“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн захирал Х.Бадамсүрэнг тун удахгүй тэтгэвэрт нь суулгах чимээ сонсогдож эхлэв. Тэрбээр гавьяаныхаа амралтад суух “гавьяа”-гаа хэдийнэ байгуулсан юм байх. Гэхдээ суудлыг нь авахдаа Авлигатай тэмцэх газарт “шидэж” өгчихөөд авах гэнэ гэх яриа чих дэлсэж эхэллээ.
“Монголросцветмет” үйлдвэрийн захирал, УИХ-ын гишүүн гэх олон гуншинтай явсан Х.Бадамсүрэн МАН-ын ахмад үеийн төлөөлөл. Тэр дундаа тэтгэврийн насныхны ангилалд эрэмбэлэгдэж, сар шинээр бэлэг хүртэх болсоор удлаа. Ямартаа түүний ажлыг өмнөөс нь хүү нь хийдэг болсон гэх яриа ГОК даяар газар авсан гэдгийг намын нөхөд нь хэлж байгаа юм.
Гэхдээ намынхаа сонгуулийн мөнгийг “босгосон” гэгддэг Х.Бадамсүрэн, түүний орлогч Д.Үүрийнтуяа нар намдаа ийнхүү жийгдэж, АТГ-т дуудагдаж болзошгүй юу хийлээ?!
Тэр дундаа “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн захирлаар томилогдоод Х.Бадамсүрэнтэн юу бүтээв?... Сайн гэхээсээ саар мэдээнд олонтаа дурьдагдаж байсан түүний мэдээллүүдээс санах гээд үзье.
...Сарын 15.5 сая төгрөгийн цалинтай тэрбээр Үйлдвэрийн захирлаар ажиллах хугацаандаа зах зээлийн дундаж үнээр 3 өрөө байр иж бүрэн тавилгатай нь хангуулахаар гэрээлсэн байдаг. Гэрээний хэрэгжилт ч Эрдэнэтэд бус Улаанбаатарт, тэр дундаа Зайсанд байх “Жардин” хотхонд нийт 3.1 тэрбум төгрөгөөр 202, 302 тоот орон сууцуудыг гараашийн хамт худалдан авч, үйлдвэрийн үндсэн хөрөнгөнд бүртгэгдсэнээр хангагдсан. Үнэ цэнэт байрны ус дулаан СӨХ-ны төлбөрт 2018-2019 онд нийт 11.9 сая төгрөгийг ч тус үйлдвэрээс гаргасан байдаг.
Төрийн мөнгө уйлдаггүйн жишгээр 2017 онд шинэ Лексус 570 маркийн автомашин худалдан авч, олны хэл аманд бишгүй өртсөн. Ажлын өрөөгөө хэдэн саяар тохижуулж, ГОК-ийн оффис тэдний хувийн компани шиг болсон гэх шүүмжлэлүүдийг нь тоочоод байвал өвгөн захирлын тансаглал барагдахгүй.
Улсын сан хөмрөг хүндхэн, эдийн засаг эмзэг үед томилогдсон дарга гэхэд тос өөхөнд хөлбөрч, торгонд бөмбөрч байгаа нь үнэн. Нийслэлээс очсон намын удирдлагуудаа нүнжигтэйхэн дайлж цайлж, гар хоосон гаргадаггүйгээрээ алдартай тэрбээр харин Төрийн өмчит үйлдвэрийн захирлуудыг солих жагсаалтыг энэ удаад тэргүүлж буй нь хачирхалтай юм. Гэхдээ Намын дарга нартаа гөлс гэдэг ч, үг сөрсөн ажилчдынхаа үйлийг үзэж, үсийг зулгаатал чаргууцалддаг зуумтгай нэгэн гэх тааруу тодотгол үйлдвэрийн ажилчдын дунд нууц байхаа больсон юм билээ.
