Дэлхий дахин үүд хаалгаа хаагаад хагас жил боллоо. Манай улсын хувьд өнгөрсөн гуравдугаар сарын 12-нд гадны улсууд руу хийдэг бүх нислэгээ зогсоож, хилээ хаасан.
Засгийн газар хилээ хааснаас хойш 44 улсаас 14370 иргэнийг авто болон агаарын замаар татан авсан гэдгийг Гадаад харилцааны яамнаас мэдээлж буй. Гэсэн хэдий ч хилийн цаана 10 мянган иргэн үлдсэн бөгөөд тэд эх орондоо ирэх ээлжээ хүлээсээр. Өнөөдрийн байдлаар дэлхийн 57 улсаас 10900 орчим иргэн эх орондоо буцах хүсэлтээ илгээгээд байна.
Тэднийг ойрын хугацаанд бүр цаашлаад энэ жилдээ багтааж татан авах нь одоог хүртэл тодорхойгүй. Учир нь Улсын онцгой комиссын Шуурхай штабын дарга, хурандаа Б.Ууганбаяр Синдикат ярилцлага нэвтрүүлэгт “10 мянган иргэнээ ямар нэг байдлаар татан авч тусгаарлалаа гэж бодоход ХӨСҮТ 250 орны хүчин чадалтай. 250 орноос дээш гаргаж болохгүй. Үүнээс илүү хэмжээний ачаалал авбал бид халдварыг дотооддоо алдах магадлал туйлын өндөр. Гурван сая хүний аюулгүй байдал нэн тэргүүнд тавигдах ёстой” гэж хэллээ. Орны хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх асуудлыг судалж байгаа гэсэн тайлбарыг албаны хүмүүс өгөөд байгаа юм. Уг нь энэ талаар судалгаа хийх хагас жилийн хугацаа байсан юмсан.
Өөр нэг асуудал бол тусгай үүргийн онгоцны нислэгийн төлбөр. Хүнд өвчтэй, нялх хүүхэдтэй гэх таван шалгуурыг давж, арайхийн нислэгт нэр нь багтсан ч мөнгөгүйн улмаас эх орондоо ирж чадахгүй байгаа олон хүн байна. Тийзийн үнэ+тусгаарлах байрны төлбөр+тусгаарлах байр луу хүргэх тээврийн хэрэгслийн төлбөр+онгоцонд суухаас 48 цагийн өмнө өгсөн байх коронавирусийн халдварын шинжилгээ зэрэг хамгийн багадаа 5 сая төгрөг болж байна. Тухайлбал Унгар улсаас буцах хүсэлтээ Элчин сайдын яамаар дамжуулан өгсөн 190 гаруй иргэнээс 38 нь өнгөрсөн тавдугаар сарын 2-ны өдрийн Улаанбаатар-Франкфурт-Улаанбаатар чиглэлийн тусгай нислэгт багтах шалгуурыг хангасан боловч тэдний 25 нь хэтэрхий үнэтэй онгоцны тийзийн зардал, тусгаарлах байрны зардал зэргээс үүдэн хүсэлтээсээ татгалзахад хүрчээ.
Турк улсад гацсан иргэн Н “Монгол Улс хилээ хааснаас хойш удаа дараа тусгай үүргийн нислэгээр нутаг буцах хүсэлтээ өгсөн. Даанч Элчин сайдын яамнаас тусгай нислэгээр буцах иргэдийн нэрсийг урьдчилж мэдээлдэггүй. Цагийн тулгаж нэг юм уу хоёр өдрийн өмнө залгаж тусгай нислэгт нэр чинь багтсан байна. Тийз болон тусгаарлалтын мөнгөө яаралтай тушаа гэдэг. Боломжгүй хүмүүс бас байна шүү дээ. Гэр бүлээрээ гадаадад гацсан зарим хүн энэ шалтгааны улмаас жагсаалтаас нэрээ татдаг. Тийзийн үнэ энгийн үеэс хоёр дахин үнэтэй байна. Энэ талаар МИАТ-аас тодруулахаар нэг талдаа хоосон нисэж байгаа болохоор тийзийн үнэд өөрчлөлт орсон гэж хэлсэн” гэв.
Тэгвэл тусгай үүргийн нислэгийн үнэ ямар байгаа талаар иргэдээс авсан мэдээллийг хүргэе.
- Франкфурт-Улаанбаатар чиглэлийн тусгай үүргийн нислэгийн тийзийн үнэ 893.36 евро буюу 2.8 сая төгрөг. Жирийн үед энгийн ангиллын тасалбарыг 1 сая 700 мянгад авах боломжтой.
- Сиатл-Улаанбаатар 4.2 сая төгрөг
- Сөүл-Улаанбаатар нийт 1.4 сая төгрөг. Энгийн үеийн нислэгээс хоёр дахин үнэтэй.
- Дели-Улаанбаатар 2 сая төгрөг.
- Истанбул-Улаанбаатар 2 сая төгрөг.
