АН-ын фракциуд дээрээ ч, доороо ч хэл амаа ололцохоо болив бололтой. Ардчиллын үнэт зарчмаа ч мартаж байх шиг.
Тус намын ҮЗХ-ны гишүүдийн нөхөн сонгууль бараг гурван жил шахам саатан байж саяхан эхэллээ. Н.Алтанхуяг даргынх нь үед улс төрийн намуудын тухай хуульд өөрлөлт ортол ҮЗХ-ны нөхөн сонгууль хийхгүй хэмээн дүрэм бусаар шийдсэн нь намын идэвхтэй гишүүдийн дургүйцлийг төрүүлж байв. Н.Алтанхуяг нь огцорч З.Энхболд намын дарга болмогцоо харин нөхөн сонгууль явуулахаар болсон. Нөхөн сонгуулиа цаг хугацаанд нь хийлгүй удсан, энэ хооронд ҮЗХ-ны гишүүдийн нэлээд хэсэг нь төрийн албанд томилогдсон тул эрх зүйн чадамжгүй шахуу болчихоод байсан юм. Аймаг, дүүргийн АН-ын хувьд ч мөн ялгаагүй.
Гурав хоногийн өмнөөс эхэлсэн нөхөн сонгуулиуд харамсалтай нь намын фракциудынх нь талцал, тэмцэлд хурч, сүүлдээ бүр эрээ цээрээ алдах төлөвтэй байна. Хуучин бурхинууд нь намын хорооныхоо бүрэлдэхүүнд урьдын адил азаргалж суух санаатай зүтгэхдээ намын үндсэн дүрмээ гажуудуулж буй ажээ.
Нийслэлийн Чингэлтэй дүргийн АН-ын нөхөн сонгуулийн үеэр гишүүд нь намын даргаа эсэргүүцэн жагсаал цуглаан ч хийж үзлээ. Намын дарга Б.Батмөнх гэгч нь дүрэм бус сонгууль явуулжээ. Б.Батмөнх нь олонхийн санал аваагүй атлаа намын дарга болсон тул сонгуулийн ажиллагаа түр хойшлохоос аргагүй болов.
Дархан-Уул аймагт мөн адил. Энд Н.Мөнхдаш, Б.Мягмардаш Г.Гантулга нарын зэрэг цөөн хэдэн хүн өнгөрсөн хавар өөрсдийгөө сонгосон болж жүжиглэсэн хэрүүл маргаан нь одоо болтол үргэлжилж байна. Сонгуулийн нутаг дэвсгэрийн хороогоо дүрэм бусаар сонгосныг нь саяхан төв намаас хүчингүй болгосон боловч Н.Мөнхдаш нар хүлээн зөвшөөрөхгүй, дүрмийн дагуу байгуулагдсан Л.Наранбаатар тэргүүтэй намын хороогоо эсэргүүцсээр байгаа аж. Шонхор фракцийнхан голцуу нэгдсэн Н.Мөнхдаш нарыг тус фракцийн дарга асан З.Энхболд өөгшүүллээ гэх яриа ч чих дэлсэв. Үнэний ортой болов уу. “Алтангадас”-ынхан нь Н.Алтанхуягийг унагасан хэмээн З.Энхболдыг бас буруутгадаг. З.Энхболд нь мөчөөгөө өгөхгүй, өөрийн фракцын хуучин “хархуудаа” хэвээр үлдээх гэж буй нь илт. “Хархуудаа” гэснийг уншигч олон ойлгох биз. Харх гэдэг амьтан хэр баргийн хана хэрмийг ч цөм, цоо мэрээд гарчихдаг, айшин шатахаар бас зугтаад явчихдаг адын сүрэг. АН-ын фракциудын тулааныг анзаарахад ийм хархуудаас ялгаагүй болов бололтой. Дархан-Уулын хархууд, Чингэлтэйн хархууд, Сонгинохайрхан, Баянзүрхийн хархууд гээд дор бүрдээ тодроод ирж байна. Дархан-Уулын АН-ын дарга Л.Наранбаатар нар нь тэнд олон жил буг болсон “хөгшин харх “Даш”-уудын дүрэмгүй аашлахыг өмөөрсөн янзтай суугаа З.Энхболд даргыгаа “огцор” гэлээ. Ингэж хэлсний зоргоор огцорох нь ч юу байхав. Гэхдээ дөнгөж саяхан намын даргын тамгаа гардаж авсан З.Энхболдыг иймэрхүү зөрчил дээр нь дөрөөлөн бусад фракц, улс төрийн хүчний явуулга, хатгаасаар ч юм уу, иймэрхүү шахаа хийх бол энүүхэнд. Нөгөөтэйгүүр, нэгэнт үйл ажиллагаа нь ганхаж, ёс зүйн ялзралд идэгдсэн Н.Мөнхдаш нарын хуучин бурхинууд нь муугаа мэдээд зайлаад өгвөл эсэргүүцэгчдийн тэмцэлийн үзүүр З.Энхболдыг тийнхүү “огцор” гэсэн шахаанд хийхгүй байсан биз. Гэлээ гээд яалтай билээ, ардчиллын зарчим, шударга ёсны төлөө хэн ч ийм үг хэлж болдог л юм чинь.
