Хавар болохоор Монголчууд заавал нэг жагсаал, суулт зохион байгуулдаг нь уламжлал болсон гэхэд хилсдэхгүй. Гэхдээ өөрсдийн эрх ашгаасаа илүү олны эрх ашгийг хамгаалсан нь олон. Энэ хаврын өдрүүдэд бас ялгаагүй бидний мэдэх “Микрочид”-ын жагсаалаар хаврын сезон эхэлж байгаа бололтой. “Чингис хаан”-ны талбай дээр 40 орчим “микро” жагсааж байгаад л үзлээ. Гэтэл тэдний тавиад шаарлага нь нэг л биш ээ. “20 жил төрийн ачааг нуруундаа үүрлээ” ч гэх шиг, “нийтийн тээвэрт явж байгаа авто хэрэгслийн 12 жил болоод насжилтаар хасдаг стандартыг сунгах хэрэгтэй” ч гэх шиг, “нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангаас бидэнд шинэ машин авч өг” ч гэх шиг. Хэний төлөө ингээд байгаа нь их сонин. Шуудхан хэлэхэд “микрочид” хүний амь насанд аюул заналхийж байгаа хэрэг шүү дээ. Ийм шаардлага тавьж байгаа хүмүүсийг ингэж ойлгохоос өөр арга алга. Тэгээд үүнийг бичигч би бээр дээрх гурван шаардлагад өөрийн зүгээс хариу өгөх гээд үзье л дээ.
1.Төрийн ямар ачааг нуруундаа үүрсэн юм бол. Сонгууль болохоор намын туг намируулж давхин, цагаан хоолойгоор баахан хашгичсанаа арай хэлээгүй байлтай. Эсвэл хаагуур ч хамаагүй давхин, амандаа багтсан мөнгөө хэлж ард олныг мөлжсөнөө яриад байгаа юм уу. За яахав нийтийн унаа хүрэлцээ муутай байхад иргэдийн ганц хөл дүүжлэх унаа байсан үнэн. Гэхдээ л иргэд мөнгөөрөө л явж байсан шдээ. Ямар нэгэн хөнгөлөлтгүй.
2.Нийтийн тээврийн стандартыг дахин харж сунгаж өгөөч гэжээ. За олон улс энэ тэр гээд яахав. Зүгээр л ойрхоны жишээ БНСУ-ыг аваад үзье. Нийтийн тээврийн насжилт нь 6 жил байдаг гэнэ. Гэтэл Монголд 12 жил. Бас дээр нь энэ хэдэн “микрочид” сунгуулах гэнэ. Тэгэхээр Солонгос хүний амь үнэтэй, Монгол хүний амь үнэгүй болж байна уу? Ингээд бодохоор хэдэн халтар төгрөгийн төлөө юу ч хийж мэдэх нь ээ. Ёстой нөгөө “Энэ чинь ариун явдал уу” гэдэг шиг “Энэ чинь ариун явдал уу”
3.“Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сан”-гаас хөрөнгө гаргуулан шинэ машинтай болох юм гэнэ. Бас л сонин зүйл харагдаж байна. “Эрүүл болов уу” ч гэж эргэлзмээр. Хэрэв энэ дээрээ тулах юм бол захын төрийн албан хаагч “Би өөрийн хувийн машинаараа 20 жил ажилдаа ирж очлоо. Одоо муудсан. Тийм учир төрийн сангаас машин авна” гэж болох нь ээ. За үүнийг больё гэхэд энэ санд хэдий хэрийн хөрөнгийг эрхэм “микро”-чид бүрдүүлж өгсөн юм бол. За эрх биш орлогын албан татвар төлөө л байлгүй дээ. Зарим нь ч үгүй л болов уу.
Ингээд бодохоор эрхэм “микрочид”-ын тавиад байгаа шаардлага хэнд хэрэгтэйг ойлгохгүй л байгаа юм. Өнөөдөр нийтийн тээвэрт “Ухаалаг автобус” төсөл, угсраа автобус гээд олон шинэлэг зүйл нэвтэрч байна. Бид хэдий болтол хэлэх хэлэхгүйгээр хараалгаж, хэдэн “микро”-д “мөлжүүл” байх юм. Мєн микро автобусны жолооч нарын ярьж байгаагаар том оврын автобуснууд нєхєн олговор авдаг. Энэхvv нєхєн олговорыг авахын тулд том автобусны эзэд нь хотын тээвэртэй хуйвалдаж байгаад шугам авч байгаа хэмээн ярьж байна. Харин иргэдийн хувьд том оврын автобус явуулах сонирхолтой байдаг.
Харин энэ талаар албаны хүнээс тодруулахад ”Монгол улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээ, ангилал ба үйлчилгээнд тавих ерөнхий шаардлага MNS 5012:2011 стандартын 7.4-т “Нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээнд үйлдвэрлэснээс хойш 12-оос дээш жил ашигласан тээврийн хэрэгслийг ашиглахыг хориглоно” гэсэн заалт бий. Гэтэл өнөөдөр нийслэлийн зорчигч тээврийн үйлчилгээнд насжилтаараа шаардлага хангахгүй болсон, Тээврийн газрын бүртгэлийн санд бүртгэлгүй олон тооны мекро автобус хууль бус үйлчигээ явуулахыг зорьж байна. Энэ байдал иргэдийн амь нас, эрүүл мэнд, аюулгүй байдал ноцтой авчирч мэдэх алхам юм. Ийм хууль бус үйл ажиллагаа явуулахыг эрмэлзэж байгаа Хувиараа тээвэр эрхлэгчдийн үйлдвэрчний нэгдсэн холбоо нь иргэд болон хувиараа эрхэлдэг жолооч нарыг худал хуурмаг мэдээллээр хангаж хутган үймүүлэх зорилгоор нийтийн тээврийн үйлчилгээний хууль эрх зүйг ноцтой зөрчиж нийгмийн хүрээнд бухимдал хямралыг зориудаар үүсгэх боллоо.
Ашиглалтын хугацаа дууссан, ямар ч эрсдэл дагуулж мэдэх тээврийн хэрэгслээр хувьдаа ашиг олох гэж эрдэнэт хүний амь нас, эрүүл мэндийг золионд хаяж байгаа нь эрүүл бус алхам болохыг олон нийт хүлээн зөвшөөрч эсэргүүцэж байна. Автотээврийн тухай хуулийг бүрэн хэрэгжүүлэх зорилгоор одоо гэрээтэй байгаа 18-н ААНБ-ын 2003-2008 онд үйлдвэрлэгдсэн 369 дунд, бага багтаамжийн тээврийн хэрэгслийн 326 буюу 88.3 хувийг 2015.12.31-ны өдрөөс насжилтаар нь нийслэлийн Тээврийн газрын бүртгэлээс хасах юм. Энэ хуулийн дагуу зохион байгуулах үйл ажиллагааны урьдчилсан мэдээлэл гарсан үеэс дээрх Үйлдвэрчний хороо элдэв цуурхлыг тарааж ёс бус үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь үйлдвэрчний эрх ашгийг хамгаалсан бус эрсдэл рүү дуудсан алхам гэхээр байна” гэлээ.
Ч.Дорж
