нь хориг тавьсан тул сарын дараагаар шинэчлэн боловсруулж, дахин өргөн барилаа. Зүгээр энгийн яриагаар бол Н.Учрал сайдын хиймэл дагуул гээчийг хойшлуулж, харин Ч.Номингийн Соёлын ваучер зэрэг цагаа олоогүй, байгаа оноогүй олон зардлыг 2025 оны төсвөөс хасч оруулж ирэв. Харин Богдхан уулыг нүхлэх асуудал Нийслэл дээр байгаа бол Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ийг босгох төсөл, газрын тосны төсөл хэвээр үлджээ.
Тодотгоход, Эрхэм Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ маань гэнэт л 14 мега төсөл гээд дуугараад эхэлсэн. Нөгөө Шүүр, Шувуу, Шуудуу билүү Ш-үүд нь яригдахаа ч больж, түүхийн хуудаст үлдэж байгаа янзтай. Харин одоо 4 жил 14 мега төсөл гэж шуугиулахаар болж, түүнээс нь улсын төсөв дээр 3 нь байснаас хиймэл дагуул нь хойшлуулагджээ. Ирэх ондоо лав хийхгүй, тийм их хэмжээний мөнгө зээлэхгүй гэсэн чиг хандлага барьсан байна. Үнэндээ Л.Оюун-Эрдэнэ гэж хүн засгийг тэргүүлсэн өнгөрсөн хэдэн жилд Монгол Улсын төсөв 20 их наяд давсан дүнгээр тэлж, түүхэнд бичигдэж үлдэх хэмжээнд хүрсэн билээ. Төсвөө аль болох томруулах л чиглэлтэй Засгийн газар 2025 оны улсын төсвийг ДНБ-ний 35.2 хувьтай тэнцэх хэмжээнд буюу өмнөх хориглуулсан төсөлтэйгээ харьцуулахад 2.3 их наядаар бууруулж оруулж ирээд, алдагдалгүй төсөв өргөн барьсан нь энэ юм. Н.Учрал сайд ярьж хэлснээ нэг жил хүлээхээр болсон тул бухимдалтай л байгаа биз. Тиймдээ Нийслэл хот төсвөө яагаад улсаасаа өмнө баталчихав гэж ундууцсан үзэгдэнэ.
Ч.Номин ч нөгөө кино үзүүлэх зэрэг 18.3 тэрбум төгрөгийн Соёлын ваучер гээчээ тэр чигээр нь арилгуулчихаад дотор нь харлаад байгаа юм уу “Баавгай болохсон” киног өмнөө барьж ярих гээд бас нэг “баригдлаа”. Өмнө нь 50 саяар өөрийн хамааралтай тансаг буудалдаа төсөв хэлэлцүүлээд “баригдсан”-ыг та мартаагүй байх. Харин энэ удаад “Баавгай болохсон” киног Кино урлагийг дэмжих сангаас зардлынхаа 30 хувийг авч байж олон улсын зах зээлд гарсан” гэж хэлээд гурилын хулгайч гурав алхахгүй гэдэг шиг киноны найруулагч П.Золжаргал тэр сангаас огт мөнгө аваагүйгээ мэдэгдээд “чанаад” өгөв. Ер нь л улсад нэг ууж иддэг сан байхгүй бол болдоггүй бололтой. Кино урлагийг дэмжих сан гээч байхгүй бол Монголын уран бүтээл Дэлхийд гарах боломж хумигдана” л гэж эрхэм сайд эмэгтэй өгүүлжээ. Гэтэл ганц гайгүй олон улсад хүрсэн “Баавгай болохсон”-ыг “Оскар”-т нэр дэвшүүлэх боломжгүй гэж энэ сан нь хэдхэн сарын өмнө мэдэгдэл гаргаж, шуугиулсныг сүүлийн нэг сард мэндэлсэн хүүхэд л сонсоогүй, мэдээгүй ойлгоогүй байх. За, энэ Н.Учралын хиймэл дагуул, Ч.Номингийн соёлын ваучер ч яахав. Утаатбаатарт угаартаж, ханиуд томуу, хавдарт дарлуулсан, хүүхэд, хүмүүс дүүрчээ. Шинэчилсэн төсвийн төслөөр Хавдар судлалын Үндэсний Төв II-ийг барих төсвийг оруулж өгсөн гэсэн нэг нааштай мэдээ сонстов. Гэхдээ төрийн албан хаагчдын цалинг бол нэмдгээрээ нэмнэ л гэж. Тэтгэвэрт гарахад нь нэг удаа олгох тэтгэмжээ хэвээр үлдээлээ л гэсэн байна. 2009 онд Монгол улсад 100 хүн тутмын 4 нь төрийн албан хаагч байж. Харин одоо бараг 7 болтлоо өсчээ. Энэ нь эргээд төсвийн зардал, цалин нэмэгдэх гол үндэс.