Ямартай ч хийж гийгүүлсэн гавьяа бага ч эл суудалд өнөө хэр тогтсоор байсан нь МАН-ын сонгуулийн хөрөнгийг босгох даалгавартай очиж, ханатал ч босгосон гэдгийг учир мэдэх улс хэлж байгаа. Тиймдээ ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ түүнээс нүүр бууруулж чадалгүй өдийг хүрсэн бололтой. Уг нь У.Хүрэлсүх намын дарга болсныхоо дараахан Х.Бадамсүрэнд хэдэнтээ хатуу үг шидэлж, албан тушаалаас нь авч шидэх дөхсөн л дөө. Гэвч намын нөлөө бүхий кадруудын дэмжлэгтэйгээр суудалдаа чүү ай үлдсэн төдийгүй намдаа нэлээдгүй “юм” босгож өгөх үүрэг хүлээсэн гэдэг.
Түүнийг шилгээчих шахсан өдрүүдийн дараахан “Эрдэнэт” үйлдвэрт зургаан сарын онц дэглэм тогтоосныг бид мэднэ. Ийнхүү Хүкийн Засгийн газар дангаараа шийдвэр гаргах, бүтэц зохион байгуулалтыг хүссэнээрээ өөрчлөх боломжтой болсон. Үүнийхээ төлөө сахал хочит Д.Эрдэнэбилэгийг ч Эрүүгийн цагдаагийн газрын үүд сахиулж, “сануулга” өгч байлаа. 49 хувийн эрхмүүдийг ЭЦГ-ын баривчилгаагаар шуугиулж байх араар Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ өөрийн биеэр ГОК-д морилж, үйлдвэрийн удирдлагуудыг огцруулж, эрх мэдэлт суудлуудад огцом сэлгээ хийсэн.
Шинээр томилогдсон дэд захирлууд харагдах өнгөндөө үйлдвэрийн захирал Х.Бадамсүрэнгийн "гарын" хүмүүс мэт ч үнэндээ түүнд “үүрэг” өгөх эрхмүүдийн утсан хүүхэлдэйнүүд байв.
Тухайлбал, Үйлдвэрлэл эрхэлсэн дэд захирал бөгөөд Ерөнхий инженер Т.Батмөнх Х.Бадамсүрэнтэй нэг нутаг.
Санхүү, эдийн засаг хариуцсан дэд захирал Ж.Эрдэнэбилэгийн оронд томилогдсон Д.Үүрийнтуяа 2017 оноос Х.Бадамсүрэн захирлын зөвлөхөөр ажиллаж байсан нэгэн. Ерөнхий захирал Х.Бадамсүрэн өөртөө зориулан есөн хүний бүрэлдэхүүнтэй зөвлөх баг ажиллуулж, өндөр цалин өгч байна гэх шүүмжлэл хүчтэй өрнөсөн ч тэгсгээд өөр үйл явдлын дуулианд дарагдаад өнгөрч байв. Нөгөөтэйгүүр Д.Үүрийнтуяаг МАН-ын нарийн бичгийн дарга Ц.Бат-Энх болон Гадаад хэргийн сайд асан, УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатарын тавиул гэлцэх нь бий.
Хөгжлийн асуудал хариуцсан дэд захирал П.Энхбатын тухайд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын Хууль зүйн хэлтсийн даргаар ажиллаж байв. Тэрбээр 2012 онд Багахангай дүүргийн Мах боловсруулах үйлдвэрийн захирлаар ажиллаж байхдаа 1.3 тэрбум төгрөгийн асуудалд орж, хуулийн байгууллагын хаалгыг багагүй хугацаанд сахиж суусан.
Харин 2016 оны сонгуулиар одоогийн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатарын сонгуулийн ерөнхий менежерээр ажилласныхаа дарааханд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн охин компани болох “РСЦ” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлаар томилогдож байв. Гэвч түүнийг шахаа хийсэн гэх асуудлаас үүдэн “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувь талын шийдвэрээр ажлаас нь чөлөөлсөн байдаг. Тэрбээр уг асуудлаараа шүүхдэж, улмаар эргэн ирэхдээ ийнхүү “Эрдэнэт” үйлдвэрийн Хөгжлийн асуудал хариуцсан дэд захирлаар томилогдсон юм.