Тусгай үүргийн нислэгийн тийзийн үнийг бууруулах асуудлаар иргэдийн зүгээс маш их санал хүсэлт ирж байгаа ч МИАТ ТӨХК-ийн захирал Д.Баттөр "2020 оны төлөвлөгөөгөөр МИАТ ТӨХК 1200 гаруй нислэг үйлдэхээр төлөвлөсөн боловч одоогийн байдлаар 533 нислэг үйлдсэн. Нислэг 54 хувиар буурсан учраас нэгж нислэгт ногдох зардал өсөж, үйл ажиллагааны зардлаараа МИАТ компани алдагдалтай нисэж байна. Нислэгийн үнэ ханш бууруулж болох л байх. Бууруулбал МИАТ улам л алдагдалтай болно" гэлээ.
МИАТ 2019 ОНД 31 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙН АШИГТАЙ АЖИЛЛАЖЭЭ
МИАТ компани сүүлийн хоёр жилд тус бүр 30 тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллажээ. Тухайлбал өнгөрсөн 2019 онд 484.3 тэрбумын орлоготой бөгөөд 30.8 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажиллажээ. Өнгөрсөн жил олон улсын 12, орон нутгийн 1 чиглэлд нийт 2,590 удаагийн аяллаар 18,200 цагийн нислэг үйлдэж 785,000 зорчигч тээвэрлэсэн байна. Энэ бол чамлахааргүй амжилт.
Төрөөс иргэний нисэхийн салбарт 2020 он хүртэл баримтлах бодлогод нэмэлт өөрчлөлт оруулж, Монгол Улс агаарын тээврийн салбарыг бүс нутагтаа тэргүүлэх хэмжээнд хүргэх зорилт тавьсан. Үндэсний агаарын тээвэрлэгчийн статустай МИАТ компанийг бүс нутгийн хэмжээнд өрсөлдөх боломжтой том компани болгох байв. Бодлогыг хэрэгжүүлэх хугацаа энэ жил дуусна. Тэгвэл МИАТ бүс нутгийн хэмжээнд өрсөлдөх компани болж чадсан уу.
“Төрөөс иргэний нисэхийн салбарт 2020 он хүртэл баримтлах бодлого”-ын 3.8, 3.9 дэх заалтыг “Агаарын харилцаанд чөлөөт өрсөлдөөнийг дэмжиж, нислэгийн давтамжийг суудлын багтаамжтай уялдуулан үе шаттай нэмэгдүүлэх зарчмаар олон улсын нислэгийн шугамыг хуваарилах, агаарын тээврийг эдийн засгийн хувьд зохицуулах чиглэл баримтлах”, “Гадаад улсаас Монгол Улс руу хуваарьт нислэг үйлдэх тээвэрлэгчийн тухайд үндэсний компанийн өрсөлдөх чадварыг харгалзан, ижил тэнцүү орчинд өрсөлдөх бодлого баримтлах”-аар өөрчлөн найруулахаар тусгасан байна. Гэсэн хэдий ч төрөөс Улаанбаатар-Сөүл-Улаанбаатар, Улаанбаатар-Бээжин-Улаанбаатар чиглэлд МИАТ-аас өөр хоёрдогч тээвэрлэгч оруулаагүй.
Цар тахлын улмаас олон улсын бүх нислэгүүд цуцлагдаж, гадаадад гацсан иргэдийг татан авах тусгай үүргийн нислэгийг зөвхөн МИАТ үйлдэж байгаа. Харин Чех, Малайз, Унгар, Турк улсын иргэний агаарын тээврийн компаниудаас манайх руу тусгай үүргийн нислэг үйлдэх асуудлыг тавьсан. Мөн Хүннү Эйр компани Унгарт гацсан 78 оюутныг авчрахаар тусгай нислэг хийх хүсэлтээ УОК-т тавьсан ч одоогоор ямар нэгэн хариу ирээгүй байна. Энэ талаар Гадаад харилцааны яамны Консулын газрын дарга Л.Мөнхтүшиг "Тавьж байгаа хүсэлтүүдийн үнийн саналыг судалж үздэг. МИАТ-тай харьцуулж үздэг. Энэ болгонд манай Үндэсний Агаарын тээвэрлэгч МИАТ хямдхан байдаг. МИАТ-аас гадна дотоодын бусад агаарын тээврийн компаниудыг бид ярьж л байсан. Үндэсний агаарын тээвэрлэгчийг нисгэнэ гэдэг шийдвэр гарсан. Учир нь МИАТ том онгоцтойгоос гадна олон жилийн арвин туршлагаасаа үүдэлтэй дэлхийн олон авиа компанитай нислэгийн зөвшөөрөл, ачааны менежмент дээр хамтарч ажилладаг" гэсэн тайлбарыг өгч буй юм.
Гэвч агаарын тээврийн салбарыг либералчлан, чөлөөтэй өрсөлд гээд орхивол МИАТ хүнд байдалд орох эрсдэлтэй. Учир нь МИАТ нийт орлогынхоо 94 хувийг дан нислэгээс буюу зорчигчоос олдог. Тиймээс МИАТ-ыг дэмжээд зах зээлийг нь хамгаалах шаардлага харагдаад байгаа юм.
Манай агаарын тээврийн зах зээл бол жижиг талх. Иймээс гадаадын байтугай, дотоодын олон аж ахуйн нэгж хувааж идэх боломжгүй. Тиймээс нэг л аж ахуйн нэгжид талхаа дангаар идэж, таргалах боломж бүрдүүлэх ёстой. Төр авсан үүргийнхээ дагуу айлын эрх хүүхэд шиг үндэсний агаарын тээвэрлэгчээ дэмжиж, тэтгэхээс өөр замгүй.
