Дэлхийд жил бүр бараг 4.5 сая их наяд тамхи хэрэглэж 8 сая хүн нас барж эдийн засагт 2 их наяд ам долларын хохирол учирч байна. Тамхины онцгой албан татвар өндөр, боловсролын түвшин өндөр, олон нийтийн газар дам тамхидалтаас хамгаалсан хуулийн зохицуулалт сайтай улс орнуудад тамхины хяналтын талаар ахиц дэвшил гарч, бага дунд орлоготой хөгжиж байгаа орнуудад удаашралтай байна. Дэлхийд 1.1 тэрбум тамхины хэрэглээтэй хүн байгаа нь цар тахлын хэмжээнд байгааг харуулсан хэвээр байна. Судалгаанд хамрагдсан 135 гаруй орноос 63 оронд 13-15 насны хүүхдүүдийн тамхины хэрэглээ нэмэгдэж хууль эрх зүйн орчин сул байгаа орнуудад чиглэсэн тамхины үйлдвэрийн тактикууд өөрчлөгдөн зах зээлд өмнө ашиглагдаж байгаагүй шинэ бүтээгдэхүүн нийлүүлэх зэргээр дэлхийн ахиц дэвшилд саад болж байна.
Ковид-19 халдварын цар тахлын үед улс орнууд хямралд анхаарлаа хандуулж байхад тамхины салбар зах зээлд борлуулалтаа нэмэгдүүлэх, шинэ хэрэглэгч нарыг татах, тамхи татдаг хүмүүсийг авч үлдэх, тамхины салбарын нэр хүндийг өсгөж ирсэн.
Дэлхий даяар тамхины хэрэглээ 2007 онд 22.6%, 2019 онд 19.6 болж буурсан. Гэвч тамхины хяналтын арга хэмжээ жигд бус хэрэгжиж байна. Тамхины хяналт хүчтэй орнуудад эрүүл мэндийн болон эдийн засгийн үр өгөөжөө өгч байна. Тамхины үйлдвэрлэл бол хамгийн их донтуулдаг, хамгийн хортой хэрэглээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг, өсвөр, үе залуучуудыг бизнесээсээ уяж байгаа салбар юм. Олон сая хүний амь насыг аврах эдийн засагт өсөлт бий болгохын тулд улс орнуудад яаралтай, тогтвортой хүчин чармайлт шаардлагатай байна.
2019 онд дэлхий даяар 8,67 сая гаруй хүн нас барсны 6,53 сая нь эрэгтэй, 2,14 сая нь эмэгтэйчүүд эзэлж байна. Нас баралтын тал хувь нь Хүний хөгжлийн индекс (ХХИ) өндөр оноотой орнуудад тохиолджээ. Үүнээс харахад өнөөдөр тамхины хэрэглээ илүүтэй байгаа ХХИ багатай орнуудад нас баралт ирэх жилүүдэд нэмэгдэх төлөвтэй байна. Мөн эмэгтэйчүүд, түүний дотор өсвөр насны охидын тамхины хэрэглээ ихсэх хандлагатай байгаа юм. Тамхины татварыг нэмэгдүүлэх замаар дэлхий даяар тамхины үнийг 50%-иар нэмэгдүүлснээр 27 сая гаруй хүний амь насыг аварч 50 жилд 3 их наяд ам.долларын татварын нэмэлт орлого бүрдүүлнэ гэсэн тооцоолол бий.
Монгол улсын хувьд тамхины хэрэглээ өндөр улс орны тоонд орж 2019 онд хийсэн судалгааны дүнгээс үзэхэд насанд хүрэгчдийн 24.2% нь, эрэгтэйчүүдийн 43.7%, эмэгтэйчүүдийн 5.3% нь тамхи татдаг. 13-15 насны сурагчдын 14% нь тамхи татаж байна.
Тамхинаас шалтгаалсан өвчлөлийн улмаас 857 тэрбум төгрөгийн зардал гарч байгаа нь дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 2.3 хувийг эзэлж байгаа нь манай улсын батлан хамгаалах зардлаас 3 дахин их байгаа юм. Уг зардлын 147 тэрбум нь эмнэлгийн тусламжид бусад нь гэнэтийн нас баралт, гал түймэр, үйлдвэрийн ослын хохирол барагдуулах, цэвэрлэгээний зардал, даатгал зэрэгт зарцуулагдаж байна.
Жил бүр 5-р сарын 31-ний өдрийг Дэлхийн тамхигүй өдөр болгон тэмдэглэн өнгөрүүлдэг бөгөөд энэ жилийн тухайд “Эх дэлхий минь хордож байна” “Тамхи эх дэлхийг минь бохирдуулж хүн төрөлхтний эрүүл мэндэд хохирол учруулсаар байна” сэдвийн дор тэмдэглэж байна. Тамхи тариалалтад зориулж жил бүр 200000 га талбайг сүйтгэн 600 сая модыг тайрч, 22 тэрбум литр ус зарцуулж байгаа нь хүн амын, эмзэг бүлгийн хүн амын усны нөөцийг барагдуулж байна. Мөн 84 сая тонн нүүрсхүчлийн давхар исэл ялгаруулж агаар мандлыг бохирдуулж байна. 4.5 их наяд тамхины иш хог болон үлдэж газрын хөрсөнд 10 жил задралгүй үлдэн 7000 гаруй хорт бодис газрын хөрсөнд шингэдэг. Иймээс байгаль орчноо хамгаалж хойч үедээ эрүүл эх дэлхий үлдээхийн төлөө хүн бүр тамхинаас татгалзахыг уриалж байна.