Үйлдвэрийн Нийгмийн асуудал хариуцсан дэд захирал Д.Дэлгэрбаяр хуучин албандаа үлдсэн бөгөөд тэрбээр Орхон аймгийн Иргэдийн хурлын төлөөлөгчийн сонгуульт ажилтай.
Ийнхүү багаа бүрдүүлсэн Х.Бадамсүрэнгийн “10 хуруу”-ны нэг Санхүү, эдийн засаг хариуцсан орлогч Д.Үүрийнтуяа нь дээр өгүүлсэнчлэн Ц.Бат-Энх, Д.Цогтбаатар нараас гадна Ц.Анандбазарын дэмжлэгтэй ганхашгүй нэгэн гэж байгаа. Тэрбээр Эрдэнэт үйлдвэрт ажиллахаас өмнө буюу 2014-2016 онд “Сод монгол групп” ХХК-ийн Орхон салбарын дарга, группийн худалдаа эрхэлсэн дэд захирлаар ажиллаж байсныг уншигчид мэдэх биз ээ. Эрдэнэт үйлдвэрт орсныхоо дараа хуучин байгууллагаасаа 85.9 тэрбумын худалдан авалт хийсэн дуулианы эзэн. Илүү өртгөөр шатахуун авсан асуудлаар хуулийн байгууллага шалгах ёстой ч тухайн үедээ чимээгүй байснаа өдгөө суудлыг нь авахын тулд АТГ-т хаяж өгөх үндэслэлүүдийн нэг болсон байж мэдэх.
Түүнчлэн түүний нөхөр Д.Тамир эхнэр Д.Үүрийнтуяагийн томилгооны дараахан буюу 2019 оны дөрөвдүгээр сарын 26-нд Эрдэнэт үйлдвэрийн Инженерийн зураг төсвийн төвийн даргаар томилогдсон. Д.Тамир төсөвт өртгийг гаргаад эхнэр Д.Үүрийнтуяа гэрээг зурдаг болсон гэсэн үг. Өнөөх Нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль хэдийнэ тэдний уланд гишгэгдсэн байхад хэн ч хариуцлага ярихгүй байна гэгдэж байсан асуудал энэ удаад мөн АТГ-т шалгуулах, улмаар ажлыг нь авах удаахь үндэслэл болж буй бололтой.
Эрдэнэт үйлдвэрт онцгой дэглэм тогтоосны дараахь 10 тэрбум төгрөгийн худалдан авалт ч анхаарал татсан хэвээр байгаа. Харамсалтай нь эл дуулианы эзэд мөнөөх эхнэр нөхөр хоёр гэгддэг. Тодруулбал, нөхөр Д.Тамир нь 2019 оны аравдугаар сард барилгын материалын 10 тэрбумын худалдан авалт хийх төсөвт өртгийг хийж, түүнийг эхнэр Д.Үүрийнтуяа нь үзэглэн баталсан гэх бөгөөд эл асуудал нь мөн АТГ-т дуудагдах хангалттай үндэслэлийн нэг гэж байна.
Энэ мэтчилэн будилаант мэдээлэлд хутгалдаж буй ГОК-ийн удирдлагууд, тэр дундаа үйлдвэрийн захирал Х.Бадамсүрэн, Санхүү эрхэлсэн орлогч Д.Үүрийнтуяа нар Шинэ Засгийн газрын халаа сэлгээний ээлжит бай гэнэ. Тэднийг суудлаас нь мултлуутаа АТГ-ын хамар дор “хаяж” өгөх төлөвлөгөөг Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга халаасалчихсан яваа гэх шуум МАН-ын байраар хүчтэй дэгдэж эхлэв. Эл мэдээллийн сургаар ГОК-ийн дараагийн захирлын сураг ч дуулдаж эхэлсэн бөгөөд тэр нь Л.Оюун-Эрдэнийн тун ойрын хүн гэгдэж байна.
Эх сурвалж: Нийгмийн толь
