Арес “дарга” хэдэн морьдынхоо цаана наашаа тун сэжиглэнгүй хараад зогсож байна.
Арес азарга нас ахиж, сүргээ залуу азарганд булаалгаад хоёр жил энүүгээр тэрүүгээр ганцаар тэнэв. Тэгснээ нутгийн нэг айлын хэдэн морьдтой ижилсэж, “дарга” нь болжээ.
Нөгөө хэдэн морио сүргээс нь тасдаад Хустайнхаа нуруу руу хөөгөөд явчихдаг гэнэ. Малчин “Энэ азаргаа аваач ээ. Унааны хэдэн морьд урж тасдаад болохоо байлаа” хэмээн гомдоллов. Хэдүүл очлоо.
Туул голын эрэг дэх олон айлуудын дунд гүүн зэлний ойролцоо мань гэргэн хэдэн морьдтойгоо ялаархан зогсож байнаа. Яаж ч хөөж элдээд түүнийг хэдэн мориноос нь салгаж чадахгүйгээ мэдэх учир аяархан дөтөлж дөхсөөр ойртож, нойрсуулагч шингэнтэй тариураар буудаж унтуулаад ачааны тэргэн дээр ачиж, “Хустай” жуулчны бааз дээрээ авчрав.
Манай байгууллага жуулчдад унуулдаг арав гаруй морьтой. Айл айлаас худалдаж авсан, хоорондоо ижил биш болохоор хэд хэдээрээ салж, зарим нь нутаг руугаа гүйчих гээд, өөр морины хүзүүнээс байнга холбох зэргээр маллахад багагүй төвөг гардаг. “Даргалах дуртай юм бол чи эдний дарга болчих” гээд нөгөө хэдэн морьдынхоо дэргэд авчраад сэргээх тариа хийнгүүт ухасгээд босоод ирлээ.
Биднээс үргэн цогиж жаахан холдсоноо зогсож, шилгээн, “найзуудаа” дуудаж байгаа юмуу, дуугарч дохио чимээ өгч байгаа юмуу нэгэнтаа хангинатал үүрсэв. Хавь орчноо болгоон ажигласнаа нөгөөх хэдэн морьдыг харж, "найзуудаа" биш байгаад гайхсан юмуу нилээд азнаснаа дөхөж очив.
Цаадуул нь “Энэ одоо юу вэ” гэсэн мэт бишүүрхэнгүй харсаар байв. Тахь болон морьд шууд “танилцаагүй” ч нэг нэгнийгээ битүүхэн тандах мэт, оройжин ойр саахалт байцгаав. Харин маргааш өглөө нь мань Арес аль хэзээний цаадуулынхаа “дарга” болчихсон байлаа.
Шинэ “дарга”-д бид сэтгэл хангалуун байв. Хэдэн морьд маань салж бутарчихгүй, бас ийш тийшээ хол явчихгүй, шинэ захирагч тэднийг ёстой л “атгасан шагай” шиг гэгчээр захирч байв. Зарим нэг нь ижлээсээ холдоод явбал тэр дор нь буцааж элдээд нийлүүлнэ. Тахинд нэг сонин араншин байдаг. Тахийн сүрэг бүр өөр өөрийн эзэмшил нутагтай, өөрийн нутгаас өөр тийш огт явахгүй.
Идээшиж дассан тэр л газартаа байнга байна. Гэрийн адуу цас шуурганаар уруудаад явчихдаг даа. Тахь тэгэхгүй. Ямар ч хүчтэй шуурга болсон тэр л нутагтаа байна. Энэ зангаар Арес хэдэн морьдоо жуулчны баазын өмнөх хяраас холдуулахгүй. Морьд малладаг залуу ч өнөөх хэдийгээ энэ тэрүүгээр эрж хайх зовлонгүй, амар боллоо. Заримдаа жуулчдын морь унахаар захиалсан цаг болчихдог, адуучин морьдоо эрээд олдоггүй, орчуулагч нар нь ундууцаад бөөн юм болдог сон.
Тийм зовлонгүй болов. Оновчтой шийдэл боллоо гэж бид ч баяртай. Жуулчдад өдөр болгон морь унуулдаг болохоор өглөө бүр морьдоо авчирна. Хүн унаагүй үед ч баазын гадаах шон дээр уяатай бэлэн байлгана. Морьдыг нь хүн унаад явчихаар Арес гуайд хийх юм олдохгүй, тэр хавиар эргэлдэж, заримдаа гэрүүдийн дундуур сэлгүүцэж, жуулчдад зургаа татуулна. Зэрлэг адууг дэргэдээс нь гараа бараг хүргэх шахуу харах нь жуулчдад мэдээж таатай байлгүй яахав.
Гэтэл хэрэг мандлаа. Адуучин хэдэн өдөр морьдоо эрээд олсонгүй. Жуулчдын урьдчилан захиалсан морьдыг бэлэн байлгаж чаддаггүй, бөөн хэл ам. Хавийн айлуудаас сураглалаа. Үзэж харсан хүн нэг ч байдаггүй. Адуучин эрэлд хатаж, хэд хоногийн дараа Арес нөгөө хэдээ уулын модон дотор нуугаад хорьчихсон байхад нь олов. Өдөр бүр жуулчны баазруу туугдан очиж, морьдыг нь хүмүүс унаж явчихаад, өөрөө тэнд өдөржин дэмий өнжих нь Арест таалагдаагүй хэрэг.
Олсон тэр өдөр Японы жуулчид морьдыг нь унаж, эмээл дээрээ бөгвийтөл сууцгааж, нэг гараараа, зарим нь бүүр хоёр гараараа бүүрэгнээсээ зуурчихсан, унжиралдсан юмнууд цувралдан холдлоо. Гэтэл Арес хойноос нь давхиж очин, морьдоо унасан хүмүүстэй нь бааз дээр хөөгөөд ирэв. Ээ бурхан минь! Ашгүй, яаж хэн нэг нь мориноосоо уначихаагүй юм. Тэгсэн бол баларлаа.
“За болохгүйнээ, энэ нөхөр хэрэг тарих нь байна” гэлцээд үдэш бүрэнхий болонгуут морьдтой нь айлын өвөлжөөн дээр тууж аваажин, хашаанд оруулан, мөнөөх унтуулдаг сумаараа дахин буудаж унтуулаад машинд ачиж, баазаас өртөө хирийн хол, тахийн нэг сүрэг, бас хэдэн азарган үрээ байдаг “Устын ам” хэмээх газарт шөнө аваачиж тавив.
Гэтэл маргааш өглөө нь үүр манхайтал цайхад мань хашир баазын урдахь дэнж дээр өөр нэг азарган үрээ дагуулчихсан сэгнийтэл зогсож байдаг байгаа. Ухаан алдуулаад, машинаар зөөж, тэхдээ бүүр шөнө тэр хол аваачиж орхиход яаж тэр шөнөдөө буцаад олоод ирдэг байнаа? Итгэмээргүй.
“Элдэв авир гаргавал баллуулах нь байна” гэж ойлгосон мэт мань нөхөр дахиж хэрэг мандуулаагүй ээ. Хэдэн морьдоо аятайхан “даргалж” байсаар өөд болсон. Магадгүй, морьдоо хамгаалан тэмцэж, амиа алдсан ч байж мэднэ. Чононд бариулсан байсан. Морьд нь зүгээр.
Нийтлэлийг: Малзүйч, доктор, профессор Н.Банди