Цаашилбал, том намууд сонгуулиар сонгогчоо алдахгүй байх нэг арга. Төрийн албан хаагчдын тоог цөөлнө л гээд байдаг. Гэтэл улам нэмэгдсээр, харин хувийн байгуулага, хувиараа бизнес эрхлэгчдийн тоо цөөрсөөр л байгаа хэрэг. Нэг ёсондоо хийдэг нь цөөрсөөр, хэлдэг нь ихэссээр байх ажгуу.
Зарим хассан зардлаас энд тэмдэглэе.
- Салбар харгалзахгүйгээр бүх төсөвт байгууллагадын тавилга, эд хогшил худалдан авах, сургалт, семинар, хурал зөвлөгөөн хийх, биеийн тамирын уралдаан тэмцээн зохион байгуулах зардлыг 100 буюу бүрэн хасчээ. Танай дарга ямар нэг сандал ширээ ч юмуу авбал хууль зөрчсөн болж таарна гэсэн үг. - Бүх шатны төсвийн байгууллагын дотоод албан томилолт, бичиг хэргийн зардал, багаж техник хэрэгсэл худалдан авах зардлыг 50 хувиар бууруулна. А4-ийн бичгийн цаасаа улсынх гээд тоодоггүй, тоймгүй ихээр нь хувьдаа ашигладаг байсан бол одоо цаашаа гараа татаад үзээ гэж. Одоо бүгд л утаа ярьж байгаа цаг. “Утааг бууруулах зардал гэж байхгүй юм шиг харагдаж байвч байгаа” гэж Сангийн сайд Б.Жавхлан хэлээд “Утаатай тэмцэхийн тулд маш зөв цогц асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай” гээд дагуул хот, дэд төвүүд байгуулах талаар яриад явчихлаа. Энэ өвөлдөө энэ утаа та бидний элэг уушгинд улам л нэвчинэ гэж буй хэрэг. Нээрээ, Ерөнхий сайд маань “Одоо Зайсан, Их Тэнгэр ч утаанд харагдахаа болилоо. Он гараад зөвхөн утааны асуудлаар хуралдая” гэж хэлсэн байна лээ. Ашгүй утаа урагшилж, эрхэм дарга, сайд нарын элбэг хангалуун хана, хашааг давж, байшингийнх нь цонхоор баагиж эхэлсэн бололтой. Он гараад ярьж байтал цагаан сар болоод золгоод таарах биз ээ. Иймэрхүү төсвийн төсөл орж ирлээ. Одоо мөдхөн Байнгын хороогоор шурхийж өнгөрөөд, УИХ дээр ууртай Ерөнхийлөгч, уран үгтэй Ерөнхий сайдтай хурлаа хараад, ярсхийтэл гараа өргөөд, шинэ жилийн тансаг баяр руугаа яарах буй за.
Эх сурвалж: Tumen.mn