Баянзүрх дүүргийн АН-ын хороо ч дэн дун дээсэн дөрөөтэй байна. Бас л Д.Пүрэвдаваа гэгч нь өөрийн тойрон хүрээлэгч хархуудтай болжээ. Зарим гишүүдийнх нь ярьж байгаагаар одоохондоо Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Дархан-Уул, Дорнод аймгийнх шиг уур амьсгалыг ширүүсгэхгүй гэж байгаа бололтой. Гэхдээ нэг л өдөр тэнд “тэсрэлт” болох нь гарцаагүй гэж байна.
Сонгинохайрханд жагсаал болж, намын дарга Ө.Пүрэвбаатарыгаа хууль бусаар нөхөн сонгууль явууллаа гэж гишүүд нь барьж идэхээ шахлаа. Ингээд Нийслэлийн Сонгуулийн хорооноос нь тэндэхийн сонгуулийг хүчингүй болгож байж сая нэг юм гал унтраах шиг болов. Гал бүрэн унтарсан эсэхийг одоогоор хэлэхэд бас арай эрт байгаа байх. Гэдээ ямартай ч намын даргаар нь Ш.Одгэрэл сонгогджээ.
Баянгол дүүргийн АН-ыг УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ олон жилийн турш гартаа атгаж ирсэн. Тэнд болсон сонгуулиар баахан найз нөхөд, хамаатан садангийн хүмүүс нь чихээд орчихсон тухай хэрүүл дэгдэж байна.
Нам дагаж гүйгээд төрд ордог, тэгээд хямд хоол ихээр зооглодог зуршил тогтоод удаж байгаа болохоор хуучин хархууд нь ямар ч үнээр хамаагүй намын сонгуульт нэр зүүж үлдэхийг хичээж буй аж. Ингэж явсаар нэг л өдөр төрийн “харх” болж томордог.
Мөнгөөр санал худалдан авах нь аймаг, дүүргийн түвшингийн намын сонгуульд бүр ч хялбар байдаг тухай эх сурвалууд хэлж байна. Үнэн байх. Улс төрийн авлигын энэ үзэгдэл дан ганц АН дээр ч байгаа юм биш. МАН-д бүр нарийн технологтой байдаг хэмээн өөр эх сурвалууд бас хэлдэг л юм. УИХ-ын гишүүн асан Ж.Сүхбаатар МАН-ынхаа бага хурлын сонгуулийн дараа “Манай намын бага хуралд маш олон авлигачид ороод ирчихлээ” хэмээн уулга алдаж байсан юм.
АН-д сүүлийн үед Дарханы Л.Наранбаатар мэтийн цөөн залуус намаа шинэчлэх хөдөлгөөн байгуулан тэмцэж буй нь яах аргагүй эрүүл үзэгдэл. Ер нь энэ намын хэрүүл тэмцэл ил цагаан өрнөдөг нь бусад намуудаас ялгаатай. Хумсаа нуусан муур шиг сууцгаадаггүй тул хэн нь хэн бэ гэдгийг олон түмэн танихад ч тустай байдаг ажээ. З.Энхболд дарга харин шахаанаас яаж гарахыг харах үлдэж байна.
Б.Отгонбаяр
Эх сурвалж: Tumen.mn
