Сүүлийн жилүүдэд тарвагыг хууль бусаар агнах, худалдаалах, тээвэрлэх явдал нэмэгдэж байна. Түүнийг дагаад тарваган тахлын халдвар ихсээд байгаа юм. Энэ талаар ЭМСЯ-ны халдварт өвчний асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Д.Нарангэрэлээс тодрууллаа.
-Сүүлийн үед тарваган тахлын тохиолдол цөөнгүй гарах болжээ. Энэ нь юунаас үүдэж байна вэ?
-Тарваган тахал нь байгалийн голомтот зоонозын халдварт өвчин. Манай улсын ихэнх аймаг, нийт сумдын70 хувь нь тахлын голомттой. Жилдээ 100 орчим сум тарваган тахлын А зэрэглэлийн идэвхжилттэй байдаг. Сүүлийн үед нийслэл, аймаг зэрэг төв газруудад тарваган тахал гарах магадлал өндөр байна. Гарч байгаа тохиолдлуудын ихэнх нь иргэдийн эрүүл мэндийн боловсрол, хариуцлагагүй байдлаас үүдэлтэй. Тухайлбал, иргэд ам дамжсан цуу ярианд итгэж эмчилгээний зорилгоор тарваганы эд эрхтэн буюу хүн мах, элэг, цөс, ходоодыг түүхийгээр нь залгих, шүүрхий махыг нь хүнсэндээ хэрэглэснээс тахлын халдвар авч өвчлөх тохиолдол их болсон. Эд эрхтэн, махыг түүхий хэрэглэж байгаа нь тарваган тахлын үүсгэгч нянг бүхлээр нь залгиж байна гэсэн үг.
-Он гарсаар түүхий эд эрхтэн хэрэглэснээс болж тахлын халдвар авсан хэчнээн тохиолдлыг бүртгэсэн бэ. Хамгийн сүүлийн тохиолдол хэзээ гарав?
-Өнгөрсөн онд Өвөрхангай аймагт тарваганы хүн мах залгиснаас булчирхайн буюу ангина хэлбэрээр өвчилсөн тохиолдол гарсан. Мөн Хөвсгөл аймагт сарын өмнө тарваганы дотор эрхтэн залгиснаас нийслэлийн иргэн амь насаа алдсан. Он гарсаар хоёр хүн өвчилж, хоёр хүн нас барсан. Хамгийн сүүлд энэ сарын 7-нд Дархан-Уул аймагт 41 настай хүн эмчилгээний зориулалтаар тарваганы эрхтэнг түүхийгээр залгиснаас тахлын сэжигтэй тохиолдлоор бүртгэгдлээ. Түүний ойр орчимд байсан зургаан хүнийг тусгаарласан. Хүний өөрийн хариуцлагагүй үйлдлээс болж эдийн засгийн болон эрүүл мэндийн хохирол учирч байна. Тодруулбал, нэг хүний онош тогтоох, хавьтлыг илрүүлэхэд дунджаар 20-30 сая төгрөг зарцуулж байна. Тиймээс иргэд шинжлэх ухаанаар батлагдаагүй ам дамжсан яриаг дагаж амьтны түүхий эд эрхтэнг хэрэглэхгүй байх хэрэгтэй.
-Тарваган тахлаар өвчилсөн тохиолдолд ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Халуурч, бөөлжинө. Мөн дотор муухай оргиж, чичирдэг. Ханиалгахад цус, цэр гарна. Хэрэв дээрх шинж тэмдэг илэрвэл яаралтай эмнэлэгт хандах ёстой. Цаг алдвал амь насаа алдах, халдвар тараах эрсдэлтэй.
-Тарвага гэлтгүй өөр бусад амьтны эд эрхтэнг түүхийгээр нь эмчилгээнд хэрэглэдэг. Шинжлэх ухаанаар тэр өвчинд сайн гэж баталсан зүйл байдаг уу?
-Ер нь манайхан ам дамжсан аргаар цагаан ямааны сүү, гөрөөсний халуун цус уух, чонын махыг идэж хэрэглэдэг. Гэтэл шинжлэх ухаанаар яг энэ үнэхээр сайн, энэ өвчнийг эдгээсэн гэх судалгаа болон шинжлэх ухаанаар баталсан зүйл байдаггүй. Орчин үед баталгаа, нотолгоонд суурилсан шинжлэх ухаанаар эмчилдэг болсон. Тиймээс дээрх арга нь эрүүл мэндэд эрсдэл үүсгэдэг. Жишээ нь, тарваган тахал бол хурц үрэвсэлт өвчин учир хүнийг шууд үхэлд хүргэдэг. Харин ямаа, үнээний түүхий сүү ууснаас малын бурцеллёз үүсгэж, тухайн үедээ амь нас эндэхгүй ч удаан хугацааны явцад тахир дутуу болох, эмэгтэй хүн үргүйдэх өндөр эрсдэлтэй.
М.Энх
Unen.mn
